[ شهروند ] «تداوم وضعیت تالاب انزلی مردم را دچار بیماری تنفسی و گوارشی می‌کند.» این خبر هادی حق‌شناس، استاندار گیلان نشان از این دارد که زیستگاهی همچون تالاب انزلی شرایط مساعدی ندارد. دوسال پیش در گزارشی درخصوص تالاب انزلی آمده بود؛«تن زخم‌خورده تالاب بین‌المللی انزلی دیگر نفسی برایش نمانده؛ از ورود سالانه 600هزار تنی رسوب تا رشد بی‌رویه سنبل آبی که با وجود تیترهای گوناگون مبنی بر جمع‌آوری مقادیر قابل توجه این گیاه مهاجم و اجرای طرح ضربتی مقابله با آن که گاه و بیگاه روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد، هنوز هم نتوانسته‌ایم تیشه بر ریشه این شیطان سبز که پا بر گلوی نحیف تالاب گذاشته بزنیم.» کارشناسان و دلسوزان محیط‌زیست بارها از بی‌آبی تالاب گلایه کردند و اخطار دادند. برخی هم عنوان کردند تالاب نه تنها آب ندارد، بلکه به مرور زمان تبدیل به علفزار و چراگاه دام‌ها شده. هشدارهایی که مورد بی‌مهری قرار گرفتند و کار به جایی رسیده که ریزگردهای تابستانی آن، مردم و جوامع محلی را دچار بیماری‌های تنفسی و گوارشی می‌کنند.
عمق تالاب از 8متر در چند دهه قبل کاهش
پیدا کرده
به گفته استاندار گیلان سال گذشته در جلسه کارگروه تالاب انزلی از مدیران در رابطه با وضعیت 7سال گذشته تالاب و زمان آغاز فعالیت این کارگروه سوال شده؛ پاسخ مدیران این بوده که حال تالاب بهتر نشده است. به عبارت دیگر، حال تالاب 7سال پیش بهتر بوده است. بنابر نظر حق‌شناس باید فکر اساسی به حال تالاب انزلی کنیم. او می‌گوید:«ما انتهای زنجیره را بررسی می‌کنیم، از جمله لایروبی داخل حوضچه تالاب و جمع‌آوری سنبل آبی درحالی‌که این کارها پرداختن به معلول وقایع و اقداماتی مقطعی و آرام‌بخش موقت هستند.» او اظهار می‌کند:«طبق اسناد، پل متحرک غازیان محل تردد کشتی و شناور بود، ولی از طریق 11 رودخانه منتهی به تالاب انزلی شاهد ورود فاضلاب انسانی و صنعتی و همچنین بار رودخانه‌ها پس از بارش و تجمیع آن در تالاب هستیم. در نتیجه، عمق تالاب از 8متر در چند دهه قبل کاهش پیدا کرده و امروز تبدیل به محل زباله شده است.»
سرریز فاضلاب 7 شهر و 720روستا به تالاب انزلی
طبق کنوانسیون رامسر مساحت تالاب باید نزدیک به 20هزار هکتار باشد و در سال‌های اخیر 5متر هم میانگین عمق داشته باشد، در حالی که یک‌میلیارد مترمکعب رسوب در این تالاب وجود دارد که با هیچ ابزاری قابل لایروبی نیست. بنابر نظر استاندار گیلان رسوبات اعم از سموم، رسوبات کشاورزی، فاضلاب شهرک‌های صنعتی رشت، فاضلاب 7 شهر و 720روستاست که به سمت تالاب انزلی سرریز و ته‌نشین می‌شود. او بیان می‌کند: «پرندگانی که در سال‌های گذشته به تالاب می‌آمدند و همچنین اقتصاد جوامع محلی حاشیه تالاب در حال نابودی است. علاوه بر این، اگر این وضعیت ادامه پیدا کند ریزگردهای تابستانی تمام مردم و جوامع محلی را دچار بیماری‌های تنفسی و گوارشی می‌کند.»
ممکن است تالاب تا سال 1438
به طور کامل خشک شود
بر اساس تحقیقات علمی، تالاب انزلی ممکن است تا سال 1438 به طور کامل خشک شود. گزارش‌های منتشر شده توسط سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی در سال‌های اخیر باعث تشدید خشکی تالاب‌ها در بسیاری از کشورها شده است. ایران نیز در این روند از دست دادن حدود 14درصد از مساحت تالاب‌های خود در فاصله بین سال‌های 1388 تا 1398 قرار دارد. ناهماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی و عدم‌مدیریت صحیح منابع آبی و زیست‌محیطی در این منطقه، یکی از مهم‌ترین دلایل وضعیت بحرانی تالاب انزلی است. احیای این تالاب نیازمند همکاری گسترده میان مسئولان، کارشناسان و فعالان محیط‌زیست است تا بتوان از نابودی کامل این زیستگاه منحصر به فرد جلوگیری کرد.
عوامل بسیاری در وضعیت فعلی تالاب دخیل‌اند
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم به وضعیت تالاب انزلی واکنش نشان داده و نوشته؛ تالاب انزلی یکی از مشهورترین تالاب‌های ایران است که بسیاری از ایرانیان، خاطره‌‌ای شیرین از گردش در این تالاب دارند. تالابی که از نخستین سایت‌های ایرانی ثبت‌شده در فهرست رامسر است اما امروز با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، کاهش میزان آب، ورود فاضلاب و آلاینده‌ها به آن، کاهش عمق و ورود گونه‌های غیربومی گیاهی و جانوری از جمله تهدیدهای این تالاب هستند. بنابرنظر انصاری تکمیل نشدن طرح مدیریت فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف، مدیریت نادرست پسماند، اجرا نشدن کامل طرح‌های آبخیزداری در بالا دست تالاب، ناکافی بودن اقدامات برای مدیریت گونه‌های مهاجم و غیربومی در تالاب و از همه مهمتر، اجرایی نشدن کامل وظایف دستگاه‌ها در اجرای برنامه جامع مدیریت تالاب این وضعیت را رقم زده است.
