میگویند سیاستهای ملی در کشور سوئد بیشتر بر این هدف تکیه دارد که سالمندان به صورت مستقل و بدون نیاز به کمک دیگران بتوانند با در نظر گرفتن کلیه جنبههای کیفی و استانداردهای لازم زندگی سالمندان، بهخصوص در جنبههای خدمات اجتماعی و مراقبان، زندگی کنند. اینجا اما اینطور نیست. شاید برای بسیاری سالمندی تازه اول پیدا کردن شغل و سرپناه و... شده است.
شهرداریها و انجمنهای محلی سوئد دارای سطح بالایی از استقلال هستند بهطوری که وظیفه ایجاد و تهیه امکانات حملونقل و رفتوآمد سالمندان برعهده آنهاست. شهرداری وظیفه دارد برای سالمندانی که امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی را ندارد، تسهیلاتی را فراهم کند تا از تاکسی یا وسایل نقلیه مخصوص سالمندان، با همان قیمت وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. همچنین وظیفه تهیه کلیه امکانات ورزشی و تعبیه فضای سبز مناسب برای سالمندان برعهده شهرداریهاست و فضاهای سبز در سوئد نیز به گونهای طراحی شده که به راحتی برای سالمندان قابل استفاده است.
شهرداریهای سوئد با کتابخانههای عمومی در تعامل هستند تا کتابهایی که برای سالمندان مناسبتر است، در پارکها در اختیار سالمندان قرار گیرد. از دیگر اقدامات شهرداریها میتوان به برگزاری مسابقات ورزشی متناسب با سن و وضع جسمانی سالمندان اشاره کرد. اصلاحات سیاستهای اجتماعی سالمندان در سال ۱۹۹۹، شهرداریها را مجری ارایه خدمات بهداشتی و مراقبتی سالمندان - بهگونهای که بتوان خدمات بهداشتی را تا حد ممکن در منازل سالمندان انجام داد؛ حتی اگر این کار هزینههای زیادی را به دولت تحمیل کند - درنظر گرفته است. در این برنامه برای افراد ۶۵ ساله به بالا، هر هفته یکبار نیروی پزشکی جهت انجام مراقبتهای پزشکی به منزل فرد سالمند فرستاده میشود. ارایه این خدمات برحسب نیاز تا ۳ بار در روز نیز میتواند ادامه پیدا کند و درنهایت در صورتی که فرد نیازمند بستری باشد، به بیمارستان اعزام میشود. دولت سوئد خانوادهها را بهعنوان کمک خود در زمینه نگهداری سالمندان به شمار میآورد ولی تأکید بر آن است که این کمک باید داوطلبانه باشد. در ضمن دولت وظیفه کنترل دریافت کامل خدمات مراقبتی سالمندان با استانداردهای تعیین شده را برعهده دارد. چنین سیاستی از تعداد سالمندان بستری در بیمارستانها کاسته است؛ همچنین به منظور ایجاد انگیزه هرگونه اقدامی که در راستای کمک به زندگی سالمندان باشد، از پرداخت مالیات در سوئد معاف است. قابلیت دسترسی آسان سالمندان به امکانات جامعه، خدمات مناسب درمانی و پزشکی، سیستم حملونقل و منازل مناسب جهت استفاده سالمندان، شواهدی از سیاستهای دولتی سوئد در قبال تأمین رفاه سالمندان است که به نمونههایی از آن اشاره شد.
افزایش تعداد سالمندان در سوئد موجب شده است که امروزه به ازای هر یکصد نفر، ۳۵ مستمریبگیر سالمند وجود داشته باشد. برنامه اصلاحات سیاستهای اجتماعی سالمندان در سال ۱۹۹۹، ارضای نیازهای اقتصادی سالمندان با در نظر گرفتن کیفیت بالا و بدون نیاز و وابستگی به دیگران اساس سیاستهای حقوق بازنشستگی و کمک هزینه زندگی در سوئد قرار میگیرد.
