[ شهروند ] با هر متر و معیاری، چه از نظر تعداد مخاطبان و چه در زمینه تاثیرگذاری بر زندگی و باورهای مخاطبان، برنامه «محفل» را می‌توان یکی از موفق‌ترین برنامه‌های تلویزیون در یکی دو سال اخیر به شمار آورد. برنامه‌ای پرطرفدار و پربیننده که با پرداختی نوآورانه و جذاب به مفاهیم دینی و قرآنی تأثیرات عمیقی بر زندگی مخاطبان خود داشته و به ادعای سازندگان و حتی علاقمندان برنامه نگرش بسیاری از مخاطبان تلویزیون را که پیش‌ترها به هیچ عنوان مذهبی هم نبودند، تغییرات بسیاری داده است. این مهم‌ترین جنبه و جلوه همان تحول چشمگیری است که شمار زیادی از کارشناسان رسانه و تلویزیون بر این باورند که «محفل» در برنامه‌سازی قرآنی به وجود آورده- و باعث شده برنامه‌ای چنین، بدون کمترین استفاده‌ای از سلبریتی‌ها و چهره‌های جنجالی و حاشیه‌ساز عنوان پربیننده‌ترین برنامه تلویزیون در ماه مبارک رمضان را به دست آورده و در کنار سریال «پایتخت 7» و برنامه «شب‌های فوتبالی» یکی از سه برنامه‌ای باشد که مخاطبین بیشترین تماس را با آن گرفته و انتقادات و پیشنهادات خود را از آن با روابط عمومی صداوسیما در میان گذاشته‌اند. این مطلب می‌کوشد با واکاوی جنبه‌های گوناگون آگاهی‌سازی و اثربخشی «محفل»- به عنوان محصولی از مرکز هنری رسانه‌ای نهضت که سومین فصل آن ماه رمضان ۱۴۰۳- ۱۴۰۴ روی آنتن شبکه سه سیما رفت- به عواملی بپردازد که چنین دستاوردهای بزرگی را برای این برنامه باعث شده‌اند...
محمدحسین هاشمی گلپایگانی، تهیه‌کننده برنامه «محفل» راز کسب عنوان پربیننده‌ترین برنامه تلویزیون در ماه رمضان را در این نکته می‌داند که «محفل قرآن را از قالب تشریفاتی خارج کرده و به دیالوگی زنده در زندگی مردم تبدیل کرده است. رویکردی که در کنار تلاش برای بهره‌مندی از کیفیت بالا و رعایت استانداردهای تولیدی در تمامی ابعاد برنامه از جمله دکور، تصویر، صدا و نور، هدف سازندگان برای ارائه بهترین برنامه ممکن به مخاطبان تلویزیون را عملی کرده است». تهیه‌کننده «محفل» دیگر عامل موفقیت این برنامه را در این نکته خلاصه کرده که «همه سوژه‌ها با سناریوی دقیق، کارگردانی حرفه‌ای و بررسی و دقت فراوان با این رویکرد انتخاب شده‌اند که بازخورد مناسبی در سطح بین‌المللی ایجاد کنند. همین هم هست که باعث شده در نقاط مختلف منطقه خاورمیانه مخاطبان «محفل» را تماشا کرده‌اند».
محمدحسین هاشمی گلپایگانی می‌گوید که مخاطبان «محفل» به مرزهای ایران محدود نمی‌شوند و این برنامه در کشورهای دیگری نیز مورد استقبال و اقبال مخاطبان قرار گرفته‌اند: «امروز این برنامه به رتبه نخست در میان برنامه‌های مشابه در این کشورها رسیده است. این جایگاه بر اساس آمار بینندگان و میزان تأثیرگذاری برنامه در کشورهای منطقه به دست آمده است. این دستاوردها نشان می‌دهد که «محفل» نه‌تنها یک برنامه تلویزیونی، بلکه یک جریان فرهنگی مؤثر در سطح جهان اسلام است. پیش از این، برخی در کشورهای منطقه ادعا می‌کردند که شیعیان با قرآن بیگانه‌اند، اما پس از پخش «محفل» دیدند که جوانان چگونه قرآن تلاوت می‌کنند و فضای برنامه این فضا را به آن‌ها معرفی کرد».
