[ سیما فراهانی] شرایط محیطی به شدت نامساعد بود، آوارهای سنگین و پراکنده، دود غلیظ و خطرات احتمالی ناشی از انفجارهای بعدی، همه و همه بر دشواری کار
می افزودند. نیروهای امدادی باید با دقت و سرعت عمل می‌کردند، زیرا هر ثانیه ممکن بود به معنای نجات یا از دست دادن جان یک انسان باشد. آنها فداکاری را در گرم‌ترین نقطه جنوب کشور، معنا کردند. در پی وقوع یک انفجار مهیب در اسکله شهید رجایی بندرعباس که در روزهای اخیر مردم را تحت تأثیر قرار داد، تیم‌های امدادی و نجاتگر با تمام توان خود به محل حادثه اعزام شدند تا یکی از دشوارترین ماموریت‌های خود را اجرا کنند. با آغاز آواربرداری و عملیات نجات، نیروهای امدادی با همبستگی و همکاری بی‌نظیر، به تلاش برای نجات جان افراد زیر آوار و کمک به مصدومان پرداختند. تیم‌های امدادی با عزم و اراده‌ای قوی، در برابر شرایط دشوار ایستادگی کردند و به کمک هموطنان خود شتافتند.
ماموریت با ماسک ایمنی
تیم‌های امدادی با وجود خستگی و فشارهای روحی، هرگز از پا نیفتادند. آنها با همکاری و همبستگی، به یکدیگر قوت قلب می‌دادند و با استفاده از تجهیزات ایمنی و تکنیک‌های حرفه‌ای، به تلاش برای نجات جان انسان‌ها ادامه می‌دادند. این ماموریت نه تنها آزمون توانایی‌های فنی آنها بود، بلکه نشان‌دهنده عزم و اراده‌ای قوی در برابر سختی‌ها و چالش‌ها بود. ناصرالدین
مهدی زاده رئیس اداره عملیات جمعیت هلال‌احمر استان هرمزگان که همچنان در محل حضور دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» می‌گوید: «یک محوطه کانتینری، که در ابتدا تصور می‌کردیم، یک انبار تجهیزات باشد، به یکباره تبدیل به کانون حادثه شد. ما با سه تیم امدادی به محل اعزام شدیم و هرگز تصور نمی‌کردیم که با چنین ابعاد گسترده‌ای از حادثه مواجه شویم. به محض رسیدن، حجم حادثه ما را در شوک فرو برد. دود سمی ناشی از آتش‌سوزی به شدت در فضا پخش شده بود. در مواجهه با مواد مشتعل، از اینکه کدام خاموش‌کننده استفاده شود، سردرگم بودیم. حجم آتش به حدی بود که نیروهای عملیاتی حتی نمی‌توانستند به محل نزدیک شوند. در ابتدا، ما به انتقال مصدومان سرپایی پرداختیم و اجسادی را که پیدا می‌شد، در کیسه‌های مخصوص قرار دادیم و منتقل کردیم. تیم ما شامل 13 نفر بود و در مجموع با مدیرعامل و رئیس اداره عملیات به حدود 18 نفر رسیدیم. با اضافه شدن نیروهای دیگر، تعداد ما به تقریباً 60 نفر افزایش یافت. مواد ناشناخته و دود سمی نیاز به تجهیزات و ماسک‌های ایمنی داشت، اما گرمای شدید بندر و حرارت آتش اجازه تنفس را از ما گرفته بود. به تدریج به غروب نزدیک می‌شدیم و شرایط به شدت دشوارتر می‌شد. در این وضعیت، دسترسی به افرادی که ممکن بود زیر آوار باشند، بسیار بعید به نظر می‌رسید. با این حال، ما به جست وجو ادامه دادیم و در نهایت چند جسد را کشف کردیم.»
مصدومان حاد و نیاز به درمان فوری
رئیس اداره عملیات جمعیت هلال‌احمر استان هرمزگان، شرایط مصدومان در آن منطقه را اینگونه توصیف می‌کند: «مشخص بود که هیچ‌کس در محوطه اصلی زنده نمانده است؛ یا به دلیل موج انفجار یا سوختگی جان خود را از دست داده بودند. ساختمان‌ها و سایت‌های اطراف نیز به شدت آسیب دیده بودند. هرکس نزدیک‌تر به محل اصلی بود، وضعیتش هم وخیم‌تر بود. ما مصدومان از وضعیت حاد گرفته تا سرپایی را پیدا کردیم. برخی از مصدومان نیاز به درمان در اتاق عمل داشتند، خیلی از افراد هم سرپایی درمان شدند. البته آنجا منطقه کاری است. مسکونی نیست. آن ساعت نیز ساعت کاری بود و افرادی هم که در حال تردد بودند آسیب دیدند. همچنین پارکینگ پشت منطقه نیز در آتش سوخته بود و موج انفجار به شدت به آنجا و خودروهایی که در آنجا وجود داشتند، آسیب رسانده بود.»
