[ شهروند ]  برنامه پزشک خانواده در ایران با هدف عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، کاهش هزینه‌های کمرشکن بهداشتی-درمانی و ساماندهی نظام ارجاع طراحی شد. این برنامه از دهه ۱۳۷۰ آغاز و طی سه دهه با اصلاحات قانونی و اجرایی تکامل یافته است. درواقع برنامه پزشک خانواده به عنوان راهبرد کلیدی عدالت سلامت نیازمند، ثبات در سیاست‌گذاری و تخصیص بودجه پایدار، تقویت نظام ارزشیابی مستقل برای سنجش اثربخشی، یکپارچه‌سازی خدمات بیمه‌ای و جلوگیری از موازی‌کاری و تمرکز بر آموزش و جذب نیروی انسانی در مناطق محروم است. البته تجربه استان‌های موفق مانند فارس نشان می‌دهد اجرای پایلوت با مشارکت ذینفعان محلی کلید موفقیت است.

با پزشک خانواده از ارجاع‌های بیهوده به پزشکان کاسته می‌شود
به گزارش ایرنا، اجرای طرح ملی پزشک خانواده یک جراحی بزرگ در نظام سلامت کشور محسوب می‌شود و اکنون اهتمام تمام و کمال این طرح ملی به مهم‌ترین اولویت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دولت چهاردهم تبدیل شده و مطابق این برنامه، یک خانواده به‌طور مستقیم تحت‌پوشش تیم پزشکی قرار می‌گیرد؛ یعنی این گروه پزشکی علاوه بر اقدامات درمانی مربوط به یک خانواده، اقدامات مربوط به بهداشت جسمی، جنسی و روانی افراد را نیز تحت‌نظر قرار داده و مشاوره‌هایی در این خصوص به افراد ارائه می‌دهند و در صورت نیاز به خدمات تخصصی، افراد به پزشکان متخصص ارجاع داده می‌شوند. در این برنامه، مردم برای دریافت خدمات سلامت از یک مسیر تعریف شده و تحت‌نظر یک تیم مشخص اقدام می‌کنند و از حمایت‌های دولتی نیز برخوردار خواهند شد و خانواده‌هایی که تحت‌پوشش پزشک خانواده قرار می‌گیرند، ارجاع آنها به متخصصان بالینی هدفمند می‌شود؛ به گونه‌ای که از ارجاع‌های بیهوده به پزشکان کاسته می‌شود که خود کاهش مراجعات حضوری در کلینیک‌ها را به دنبال دارد.

هر 3هزار ایرانی، یک تیم متشکل از یک پزشک و دو مراقب سلامت خواهند داشت
مزیت این طرح آن است که هزینه‌های تشخیصی و میزان بستری‌ها به‌طور چشمگیری کاهش یافته و دریافت پول توسط پزشکان هم هدفمند می‌شود، از سوی دیگر بعضی از بیمه‌ها که هزینه‌های زیادی از مردم بابت ارائه خدمات درمانی می‌گرفتند با اجرای این طرح این هزینه‌های اضافی نیز کاهش می‌یابد یا حذف می شود. برخی از کارشناسان حوزه سلامت بر این باورند که در برنامه پزشک خانواده محوریت و سطح اول خدمات، پزشک است و تیم سلامت متشکل از پزشک، ماما و روانشناس مسئولیت سلامت گروه مشخصی از مردم را به‌عهده می‌گیرد. در این برنامه هر 3هزار ایرانی دارای یک تیم متشکل از یک پزشک و دو مراقب سلامت می‌شوند.

تخصیص بودجه اجرای طرح ملی پزشک خانواده
اجرای طرح ملی پزشک خانواده ۸۰هزار میلیارد تومان لازم دارد؛ برنامه‌ای که قرار است طی سه سال به‌طور کامل اجرا شود و در گام نخست و برای اجرای مرحله اول آن در سال‌جاری، ۳۰همت تخصیص یافته و اجرای این برنامه در مرحله اول به‌ویژه در روستاها و شهرهای کوچک با جمعیت کمتر از ۲۰هزار نفر تمرکز دارد و تا پایان امسال ۳۰میلیون نفر تحت پوشش نظام پزشکی خانواده و ارجاع قرار می‌گیرند. البته سال‌هاست که در مناطق روستایی، خانه‌های بهداشت، مراکز و پایگاه‌های روستایی و پزشکان مستقر در آنها خدمات بهداشتی ارائه می‌دهند، اما به‌واقع این اقدامات همچنان برای پوشش کامل نیازهای بهداشتی و درمانی این قشر کافی نیست و ضروری است که برای دریافت خدمات تخصصی به مراکز شهری مراجعه کنند که این موضوع آنها را با نوعی سردرگمی در دریافت خدمات سلامت مواجه می‌کند.

