[ حمید رضا خالدی] رشد جمعیت پایتخت در سال‌های اخیر، نیاز آب شرب شهر تهران را به حدود یک و نیم میلیارد مترمکعب در سال رسانده که این نیاز آبی اهمیت اجرای پروژه تونل سد لار که بیش از ۳۳۰ میلیون مترمکعب از این مقدار را تأمین می‌کند، نشان می‌دهد.با این وجود این پروژه که تمام مجوز‌های لازم را برای اجرا کسب کرده بود، در دولت گذشته به مدت ۳ سال ر‌ها شده بود.آب شرب به پایتخت در حال حاضر از سدهای‌امیرکبیر، لتیان، لار، طالقان و ماملو تأمین می‌شود که در این میان سد لار، سهم کمتری در تأمین آب پایتخت داشته که این سهم کم به واسطه سازه ضعیف این سد است. حالا برای تکمیل این پروژه شهرداری چهار هزار میلیارد تومان در سال گذشته به دولت کمک کرده است . با این وجود شورای شهر همچنان مدعی است که وزارت نیرو و دیگر نهاد های مرتبط هنوز گزارشی در مورد هزینه کرد این بودجه ارائه نکرده اند . موضوعی که چالش های بسیاری را به همراه داشته است.
سد لار در اواخر دهه ۵۰ توسط فرانسوی‌ها به بهره‌برداری رسید، اما دو مورد جانمایی اشتباه و همچنین سازه ضعیف آن باعث شده فرار و نشت آب زیادی داشته باشد و هیچ‌گاه نتوانسته به تمام ظرفیت خود برسد. در همین راستا چند سال پیش قرار شد تونلی برای انتقال نشتی آب از سد لار به سد لتیان ساخته شود تا از فرار آب جلوگیری کند. قرارداد ساخت تونل در سال ۱۳۹۶ منعقد شد، اما بعد از چند ماه ر‌ها و از اولویت خارج شد، اما از انتهای سال ۱۴۰۰مجدداً در دستور کار قرار گرفت.حالا و در سال ۱۴۰۴، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران اعلام کرده که با وجود اختصاص ۴ هزار میلیارد تومان برای انتقال آب از سد‌های طالقان و لار، اما هنوز نتیجه مشخصی نداشته‌ایم و خود ما هم از سرنوشت آن بی‌اطلاعیم! این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که در سال ۱۴۰۲ مسئولان وقت اعلام کرده بودند که در صورت تأمین بودجه لازم، تکمیل تونل انتقال آب سد لار تا ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهد رسید و می‌تواند تأمین ۳۰ درصد از نیاز آب شرب پایتخت را انجام دهد.
انتقال آب سد لار تا 1404
«محمد رستمی» مدیرعامل هلدینگ تخصصی
نیرو ی قرارگاه سازندگی به عنوان مجری طرح‌های انتقال آب به پایتخت در مورد این طرح‌ها می‌گوید: در این راستا چند پروژه برای تهران تعریف شده است. انتقال آب از سد کرج به طول ٣۵ کیلومتر و همچنین بخشی از انتقال آب از سد لار هم توسط قرارگاه انجام شده است. طرح و پروژه «قمر بنی هاشم» هم در دست اجرا داریم که در این پروژه رینگ کمربندی اطراف شهر تهران ایجاد می‌شود تا اگر به هر دلیلی آب از سد‌های غرب تهران نرسید، بتوانند انتقال آب را ا ز شرق تهران انجام دهند و بالعکس. بخشی از این پروژه هم انجام شده و بخشی هم در حال انجام است.
وی افزود: همچنین دو پروژه آبرسانی دیگر برای تهران تعریف شده که با این پروژه‌ها طرح جامع آب تهران تکمیل شود. یک پروژه طرح انتقال آب از سد لار و سامانه دوم است که در این پروژه تونل ٢٨ کیلومتری حفر می‌شود که ١٠ کیلومتر آن با تی بی‌ام حفاری شده و ١٨ کیلومتر از این پروژه هم در حال انجام است.رستمی گفت: برای اجرای این پروژه هماهنگی خوبی بین دولت و شهرداری تهران انجام شده تا شهرداری تأمین اعتبار کند و بخشی از تأمین اعتبار در حد ٢ همت این پروژه تکمیل می‌شود و تنها همین پروژه می‌تواند سالانه تا ١٣٠ میلیون متر مکعب آب به شبکه تهران اضافه کند.وی با اشاره به پروژه دوم آبرسانی تهران اظهار داشت: پروژه دوم خط دیگری از سد طالقان است که به عنوان خط اضطراری تأمین آب تهران تعریف شده و درحال اجراست.