امدادرسانی با تجربه کافی
این حادثه یادآور فداکاری و همبستگی نیروهای امدادی در مواجهه با بحران‌ها بود. نوید مظفری نجاتگر یکم جمعیت هلال‌احمر استان هرمزگان هم از لحظه ابتدایی در محل حضور یافت. او ماموریت خود در این حادثه را اینطور روایت می‌کند و به خبرنگار «شهروند» می‌گوید: «طبق اعلام مرکز کنترل هلال‌احمر، پس از انفجار اولیه، ما بعد از بیست دقیقه به محل حادثه رسیدیم و پس از ارزیابی اولیه، عملیات آغاز شد. در ابتدا آواربرداری شروع شد و در طی این دو روز، چند جسد از زیر آوار خارج کردیم. در بیرون از محوطه اصلی، همه زخمی بودند و به سرعت تمامی دستگاه‌ها، از جمله اورژانس و آتش‌نشانی، مصدومان را به مراکز درمانی منتقل کردند و اقدامات درمانی انجام شد. این شرایط دشوار بود، اما ما تجربه کافی در این زمینه داریم و نیروها دست به دست هم داده اند تا کار انجام شود. بعد از اطفای کامل حریق، خطراتی مانند انفجار قیر از بین می‌رود و ما به‌طور کامل وارد عمل خواهیم شد. من خودم از روز اول، ساعت دوازده و نیم در محل بودم و بی‌وقفه کار می‌کنیم. شب، حریق افزایش یافت و بشکه‌های قیر منفجر شدند، اما آتش‌نشانی جلوی آن را گرفت و اجازه نداد که اوضاع بدتر شود. البته انفجارها کوچک بودند و بلافاصله جداسازی بشکه‌ها برای جلوگیری از حریق، انجام شد.»
مدیریت و برنامه‌ریزی بسیار خوب بود
در حالی که برخی از اعضای تیم به جست وجوی مصدومان زیر آوار مشغول بودند، بقیه باید به ارزیابی خطرات احتمالی و مدیریت شرایط اضطراری می‌پرداختند. مظفری ادامه می‌دهد: «هر تیمی که می‌خواست وارد صحنه شود، بیشتر از بیست دقیقه وقت نداشت که داخل برود، مصدومان و اجساد را پیدا کند و برگردد. تیم‌های دیگر منتظر می‌ماندند تا نوبتشان شود. بعد تا بقیه تیم‌ها داخل بروند و برگردند، تقریبا یک ساعتی طول می‌کشید تا باز نوبت تیم اول شود. در این مدت نیز، تیم اول ریکاوری می‌شدند و باز به صحنه دود و آتش وارد می‌شدند. البته ما از لحاظ تجهیزات، کامل بودیم؛ ماسک فیلتر دار، دستکش، کلاه و عینک‌های ایمنی داشتیم. می‌توان گفت این یکی از سخت‌ترین ماموریت‌ها بود. با این حال مدیریت و برنامه‌ریزی بسیار خوب بود و هیچ اتفاقی برای نیروها نیفتاد. همه چیز به‌خوبی مدیریت شد. از همان لحظه که وارد شدیم، اقدامات در خصوص مصدومان انجام شد و سریع سراغ آواربرداری رفتیم. حجم آوار متغیر بود. در یک سری نقاط زیاد بود و یک سری کم. داخل محل، نیز خشکی و موج انفجار محسوس بود و بسیاری از آمبولانس‌های هلال‌احمر و اورژانس در آنجا حضور داشتند و سریعاً کارهایشان را انجام می‌دادند.»
