[ شهروند ]  چند روز پیش گزارشی داشتیم درباره فروش نازل فیلم «پیشمرگ» یکی از فیلم‌های اکران نوروزی امسال- و تناقضاتی که این فروش پائین می‌تواند با موقعیت این فیلم به عنوان «برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فجر از نگاه مردم» داشته باشد. حقیقت این است که گزارش «شهروند» در این زمینه تنها بر نکات آماری جدول فروش هفتگی سینمای ایران تمرکز داشت- و نافی این موضوع نبود که «پیشمرگ» یکی از بهترین و جذاب‌ترین فیلم‌هایی بود که در روزهای برگزاری جشنواره فیلم فجر روی پرده رفت. فیلمی به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی آرش زینال خیری درباره بخشی از زندگی سردار شهید سعید قهاری از فرماندهان دوران دفاع مقدس و یکی از همراهان شهید چمران، شهید احمد متوسلیان، احمد کاظمی و شماری دیگر از فرماندهان بزرگ عرصه دفاع مقدس که به‌رغم این که در هیچ‌کدام از رشته‌های اصلی جشنواره کاندیدا یا برنده سیمرغ نشد، ولی با هر متر و معیاری یکی از بهترین فیلم‌های جشنواره و یکی از بهترین فیلم‌های موسوم به ارگانی است که در سال‌های اخیر جلوی دوربین رفته است.
مطلبی که در پی می‌آید؛ صحبت‌های علی غفاری کارگردان «پیشمرگ»- و فیلم‌هایی چون «تک‌تیرانداز»، «استرداد» و «ابوزینب»- است درباره سیمرغ مردمی جشنواره فیلم فجر، وضعیت اکران فیلمش و دیگر مسایلی که در مورد این جدیدترین ساخته‌اش قابل اشاره است.

بسیاری از فیلم‌هایی که درباره شخصیت‌ها و قهرمانان شناخته‌شده جلوی دوربین می‌روند، سعی می‌کنند داستان زندگی آن قهرمان را روایت کنند؛ «پیشمرگ» اما تنها به روایت برشی از زندگی شهید سعید قهاری در ابتدای دهه ۷۰ بسنده کرده است. علی غفاری در این زمینه در توضیح دلایل این رویکرد روایی می‌گوید: «به هر حال یکی از وظایف همگی ما فیلم‌سازان پرداختن به قهرمان‌های ملی کشورمان است و شهید سعید قهاری نیز یکی از فرماندهان ایران است که از ابتدای انقلاب اسلامی در بحران‌های مختلف حضور داشته و تلاش‌های زیادی برای حفظ خاک این وطن کشیده است. در حقیقت شهید سعید قهاری از ابتدای انقلاب اسلامی در زندگی خود فراز و نشیب‌های زیادی داشته و در عملیات‌های زیادی حضور یافته است. با این حال سعی کردیم برشی از زندگی او را انتخاب کنیم که موضوع عزت، آبرو و میهن‌پرستی در آن پررنگ‌تر است».

سیمای یک قهرمان
یکی از مسایلی که در فیلم «پیشمرگ» مهم است، این است که فیلم در روایت خود از تمام جنبه‌ها و جوانب شخصیتی شهید قهاری به نفع جنبه‌های قهرمانانه کاراکترش گذشته است. فیلم به عنوان مثال در حالی که با تشکیل خانواده توسط شهید قهاری آغاز می‌شود؛ اما در ادامه در خلال فیلم چیزی از خانواده شهید را نمی‌بینیم. علی غفاری در این زمینه می‌گوید: «ما در آغاز فیلم مراسم خواستگاری این شهید را نشان می‌دهیم؛ زیرا یک نکته مهم در آن وجود داشت و آن هم این است که این شهید از ابتدا شرط می‌کند «کل زندگی من داخل یک کوله است». بعد از آن هم نشان می‌دهیم که شهید سعید قهاری برای هر ماموریت به همراه خانواده خود مهاجرت می‌کند و اصلا به همین خاطر به او لقب «فرمانده مهاجر» را داده بودند».