مدیرعامل هلدینگ تخصصی نیروی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء ادامه داد: در این پروژه برای انتقال آب از سد طالقان تونل ۶٠ کیلومتری تعریف شده است .
از لار به لتیان
در این راستا، علی زنوبی، مدیر عامل مؤسسه فاطر قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا درباره تکمیل پروژه انتقال آب لارنیز گفته بود: آب از این تونل به سد لتیان منتقل می‌شود. در واقع آب از رودخانه هراز و سد لار واحد تونلی به طول ۲۰ کیلومتر می‌شود که زیر سد لتیان قرار دارد. آب از طریق این تونل‌ها به سد لتیان و سپس به شهر تهران منتقل می‌شود.
وی با بیان اینکه تمام فرار آب سد لار وارد رودخانه هراز می‌شود، گفت: سالی ۳۳۰ میلیون تخصیص این آب است که اکنون ۱۵۰ میلیون آن پمپاژ می‌شود. با تکمیل این تونل دیگر نیازی به پمپاژ نیست و لذا ۱۸۰ میلیون هم به آن ۱۵۰ میلیون اضافه شده و به عدد ۳۳۰ میلیون می‌رسد.
زتوبی افزود: این آب به شرق تهران می‌رود و با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب تهران کمک بسیار زیادی محسوب می‌شود. در حال حاضر بخش زیادی از آب شرق تهران به‌وسیله آب چاه تأمین می‌شود، اما با تکمیل این پروژه دیگر نیاز آبی به چاه کاهش پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه اگر منابع به موقع تأمین شود تا سال ۱۴۰۴ شاهد تکمیل پروژه تونل هستیم، تصریح کرد: منابع مالی موردنیاز این طرح بین ۲ تا ۳ هزار میلیارد تومان – با تورم سال ۱۴۰۲ - است که تاکنون ۵۰۰ میلیون تومان به این پروژه تخصیص داده شده است.
با این حال به نظر می‌رسد هنوز این قرارگاه نتوانسته به تعهد خود برای تکمیل پروژه‌های آبرسانی عمل کند. اما چرا با وجود اختصاص ۴ هزار میلیارد تومان همچنان این اتفاق رخ نداده سؤالی است که متولیان باید به آن پاسخ دهند!
کمک ۹ هزار میلیارد تومانی شهرداری
وعده‌های بزرگ‌زاده در حالی مطرح می‌شود که رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران اعلام می‌کند که هنوز هیچ گزارشی در مورد هزینه کرد ۴ هزار میلیارد تومانی شهرداری به طرح انتقال آب از طالقان و طرح انتقال آب‌های نشتی از لاربه لتیان به آن‌ها نرسیده است. «مهدی پیرهادی» رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران در خصوص بحران آب معتقد است که نباید همه تقصیر‌ها را گردن شرایط اقلیمی و بارش‌های کم امسال انداخت. وی در گفت و گو با «شهروند» می‌گوید: علاوه بر کمبود بارش‌ها در تهران، رشد قابل تامل جمعیت در تهران، البرز و حتی قزوین که منابع آبی مشترکی دارند، باعث شده تا مصرف این مایه حیات به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و افزایش پیدا کند.
وی با ذکر اینکه باید با تجهیزات به روزتلاش کنیم تا مصرف آب را پایین‌آوریم می‌گوید: در عین حال باید فرهنگ و الگوی مصرف آبی ما نیز اصلاح شود. مثلاً در حال حاضر سرانه مصرف آب در تهران با میزان بارش ۲۲۹ میلی لیتر باران در سال، به چیزی حدود ۳۲۰ تا۳۷۰ لیتر در روز می‌رسد؛ درحالیکه در اکثر کشور‌های پربارش، این ارقام بسیار پایین‌تر است. مثلاً درکشوری مانند سنگاپور با بارندگی ۱۰ برابر بیشتراز ایران، سرانه مصرف آب ۱۴۱ لیتر در روز است. یا در سائوپائولو که میزان بارش‌ها در آن چیزی حدود ۲۵۰۰ میلی لیتردر سال است مصرف سرانه آب ۱۴۱ لیتر در روز گزارش شده است. یا در مثالی دیگر در جاکارتا، با بارش ۱۸۰۰ میلی لیتری باران در سال، سرانه مصرف ۱۷۵ لیتر در روز است.