در سیستم بیمه بازنشستگی سوئد دو نوع اصلی مستمری مبتنیبر درآمد و مستمری مبتنیبر حق بیمه وجود دارد و در کنار آن دو نوع مستمری مکمل هم میتواند پرداخت شود. همچنین در سوئد 5 سازمان بازنشستگی ملی وظیفه سیاستگذاری و کنترل بر ارایه خدمات سالمندی را برعهده دارد که هرکدام شعبههایی در نزدیکی شهرداریها ایجاد کردهاند. البته بافت جمعیتی متفاوت سالمندان در ایران، عدم توزیع یکسان امکانات در سطح کشور، توسعه خدمات صنعتی با حفظ فرهنگ سنتی، جایگاه ویژه سالمند در جوامع ایرانی و منبع عظیم خانواده، عوامل مهمی هستند که لزوم برنامهریزی مناسب و مبتنیبر شواهد و عدم پیروی کورکورانه از سیاستهای قدیمی جهان غرب که نتیجه آن ارایه برخی خدمات نمایشی به تعداد محدودی از سالمندان و آن هم در شهرها است را بیش از پیش آشکار میکند. توجه به سیاستهای جدید کشورهای پیشرفته در سیاستگذاری برای سالمندان در ایران میتواند بسترهای موجود اقتصادی و فرهنگی در جامعه، خانواده و سایر نهادهای اجتماعی و سازمانهای غیردولتی را بهکار گیرد و برنامههای حمایتی فراگیر را با هزینه کمتر به اکثریت سالمندان ارایه کند.
شاید الان نتوانیم بگوییم که ما برای سالمندانمان چه کردهایم. اما شاید بتوانیم بپرسیم که ما برای سالمندانمان چه کردهایم و فرق سالمندان ما با آنها در چیست؟ سالمندانی که بسیاری از ما در فکر نحوه چگونه نگهداری کردن از آنهاییم. آیا باید به خانههای سالمندان بسپاریمشان؟ پیشتر از این سپردن سالمندان به این مراکز به نوعی در جامعه، عملی قبیح بهشمار میرفت؛ اما این روزها با توجه به حجم گسترده این مراکز که هر روز بر تعداد آنها افزوده میشود، میتوان دریافت که این کار تا حدی در جامعه مرسوم و معمول شده است و مثل گذشته عملی زشت و در تقابل با عاطفه و سنت نیست.
هر چند هنوز هم برای بسیاری از خانوادهها عدم نگهداری از سالمندان خانواده در کنار سایر اعضای خانواده عملی منافی عاطفه و احساس به شمار میرود، اما با گسترش شهرنشینی فرهنگ جامعه درحال تغییر است. جالب آنکه برخلاف تصور عامه مردم، آسایشگاه سالمندان محل نگهداری سالمندان از کار افتاده نیست، بسیاری از افراد تحت پوشش این مراکز، اشخاص میانسالی هستند که اتفاقا نمیتوان به آنها صفت از کار افتاده داد.
اکثر آنها افرادی هستند که از نظر مالی تأمین و برای سپریکردن دوران بازنشستگی خود این آسایشگاهها را انتخاب کردهاند.
ما بیشتر از اینکه به فکر سلامت سالمندان باشیم به فکر هزینههایی هستیم که روی دوشمان میگذارند. آنچه میزان هزینههای نگهداری یک سالمند را در این مراکز تعیین میکند به ترتیب: شرایط جسمی، جنسیت و محل و خدمات مراکز مربوطه است. اکثر سالمندان بیمار هم هستند، بنابراین نوع مراقبتها هم متفاوت است. اینکه سالمندان توانایی حرکت داشته باشند یا نیاز به تزریق مداوم دارو و... همگی عوامل تاثیرگذار هستند.
از آنجا که با استخدام پرستار بهخصوص در مواردی که سالمند به تنهایی در خانه زندگی میکند، تمامی سلامت و امنیت سالمند به دست پرستار سپرده میشود، بنابراین اطمینان از پرستار، شرط مهمی است که مدنظر خانوادهها قرار گرفته است. در این رابطه پرستاران به 3دسته تقسیم میشوند: کمکبهیار، بهیار و نرس (پرستار). حقوق پرستاران که تحصیلاتشان هم در همین زمینه است از همه بیشتر است، البته تجربه به همراه تحصیلات عامل دیگر موثر روی تعیین هر ارزشگذاری این دست خدمات است. باید توجه داشت که در مورد نگهداری در منزل مثل هزینه نگهداری در مراکز خاص نرخ مصوب یا قیمت عرفی وجود ندارد و عموما میزان دستمزد بهصورت توافقی تعیین میشود، اما بهیارها در رتبه دوم میزان دستمزد قرار دارند. قیمت خدمات را در این طیف به همراه کمکبهیار تجربه تعیین میکند. معمولا به جز سالمندانی که نیاز به رسیدگیهای پزشکی دارند از بهیارها یا کمکبهیارها استفاده میشود.