پلی میان دل‌های عاشقان
حسنین الحلو یکی از کارشناسان «محفل» با اشاره به این که «این برنامه یک برنامه قرآنی معمولی نیست؛ بلکه پلی است میان دل‌های عاشقان قرآن در سراسر جهان- که هر سال گسترده‌تر، عمیق‌تر و تأثیرگذارتر می‌شود»؛ می‌گوید که «همین هم باعث شده این برنامه دیگر محدود به یک کشور یا یک منطقه خاص نباشد. در واقع حالا دیگر «محفل» در سراسر جهان اسلام و حتی فراتر از آن مخاطبان خود را پیدا کرده است. در عراق، لبنان و سوریه، بسیاری از قاریان و علاقه‌مندان قرآن این برنامه را دنبال می‌کنند، اما چیزی که مرا شگفت‌زده کرده، استقبال گسترده از محفل در کشورهای دورتر است. دوستانی از مصر و شمال آفریقا، از الجزایر و مراکش گرفته تا تونس، برایم پیام می‌فرستند و درباره «محفل» صحبت می‌کنند. در جنوب شرق آسیا، در اندونزی و مالزی، که مردم عشق خاصی به قرآن دارند، این برنامه مورد توجه قرار گرفته است. حتی در کشورهای آفریقایی مسلمان‌نشین مثل نیجریه و سنگال نیز شاهد علاقه‌مندی زیادی به این برنامه هستیم. نکته جالب‌تر این که مسلمانان اروپا، از فرانسه و آلمان گرفته تا بریتانیا، و حتی در روسیه و آمریکا، به «محفل» توجه نشان داده‌اند».
یک تجربه جدید
«یکی از عواملی که «محفل» را به یک برنامه متمایز تبدیل کرده، این واقعیت است که برخلاف بسیاری از برنامه‌های قرآنی مشابه- که صرفاً به تکرار مطالب و مفاهیم دینی می‌پردازند- «محفل» با به کارگیری فرمی جذاب توانسته ارتباطی مؤثر و ماندگار با مخاطبان برقرار کند و در این میان نه تنها در آگاهی‌بخشی درباره مفاهیم قرآن و آموزه‌های اهل بیت (علیهم‌السلام) موفق بوده، بلکه موجب تغییرات ملموسی در زندگی افراد نیز شده است». این‌ها صحبت‌های احمد ابوالقاسمی، کارشناس یا داور برنامه «محفل» است: «محفل قالب جدیدی از برنامه‌سازی قرآنی را معرفی کرد که علاوه بر ارائه مفاهیم مذهبی، به شکل جذاب و با استفاده از لحظات شاد و طنز، مردم را به سوی قرآن جذب می‌کند. این نوآوری در قالب برنامه توانسته محفل را به یک تجربه جدید در تلویزیون تبدیل کند».
ابوالقاسمی در ادامه علاوه بر مخاطبان گسترده، از تأثیرات عمیق این برنامه در نگرش افراد نیز سخن گفته و تاکید می‌کند که «این برنامه توانسته به شکل چشمگیری دل‌ها را به سوی قرآن جذب کرده و تحولی در برنامه‌سازی قرآنی به وجود آورد». او با اشاره به این که «بسیاری از مخاطبان بعد از شرکت در این برنامه تغییرات جدی در زندگی خود احساس کرده‌اند» در گفت وگو با تسنیم فردی را مثال می‌زند که پیش‌ترها از دیدن افراد مذهبی احساس تنفر می‌کرد و حالا به واسطه این برنامه نگرشِ او تغییر کرده و به یکی از طرفداران جدی قرآن و اهل بیت (علیهم‌السلام) تبدیل شده است.
به گفته احمد ابوالقاسمی؛ «این تغییرات به واسطه تأثیر قرآن و آموزه‌های دینی در زندگی افراد است که مردم ممکن است از آن غافل باشند. بسیاری از افرادی که به قرآن علاقه‌مند هستند، هنوز به صورت کامل آن را درک نکرده‌اند و این برنامه فرصتی است برای آشنایی بیشتر با آموزه‌های قرآن».
اما درباره مهم‌ترین عامل موفقیت برنامه «محفل»؛ احمد ابوالقاسمی می‌گوید: «عوامل مختلفی در موفقیت این برنامه نقش دارند. فرم برنامه، زمان پخش، محتوای جذاب و مهمانان ویژه‌ای که برای هر قسمت انتخاب می‌شوند، از جمله دلایل این موفقیت هستند».