پیرهادی با ذکر اینکه به جای استفاده از آب‌های
زیر زمینی و حفر چاه‌ها باید از منابع دیگر استفاده کرد می‌گوید: واقعیت این است که تاکنون بخش عمده‌ای آب تهران از طریق چاه‌ها تأمین می‌شد. سال گذشته و همزمان با کاهش شدید آب سد‌ها، وزارت نیرو می‌خواست تعداد زیادی چاه در تهران حفر کند ولی شورای شهر به شدت با آن مخالفت کرده و جلوی آن را گرفت. چون معتقد بودیم که حفر چاه‌های بیشتر باعث کمیود شدید آب می‌شود و می‌تواند فرآیند فرونشست در تهران را سرعت ببخشد.
وی ادامه می‌دهد: برای همین بعد از تشکیل جلسات کارشناسی بسیار، قرار شد تا به پروژه های انتقال آب که از قبل استارت خورده بود کمک کنیم تا زودتر به نتیجه برسد. به همین منظور؛ در سال گذشته ۴ هزار میلیارد تومان برای تکمیل پروژه انتقال آب سدطالقان و لار اختصاص دادیم و برای امسال هم در نظر داریم که ۵ هزار میلیارد تومان دیگر اختصاص دهیم. یعنی تاکنون در مجموع چیزی معادل ۹ هزار میلیارد تومان برای این پروژه مهم از سوی مدیریت شهری اختصاص پیدا کرده است.
پیرهادی تصریح می‌کند: با این حال هنوز مشخص نیست که سرنوشت این پروژه چه شده است؟ یعنی متولیان امر هیچ گزارشی به ما ارائه نمی‌دهند که چرا با وجود تأمین بودجه، هنوز این طرح به سرانجامی نرسیده است.
وی در مورد نحوه اختصاص بودجه برای اینگونه طرح‌ها نیز می‌گوید: این بودجه در حساب و کتاب‌های بین شهرداری و دولت لحاظ می‌شود. یعنی در محاسبه طلب و بدهی بین آن‌ها، گفته می‌شود که شهرداری ۴ هزار میلیارد به دولت در این زمینه کمک کرده و این رقم از بدهی دولت به شهرداری کم می‌شود.
پیرهادی با تأکید براینکه تکمیل این پروژه می‌تواند بخش مهمی از آب مورد نیاز تهرانی‌ها را تأمین کند می‌گوید: سد لار سالانه ۱۶۵ میلیون مترمکعب نشتی آب دارد که هدر می‌رود و به دریا میریزد. اما اجرای طرح انتقال آب می‌تواند باعث جلوگیری از اتلاف این حجم از آب شده و به شبکه مصرفی آب شرب تهران اضافه شود. بنابراین تکمیل این طرح بسیار مهم است.
وی همچنین به طرح انتقال آب از رودخانه‌های شمال کشور به تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس مطالعات منتشر شده، سالانه حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب آب از رودخانه‌های شمال کشور بی‌هدف وارد دریای خزر می‌شود. حالا اگر بخشی از این منابع به تهران منتقل شود، می‌تواند از فشار روی منابع فعلی به شدت کم کند.
وعده دوباره
با تمام این تفاصیل، سخنگوی صنعت آب در آخرین اظهار نظر در این خصوص گفته است: هیچ برنامه انتقال آب از دریای خزر و دریای عمان به تهران وجود ندارد اما طرح انتقال آب از طالقان و لار در حال اجراست.
عیسی بزرگ‌زاده، درباره آخرین وضعیت طرح‌های انتقال آب به تهران، اظهار کرد: از گذشته طرح‌های انتقال آب از طالقان و نشتی لار برای تشکیل پروژه‌های انتقال آب به تهران طراحی شد و اکنون هر دو این طرح‌ها در حال اجراست. طبق برآورد‌های صورت گرفته طرح طالقان امسال به نتیجه می‌رسد و فاز اول این طرح انتهای بهار و فاز دوم آن در تابستان به نتیجه خواهد رسید. سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه برای اجرای این طرح پنج هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده و تأمین مالی آن در این لحظه خوب است و پیش‌بینی می‌شود که مطابق برنامه‌ریزی این طرح اجرائی شود، وعده می‌دهد: پروژه سد لار نیز به شرط تأمین مالی به نتیجه خواهد رسید.