هنوز هم می‌توان اقدامات تأثیرگذاری
در جهت احیای تالاب برداشت
به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هنوز هم می‌توان اقدامات تأثیرگذاری در جهت احیای تالاب برداشت و با پیگیری و مداومت، امید به احیای تالاب در سال‌های آینده داشت. انصاری می‌گوید: «در جلسه کارگروه تالاب نیز همین موضوع را مطرح کردم و امیدوارم مقامات محترم استان نیز اهتمام ویژه‌ای به موضوع مدیریت صحیح و اصولی تالاب انزلی داشته باشند. چرا که برنامه جامع تالاب، تنها برنامه‌ای برای احیای تالاب نیست، بلکه برنامه‌ای برای تصحیح اشتباهات و رفع کمبودهایی در فعالیت‌های بیرون تالاب است که بخشی از اثرات آن در تالاب دیده می‌شود اما بخش مهم دیگر، اثراتی در معیشت مردم، اقتصاد و فعالیت‌های ناپایدار توسعه در حوضه تالاب است.»
از ۷۰ گونه ماهی، نیمی منقرض شده‌اند
آلن پطروسیان، مدیر پروژه نهضت پرنده‌نگاری تالاب انزلی به «شهروند» می‌گوید: «وضعیت تالاب انزلی در شرایط بحرانی و نزدیک به نابودی قرار دارد.» پطروسیان ادامه می‌دهد:«رسوبات ناشی از فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی طی ۵۰سال گذشته باعث پر شدن تالاب شده‌اند. درواقع فاضلاب یک میلیون نفر از شهرهای رشت، انزلی، صومعه‌سرا و 700 روستا به همراه پساب ۲۳۰هزار هکتار شالیزار و فاضلاب صنعتی وارد تالاب می‌شود. آلودگی‌های شیمیایی و فلزات سنگین، حیات آبزیان را تهدید می‌کند و از ۷۰ گونه ماهی، نیمی منقرض شده‌اند.» مدیر پروژه نهضت پرنده‌نگاری تالاب انزلی بیان می‌کند: «گیاه مهاجم آزولا سطح تالاب را پوشانده و با کاهش اکسیژن آب، حیات موجودات را مختل کرده است. آتش‌سوزی‌های عمدی برای تصرف اراضی و تغییر کاربری زمین‌های اطراف تالاب به کشاورزی، آسیب‌های بیشتری وارد کرده، البته کاهش بارندگی و پسروی آب دریای خزر نیز بر خشک‌شدن تالاب تأثیر گذاشته است.» او عنوان می‌کند:«گرد و غبار آلوده به ویروس و باکتری‌های ناشی از فاضلاب، سلامت مردم گیلان را تهدید می‌کند. این در حالی است که از بین رفتن تالاب، صنعت شیلات و گردشگری منطقه را نابود خواهد کرد.»
از بین روفتن جنگل‌ها و دفن غیراصولی زباله‌ها به تالاب آسیب می‌زنند
به گفته پطروسیان توسعه بی‌رویه بافت شهری و ساخت‌وسازهای غیراصولی سبب شده شاهد نابودی جنگل‌ها باشیم. او ادامه می‌دهد:«آسیب‌های زیست‌محیطی سبب شده پیوستگی خاک در مسیر رودخانه‌ها از بین برود، بنابراین با هر بارندگی، سیلابی به سمت تالاب راه می‌افتد که باعث شده به مرور عمق تالاب کاهش پیدا کند.» مدیر پروژه نهضت پرنده‌نگاری تالاب انزلی از زباله‌هایی می‌گوید که متاسفانه باید توسط دهیاری‌ها جمع‌آوری شوند اما در نهایت در طبیعت رها می‌شوند و این یعنی آسیب مضاعف به تالاب. پطروسیان سایت‌های دفن زباله را هم در وضعیت فعلی تالاب دخیل می‌داند و می‌گوید:«در برخی سایت‌ها شیرابه‌ها به خورد تالاب داده می‌شود و همین مساله سبب شده آب تالاب به شدت آلوده شود.»
موانع را از سر راه نبض تالاب برداریم
پطروسیان اظهار می‌کند:«همه این آسیب‌ها سبب شده اغلب پرندگان از بین بروند و با توجه به قانون جدید شکار، بی‌شک بقیه پرندگان را هم به مرور نخواهیم داشت.» مدیر پروژه نهضت پرنده‌نگاری تالاب انزلی بیان می‌کند: «پرندگان در زیست‌بوم تالاب بسیار تاثیرگذار هستند. درواقع پرندگان در تعادل بخشیدن به گیاهانی که به عمق تالاب آسیب می‌رسانند، نقش مهمی ایفا می‌کنند. به عنوان نمونه طاووسک سنبل آبی را می‌خورد یا گیاهانی که در آب غوطه‌ور می‌شوند توسط اردک‌ها خورده می‌شوند و شکار این پرندگان مساوی است با هجوم این گیاهان به تالاب.» پطروسیان راه نجات تالاب را بر طرف کردن همه این آسیب‌ها می‌داند و عنوان می‌کند:«در خروجی تالاب و در بندر انزلی دو موج‌شکن جدید ساخته شده بدون در نظر گرفتن فاکتورهای محیط‌زیستی و همین سبب می‌شود رسوبات وارده به تالاب تخلیه نشوند.»