گاه بازي نيازي به ابزار ندارد. گاه اسباب‌بازي قيمتي گزاف دارد. گاه مي‌مانيم كه آيا اين بازي كه كودكمان گرفتار آن است در روند رشد فكري و افزايش ضريب هوشي او تأثير دارد يا خير؟ اين روزها با توجه به بازار گران اسباب‌بازي، سوالاتي از اين دست بسيار مطرح مي‌شود. اگرچه ميل به بازي در سنين بالا کم‌کم کاهش پيدا مي‌کند و کارهاي روزمره زندگي و مسئوليت‌ها جاي آن را مي‌گيرد، اما اعتقاد روانشناسان بر اين است که انسان تا پايان عمر تمايل به بازي و تجربه کردن دوباره دوران کودکي خود را دارد.
امروزه بازي به‌عنوان يکي از عوامل مهم در آماده‌سازي کودک به منظور پذيرش نقش در آينده محسوب مي‌شود؛ به‌طوري که مي‌توان گفت فقط عامل تخليه انرژي اضافه کودک، اتلاف وقت يا جلوگيري از شلوغي نيست بلکه اثر و فرآيند زيادي در تندرستي روحي، رواني و رشد تفکر و تخيل کودک دارد چرا که بازي نقش غيرمستقيم آموزشي براي کودک به ويژه در 7سال اول زندگي را دارد.
بازي يکي از اساسي‌ترين جنبه‌هاي زندگي کودک محسوب مي‌شود و درواقع به کودک اين فرصت را مي‌دهد تا خود را براي ورود به دنياي بزرگسالي آماده کند. از اين لحاظ شرايط محيطي بازي، آزادي کودک در بازي، نوع اسباب‌بازي مورد استفاده و مدت‌زماني که صرف بازي مي‌کند، اهميت بسيار شاياني در روند رشد شخصيت و آموزش‌هاي تربيتي در کودک دارد.
مادران از ابتداي دوران شيرخوارگي از طريق اسباب‌بازي‌هايي مثل «جغجغه» با رنگ‌هاي درخشان و براق مي‌توانند موجب تحريک حواس پنجگانه کودک شوند. بازي‌هايي مانند «دالي بازي» و «قايم موشک بازي» در تقويت هوش و خلاقيت کودکان موثر هستند. در انتخاب اسباب‌بازي بايد به سن کودک توجه شود. اگر اسباب‌بازي مطابق سن کودک براي او خريداري شود، در بالا بردن قدرت تفکر و خلاقيت او کمک شاياني خواهد کرد. اسباب‌بازي‌هاي آموزشي مثل کره هوش، جورچين‌ها و خانه‌سازي براي کودکان يک‌سال به بالا مناسب است و از 3 سالگي به بعد نقش اسباب بازي‌هايي مانند عروسک، ماشين و بازي‌هاي تقليدي مثل
خاله بازي مي‌تواند قوه تخيل کودک را افزايش دهد. انجام بازي‌هاي هوش و طرح معما، براي بکارگيري فکر کودک، باعث مي‌شود تا کودک قوه فکر و تخيل خود را به کار بيندازد، جوانب مختلف مسأله را در نظر بگيرد و سعي در حل مسأله کند.
کودکي که مسائل مختلفي را به شکل بازي يا معما حل مي‌کند، در برخورد با مسائل زندگي، مسائل علمي و ... به همين شکل عمل مي‌کند زيرا ياد گرفته است که مسأله را از زاويه‌هاي مختلف نگاه کند و راه‌حل مناسب براي آنها بيابد. اين موضوع نقش زيادي در تقويت اراده و نگرش مثبت کودک به مسائل مختلف دارد و در رشد هوش او نيز موثر است.
کودکان در 3سال اول زندگي به سرعت علاقه خود را به يک نوع اسباب‌بازي از دست مي‌دهند و در اين سنين به اسباب‌بازي‌هاي متنوع و زيادي نياز دارند. در اين سن هر نوع وسيله‌اي حتي يک در قابلمه مي‌تواند براي کودک اسباب‌بازي محسوب مي‌شود. والدين بايد توجه داشته باشند که گاهي يک اسباب‌بازي ساده که شباهت به چيز خاصي ندارد قوه خلاقيت کودک را بيشتر تحريک مي‌کند. به‌عنوان مثال اگر يک تکه چوب در اختيار کودک باشد کودک آن را به جاي عصا، شمشير، تفنگ، اسب و... به کار مي‌برد در حالي که وقتي از يک شمشير پلاستيکي استفاده مي‌کند اين قابليت‌ها را ندارد. در طبيعت منبع بي‌زوال و بي‌انتهايي از اسباب‌بازي براي کودکان وجود دارد، مانند بازي با آب، شن، چوب، برگ و بسياري منابع بي‌خطر ديگر که موجب رشد جسمي، عاطفي، شخصيتي و ذهني کودک مي‌شود و زمينه بروز خشونت را در وي بسيار کاهش مي‌دهد. در بيشتر مواقع کودک دليل بازي کردن خود را نمي‌تواند بيان کند، ولي نمي‌تواند بدون بازي کردن زندگي کند.
امروزه ثابت شده است کودکاني که به درستي و به اندازه کافي در دوران کودکي بازي نکرده‌اند از رشد ذهني و اجتماعي درستي برخوردار نيستند.