[شهروند]«...10هزار سرباز مغول از روز شنبه تا چاشتگاه چهارشنبه قتل و غارت کردند. همه مردم را به جز چهار کمانگر کشتند. حتی سگ‌ها و گربه‌ها را کشتند و باروی شهر را کوفته و مناظر و منازل و حصارها و همه قصرها را با زمین هموار ساختند. هفت شبانه روز بر شهر آب بستند و سپس جو کاشتند و تا سبز شد توقف نمودند. مدت ۱۲ شبانه روز شمارش مقتولان به طول انجامید و یک میلیون و 747 هزار مرد به استثنای زن‌ها و اطفال به شمارش درآمد...»! 804 سال پیش در چنین روزی، برابر 4 خرداد سال ٦٠٠ خورشیدی، سپاهیان چنگیزخان نیشابور که از آبادترین شهرهای ایران آن زمان بود را تصرف کردند و تمامی مردم شهر، حتی حیوانات اهلی و وحشی را به قتل رساندند. حمله مغولان به ایران را باید از فاجعه‌بارترین وقایع تاریخ کشورمان برشمرد. حمله‌ای که 4دهه طول کشید و به انقراض سلسله‌های خوارزمشاهیان، اسماعیلیان، اتابکان فارس و حتی خلافت عباسیان در بغداد انجامید.
حمله مغولان، مخوف و فاجعه‌‌بارتر از بلای آسمانی
یورش مغولان به ایران از ٥٩٨ خورشیدی آغاز شد و تا سال ٦٣٧ به مدت ٣٩ سال ادامه پیدا کرد. در این مدت صحراگردان شمشیرزن هر بار با افراد بیشتر و قدرتی فراتر از قبل راهی مرزها و شهرهای ایران شده و پشت سر خود کوهی از خاک و خاکستر به جای می‌گذاشتند. چه بسیار سرزمین‌های آباد و حاصلخیزی که در این حملات از نقشه پاک شدند و چه مردان و زنانی که خون‌شان آسان‌تر از خون حیوانات بر زمین ریخته شد. در سریال تلویزیونی «سربداران» گوشه‌ای از جنایات مغولان علی‌الخصوص در شهرهای شرقی ایران مانند سبزوار و نیشابور به نمایش درآمد. البته وقایع تصویر شده در این سریال تلویزیونی مربوط به دوران حکومت ایلخانان مغول است که فاصله‌ای ١٢٠ ساله با نخستین حمله مغول به ایران دارند. در این تاریخ مغولان تا حد زیادی با تاروپود فرهنگ ایرانی ممزوج شده‌اند و حتی روان‌تر از ایرانیان به فارسی تکلم می‌کنند.
پایان کار آبادترین شهر ایران در دوران طلایی اسلام
در حقیقت نیشابوری که هنگام قیام سربداران خراسان وجود داشت و در سریال «سربداران» نیز آن را دیدیم، با آن نیشابور که نخستین بار و در سال ٦٠٠ خورشیدی با سربازان چنگیزخان مواجه شد، تفاوتی چشمگیری دارد و فی‌الواقع شهری جدید الاحداث است. نیشابور در نخستین حمله مغولان به کل ویران شد و تا ده‌ها سال بعد اثری از آثار آن باقی نماند. کشتار مردم نیشابور به دست مغولان را باید در ردیف فجیع‌ترین قتل‌عام‌های تاریخ بشر و بدترین نوع از نسل‌کشی قلمداد کرد. سقوط نیشابور که مهد علم و دانش در دوران طلایی اسلام بود در هنگامه سلطنت سلطان محمد خوارزمشاه اتفاق افتاد و خوارزمشاهیان موفق نشدند از این شهر و مردمش در برابر لشکر خونخوار مغول دفاع کنند. مرگ عطار نیشابوری به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ ایران نیز در حمله مغول اتفاق افتاد و مهاجمان این حکیم دانشمند را همچون دیگر اهالی شهر به قتل رساندند.