فقط صدای گریه و شیون به گوش می‌رسید
علاوه بر چالش‌های فیزیکی، فشار روانی ناشی از مشاهده وضعیت ناگوار قربانیان و خانواده‌های داغدار نیز بر دوش امدادگران سنگینی می‌کرد. نجاتگر یکم جمعیت هلال‌احمر ادامه می‌دهد: «تلخ‌ترین صحنه، پیکری بود که وقتی با او مواجه شدم، انگار از دیدن صحنه انفجار خشکش زده باشد و موج انفجار او را گرفته بود. صحنه خیلی بدی بود. خیلی از آمبولانس‌های هلال‌احمر اورژانس آنجا بودند سریع کارهایشان انجام می شد. من نیز در آواربرداری مشغول بودم و از همان لحظه که وارد شدیم، به مصدومان رسیدگی کردیم. تمام ساختمان‌ها چک و بررسی شدند و آواربرداری ادامه یافت. برخی از خانواده‌ها در کنار اسکله حضور داشتند و صحنه بسیار سختی بود؛ آنها داغدار و شوکه بودند و نمی‌دانستند چه کار کنند. فقط صدای گریه و شیون به گوش می‌رسید.»
آمادگی و ایمنی؛ کلید موفقیت در عملیات نجات
عملیات امدادی پس از انفجار اخیر، یکی از دشوارترین ماموریت‌هایی بود که نیروهای امدادی با آن مواجه شدند. یوسف دهقانی، امدادگر جمعیت هلال‌احمر استان هرمزگان شهرستان قشم نیز، از سختی‌های این ماموریت می‌گوید: «شرایطی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم بسیار دشوار است. البته برای افرادی مانند ما، این شرایط باید قابل تحمل‌تر باشد، اما دیدن افرادی که در اینجا ایستاده‌اند و خانواده‌هایشان که از وضعیت عزیزانشان بی‌خبرند، واقعاً سخت و دلخراش است. ما در محوطه عملیاتی منتظریم تا به محض دریافت علامت مبنی بر وجود افرادی زیر آوار، برای کمک اقدام کنیم. همچنین، ما پشتیبان آتش‌نشانی هستیم و به افراد داخل محوطه کمک می‌کنیم. اگر آتش‌نشانی نیاز به اکسیژن تراپی و یا کمک‌های اولیه داشت، به او رسیدگی می‌کنیم. ما با توجه به آموزه‌هایی که از قبل داشته‌ایم، باید با این شرایط خود را وفق دهیم و بدن خود را آماده نگه داریم. از انجام کارهای اضافی پرهیز کنیم و گروه‌ها به‌صورت منظم و با تغییر تیم‌ها کار کنند تا همه خسته نشوند. هر شهرستانی که اعزام شده، دو یا سه تیم به مدت دو ساعت کار انجام می‌دهند و سپس تیم‌ها عوض می‌شوند تا نیروهای تازه نفس وارد عمل شوند. همچنین باید مراقب گرمازدگی و خفگی باشیم و از بروز ضعف جلوگیری کنیم. از نظر تأمین مواد غذایی و نوشیدنی، به ویژه شیر، با توجه به آلودگی موجود، احتیاط لازم را به عمل می‌آوریم تا مشکلاتی مانند عفونت ریه پیش نیاید. عملیات ما با استفاده از ماسک و تجهیزات ایمنی انجام می‌شود. قبل از ورود به محوطه عملیاتی، ایمنی فردی چک می‌شود و ماسک‌ها و تجهیزات یک‌بار مصرف با هر بار ورود و خروج تعویض می‌شوند. کلاه ایمنی، دستکش و عینک نیز از الزامات هستند و با هر بار ورود و خروج، افراد بررسی می‌شوند.»
حمایت روانی
دیدن چهره‌های نگران و ناامید خانواده‌ها که در انتظار خبری از عزیزانشان بودند، قلب هر امدادگری را به درد می‌آورد و انگیزه آنها را برای ادامه کار دوچندان می‌کرد: «ما باید تلاش کنیم که در این شرایط، آرامش را حفظ کنیم و اجازه ندهیم به شایعات دامن بزنند. به‌عنوان مثال، وقتی فردی در حال فیلم‌برداری بود، خودم با او صحبت کردم و خواستم که فیلم نگیرد، زیرا این کار ممکن است باعث ایجاد استرس برای خانواده‌ها شود. حتی به نیروهای امدادی نیز تأکید کردیم که عکس‌ها و فیلم‌ها جایی منتشر نشود. حمایت روانی برای افرادی که در اینجا نیستند و نمی‌توانند وضعیت را ببینند، بسیار مهم است و تصویر نمی‌تواند گویای تمام واقعیت‌ها باشد.»