پزشک خانواده می‌تواند سلامت عمومی در ایران را بهبود بخشد
نادر توکلی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: «برنامه پزشک خانواده می‌تواند به‌طور چشمگیری سلامت عمومی در ایران را بهبود بخشد و به حل چالش‌های کلیدی در نظام سلامت کمک کند.» توکلی عنوان می‌کند: «وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با توجه به اهمیت این موضوع یکی از برنامه‌های اصلی خود را برنامه پزشک خانواده قرار داده است. تقویت مراقبت‌های اولیه از طریق پزشک خانواده بر پیشگیری و مداخله زودهنگام تمرکز دارد و باعث کاهش فشار بر بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی می‌شود. از طرفی با قرار گرفتن این برنامه به عنوان اولین نقطه تماس، مردم به‌خصوص در مناطق محروم می‌توانند خدمات درمانی را به موقع دریافت کنند.» او معتقد است تأمین مالی و حمایت سازمانی شامل تخصیص بودجه کافی برای آموزش و تربیت پزشکان - تدوین سیاست‌های تشویقی برای پزشکان به منظور جذب نیروهای متخصص به این حوزه، ارتقای سطح آموزش پزشکی خانواده شامل برگزاری دوره‌های تخصصی و مهارتی برای پزشکان عمومی، تقویت همکاری میان دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی برای انتقال تجربیات عملی، بهبود نظارت و پایش عملکرد از جمله ایجاد شاخص‌های استاندارد ارزیابی کیفیت خدمات پزشکی خانواده، بررسی تأثیر این طرح بر کاهش هزینه‌های درمانی و بهبود سلامت عمومی از دیگر مواردی است که برای تحقق برنامه پزشک خانواده باید موردتوجه قرار گیرد.

راهکار اصلاح نابرابری، چیزی جز   اجرای برنامه پزشک خانواده نیست
به گزارش ایسنا و به گفته سیدسجاد رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت برخی از شهروندان به طیف گسترده‌ای از خدمات پیشرفته مانند پت‌اسکن، آنژیوگرافی و سی‌تی‌اسکن دسترسی دارند، ساکنان مناطق محروم از دسترسی به این امکانات بی‌بهره‌اند و این وضع، در شأن نظام جمهوری اسلامی ایران نیست و باید اصلاح شود. رضوی می‌گوید:«راهکار اصلاح این نابرابری، چیزی جز اجرای کامل و یکپارچه برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در تمامی سطوح خدمات سلامت نیست.» معاون درمان وزارت بهداشت ادامه می‌دهد:«این نیازها مطابق با وضعیت موجود و مطلوب باید احصاء و پاسخگویی شود. حفاظت مالی و ارائه بهترین درمان به مردم از راهبردهای سیاست‌های پزشک خانواده است، به شرطی که مردم از مسیر ارجاع درست خدمت دریافت کنند که این را ما باید به آنان آموزش دهیم.»

پزشکان خانواده نیازمند پشت‌سر گذاشتن دوره‌های آموزشی هستند
ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران به «شهروند» می‌گوید:«طرح پزشک خانواده به شرط اجرایی شدن، طرح خوبی است.» رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران عنوان می‌کند:«سال‌هاست این طرح در استان مازندران و فارس اجرا می‌شود ولی نه بیماران رضایت دارند و نه پزشکان.» خسرونیا بیان می‌کند:«مشکلات عدیده‌ای در این مسیر وجود دارد. طرحی‌های این چنینی نیازمند بودجه‌اند.» این در حالی است که وزیر بهداشت از اختصاص بودجه 30 همتی در بودجه سال 1404 خبر می‌دهد. با این وجود رئیس انجمن متخصصان داخلی معتقد است زمانی می‌توان صحبت کرد که این بودجه به دستشان برسد. خسرونیا اظهار می‌کند: «طرح پزشک خانواده طرحی است که از کشورهای خارجی الگوبرداری شده و باید شبیه به همان‌ها هم اجرایی شود.» او با اشاره به اینکه پزشک خانواده در سایر کشورها دوره‌های خاصی را پشت‌سر می‌گذارند، می‌گوید: «پزشک خانواده باید از یک نوزاد را معالجه کند تا یک فرد 90ساله را. بنابراین پزشک عمومی ما که در حال حاضر پزشک خانواده شده قادر نخواهد بود چنین خدماتی را ارائه دهد.» خسرونیا بر این باور است که تشخیص بیماری و تجویز دارو و درمان نوزاد با فرد کهنسال متفاوت است. او بیان می‌کند:«پزشکانی که قرار است  در طرح پزشک خانواده ایفای نقش کنند باید آموزش ببینند و برای این کار مهارت پیدا کنند یا به عبارت دیگر آماده این کار شوند.»

نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اختصاص بودجه مکفی هستیم
رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران می‌گوید:«یکی از ایراداتی که می‌توان عنوان کرد این است که پزشکان خانواده بیمار را مستقیم به سمت پزشک فوق‌تخصص سوق می‌دهند و در این میان پزشک متخصص، جراح عمومی و اطفال دور می‌زنند در حالی که بعد از پزشک خانواده، بیمار باید به متخصص مراجعه کند.» خسرونیا اظهار می‌کند:«یکی دیگر از مشکلاتی که وجود دارد این است که بیمه‌ها هر چند ماه یک‌بار پول پزشکان و داروخانه‌ها را پرداخت می‌کنند و این مساله مساوی است با مشکلات معیشتی این قشر از جامعه.» او ادامه می‌دهد:«بودجه‌ای که برای سیستم بهداشت و درمان در نظر گرفته شده کمتر از سال‌های گذشته است و این کفاف زندگی بهداشت و درمان ما را نخواهد داد. در این عرصه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق هستیم. در طرح پزشک خانواده هم نیاز داریم متخصصان و ... را هم به بازی بگیریم.»