اسدالله علم، وزیر دربار و از نزدیکترین چهره‌ها به محمدرضا شاه، تنها رجل سیاسی دوران پهلوی دوم است که خاطرات خود از ١٠ سال همنشینی نزدیک با شخص شاه و خاندان پهلوی را مکتوب کرده است. این تقریرات در ٧ جلد تحت عنوان «یادداشت‌های علم» به چاپ رسیده‌اند و ما در این ستون به تناوب این یادداشت‌ها را مرور می‌کنیم.

سفیر زیاده‌گوی شوروی
گزارش مهمانی دیشب سفیر شوروی را به اعلیحضرت دادم. او می‌گفت عراقی‌ها و ایرانی‌ها که هر دو دوستان ما هستند، نباید با هم بجنگند. 9 سال حرف زدن بهتر از 9 ساعت جنگ کردن است. می‌گفت با سفیر عراق ملاقات کرده و از طرف خودش به او گفته، ممکن است دولت ایران عجله به خرج داده باشد که به طور یک طرفه قرارداد شط‌العرب را ملغی دانسته، ولی به هر صورت حق با ایران است که می‌گوید خط تالوگ حد بین دو کشور باشد. همچنین می‌گفت باید در تحدید حدود مرزی نرمش به خرج داده شود، همان طور که بین ما و شما به خوبی انجام شد. حتی ما حاضر شدیم با چینی‌ها رودخانه اُسوری را به همین صورت مرزبندی کنیم. بعد از چینی‌ها مقدار زیادی بد گفت و می‌گفت این‌ها (یعنی نژاد زرد) خطر برای دنیاست، نه شوروی تنها. بعد من را برای دیدن شوروی دعوت کرد. گفتم از خودم اختیار ندارم و باید به عرض برسانم. بعد مسئله قراردادهای نفتی ما را در ساحل بحر خزر مطرح کرد که این قراردادهایی که شما می‌خواهید در آنجا با آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها و یا هر خارجی دیگر ببندید، ما در آن منطقه حساسیت داریم و خوشمان نمی‌آید. گفتم اختیار دارید، یعنی می‌فرمایید ما در داخل مرزهای خودمان رعایت شما را بکنیم؟ پس می‌گویید حق حاکمیت مطلق خودمان را خدشه‌دار بکنیم؟ به علاوه از کجا می‌دانید که وقتی می‌خواستیم لوله گاز به شما بدهیم، دیگران همین حرف‌ها را به ما نزده باشند؟ این حرف‌ها چیست می‌زنید؟ دید حرفم حسابی است، درز گرفت.52.12.20

بذل و بخشش از جیب دولت
خدمت شاهنشاه عرض کردم سفیر افغانستان پریروز در فرودگاه خیلی اصرار داشت که به طور خصوصی و برای مدت زیاد من را ببیند. فرمودند: «دعوتش کن ناهار یا شامی با تو بخورد. هزار دلار به ماهیانه 10 هزار دلاری پادشاه افغانستان برای مخارج تحصیل بچه‌های او اضافه کن. همچنین ماهیانه 10 هزار دلار به پادشاه یونان بده. بعد هم یک منزل برای پادشاه افغانستان در رم بخرید. همه این پول را از بودجه سری دولت بگیرید. آن چه را هم قبلاً حواله کرده‌اید بگیرید، ولی صورت ریز به آن‌ها بدهید.» اخیراً شاهنشاه علاقه‌مند هستند که هرچه پول لزوماً از دولت می‌گیریم، صورت ریز به آن‌ها بدهیم که به چه منظور است. مثل این است که سوءظن‌هایی به دولت پیدا کرده‌اند که این طرف و آن طرف شاید حرف‌های مزخرفی می‌گویند. مثلاً پیش اربابان آمریکایی، نمی‌دانم.52.12.18