انتقال بیش از هزار مجروح
رئیس جمعیت هلال‌احمر بلافاصله پس از شنیدن خبر این حادثه مهیب، عصر روز شنبه برای مدیریت میدانی عملیات امداد رسانی راهی محل حادثه شد و از نزدیک در جریان نحوه امدادرسانی‌ها قرار گرفت و از مجروحان در بیمارستان نیز عیادت کرد. او عصر دیروز با اعلام این که بخش عمده‌ای از عملیات اطفای حریق در منطقه انجام شده و اکنون مراحل نهایی لکه‌گیری در حال اجرا است، گفت: «با بسیج نیروهای امدادی، شرایط در حال بازگشت به وضعیت عادی است.»
پیرحسین کولیوند با اشاره به اقدامات صورت گرفته افزود: «در اولین ساعات حادثه، تمرکز اصلی ما بر جست‌وجو و نجات مجروحان بود که خوشبختانه منجر به نجات بیش از هزار نفر شد، اکنون ۱7۰ نفر در بیمارستان بستری هستند که از این تعداد، ۲۰ نفر در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) تحت نظر قرار دارند.»وی با ابراز تأسف از جان باختن ۲۸ نفر از هموطنان در این حادثه گفت: وضعیت جسمی مصدومان به طور کلی پایدار است، مجروحان دچار آسیب‌های متعددی شده‌اند، از جمله سوختگی، پرتاب‌شدگی و آسیب ناشی از انفجار هستند. عملیات اطفای حریق با بهره‌گیری از بالگردهای هلال‌احمر که مجهز به سبدهای مخصوص پاشش آب و تجهیزات پخش فوم هستند، با جدیت در حال انجام بود، نیروهای امدادی با پذیرش خطر، فعالیت‌های گسترده‌ای را انجام دادند.» وی با اشاره به رسیدگی‌های روانی و اجتماعی به حادثه‌دیدگان افزود: «تیم‌های امداد روانی و حمایت‌های روانی (سحر) در محل حضور دارند تا ضمن پشتیبانی روحی از مجروحان و خانواده‌های آنان، به خانواده و بستگان افراد مفقود یا جان باختگان نیز کمک کنند.»
حضور ۸۰ تیم عملیاتی در منطقه
جمعیت هلال‌احمر در اطلاعیه‌ای ظهر دیروز، از امدادرسانی به مصدومان حادثه انفجار اسکله شهید رجایی با استفاده از همه ظرفیت‌ها و استقرار تیم‌های سحر (سفیران حمایت روانی) در منطقه خبر داد و اعلام کرد: «۶ تیم در منطقه در حالت آماده باش هستند.»در اطلاعیه این جمعیت در رابطه با آخرین اقدامات، تمهیدات و امدادرسانی در حادثه انفجار اسکله شهید رجایی آمده است: «طبق اعلام دادگستری استان هرمزگان، در پی وقوع انفجار در بندر شهید رجایی، ۲۸ نفر تاکنون جان باخته و طبق تایید اورژانس، یک هزار و ۲۴۲ نفر مصدوم شدند که از این تعداد ۲۴۰ نفر در بیمارستان‌های استان هرمزگان و ۷ نفر در بیمارستان‌های شیراز بستری شده‌اند. البته این آمار مربوط به عصر روز یکشنبه است و امکان تغییر وجود دارد.»در بخش دیگری از این اطلاعیه آمده است: «تیم‌های سحر جمعیت هلال‌احمر برای پشتیبانی روانی در بیمارستان سیدالشهدای بندرعباس مستقر شدند و تلاش می‌کنند تا با ارائه مشاوره و خدمات حوزه روانی از متاثران و خانواده‌های حادثه‌دیدگان حمایت کنند. ۸۰ تیم عملیاتی از هلال‌احمر برای حضور در منطقه به حالت آماده باش درآمدند که ۲۵ تیم در میدان حاضر و ۵۵ تیم دیگر برای پشتیبانی از سایر تیم‌ها آماده اعزام به منطقه شدند. همچنین به دستور رئیس جمعیت هلال‌احمر ۵ فروند بالگرد به استان هرمزگان اعزام شدند و با استفاده از پودرهای مهار آتش کمک‌رسانی برای اطفای حریق و انتقال نیروها و حادثه دیدگان را آغاز کردند.»در بخش پایانی اطلاعیه آمده است: «تیم‌های حمایتی هلال‌احمر روند بازپیوند افراد مفقودی و گم شده را آغاز کرده و تلاش می‌کنند تا خانواده‌ها را در جریان آخرین وضعیت مصدومان و مفقودان قرار دهند. جمعیت هلال‌احمر تا پایان عملیات امدادرسانی به متاثران از انفجار در میدان حاضر است و پس از پایان عملیات نیز تلاش می‌کند تا خدمات حمایتی را در منطقه انجام دهد.»