یک داستان واقعی
به گفته کارگردان «پیشمرگ» تمام رویدادهایی که در فیلم می‌بینیم، بر مبنای واقعیت است و این حتی در مورد بخش پایانی فیلم و فصل قهرمان‌پردازانه نجات بالگرد نیز- که مورد انتقاد برخی از مخاطبان است- مصداق دارد و آن‌گونه که علی غفاری تصریح می‌کند «دقیقا در این سکانس پایانی نیز تماشاگر هر چیزی می‌بیند براساس واقعیت و مستندات است». کارگردان فیلم‌هایی چون «تک‌تیرانداز»، «استرداد» و «ابوزینب» می‌گوید: «منابع این فیلم و جریان پژوهش آن تمام‌وکمال بر مبنای واقعیت بوده است. در واقع برای این فیلم بیش از ۸ ماه پژوهش، گفت‌وگو با همرزمان شهید، دیدن فیلم‌های مستند و سفر به مناطقی که این شهید در آن حضور داشته است انجام دادیم. شهید قهاری در استان‌های غربی به ویژه کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی حضور فعال داشته و بسیار شناخته‌شده بوده و از همان روزهای اول انقلاب تا پایان جنگ در تقریبا تمام تحولات این مناطق حضور پررنگی داشته است. در مورد رویدادهایی نیز که در فیلم به تصویر کشیده شده‌اند، تمامی آن‌چه در فیلم دیده می‌شود مستند است و بخش عمده‌ای از فیلم از یادداشت‌هایی که این شهید به صورت روزانه می‌نوشته شکل گرفته است».

یک فیلم نوروزی؟!
فروش پائین فیلم «پیشمرگ» بحث‌ها و تردیدهای زیادی درباره تناسب این فیلم با اکران نوروزی به وجود آورده است و بسیاری از کارشناسان سینما و اقتصاد سینما بر این باورند که «پیشمرگ» از آن فیلم‌هایی نیست که تماشاگران نوروزی سینمای ایران خواهان تماشای آن در مناسبت‌هایی چون تعطیلات نوروزی باشند. علی غفاری نیز با این که تا حد زیادی این انتقادات را تائید می‌کند، ولی با این حال توضیحاتی منطقی نیز در این زمینه دارد: «در مورد دلیل انتخاب این فیلم برای اکران نوروزی باید بگویم که من شخصا رضایتی برای اکران نوروزی نداشتم؛ زیرا تاریخ ۸ اسفند برای آغاز اکران نوروزی خوب نیست! در اکران نوروزی یک فیلم نهایتا باید یک هفته قبل از ایام عید وارد چرخه اکران شود، زیرا در آن یک هفته فرصت دارید تبلیغات خود را انجام دهید و فیلم در بین مردم جا بیفتد؛ آن وقت در ایام نوروز فروش خود را آغاز کنید. بگذریم از این که امسال حتی این تناسبات هم به هم خورده و به دلیل این که اکران نوروزی امسال هم‌زمان شده با ماه مبارک رمضان و کارهای مردم برای روزهای پایانی سال؛ تماشاگران در این روزهای قبل از عید وقتی و فرصتی برای تماشای فیلم ندارند. پس نباید توقع داشته باشیم تا عید نوروز در چرخه اکران فروش خوبی برای فیلم‌ها اتفاق بیفتد. به نظرم از ۴ فروردین‌ماه تازه می‌توان بر روی فروش فیلم‌ها حساب باز و قضاوت کرد چه فیلمی فروش خوبی داشته و چه فیلمی شکست خورده است».

تعداد یا میزان رضایت تماشاگران؟!
اما آن‌چه انتقادات را از «پیشمرگ» و فروش غیرقابل قبولش افزایش داده انتخاب این فیلم به عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در روزهای جشنواره است- که به جای این‌که روی فروش فیلم یا ترغیب تماشاگران به تماشای آن تاثیری داشته باشد، نوعی بار سنگین روانی روی دوش صاحبان فیلم گذاشته و در عین حال شکست تجاری فیلم در روزهای اول اکران را به نوعی غیرمنصفانه و طعنه‌آمیز معنادار جلوه می‌دهد. علی غفاری در این زمینه می‌گوید: «این نکته را باید متذکر شوم که سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردمی به فیلمی داده می‌شود که بیشترین رضایت تماشاگر را داشته باشد. برخی به غلط تصور می‌کند فیلمی که بیشترین مخاطب را داشته این جایزه را دریافت می‌کند، در حالی که تعداد تماشاگران مهم نیست بلکه میزان رضایت مخاطبان از فیلم مدنظر است».

وظیفه فیلمساز و تماشاگر
کارگردان «پیشمرگ» وضعیت نامناسب فیلمش در گیشه را تا حدودی به وضعیت اکران فیلم‌های دفاع مقدسی نیز مربوط می‌داند: «چگونگی اکران برای فیلم‌های دفاع مقدسی مهم است که متاسفانه فعلا وضعیت تاسف‌بار است! شما یک مروری به فیلم‌های دفاع‌مقدسی دوره‌های اخیر جشنواره فیلم فجر داشته باشید، چه اتفاقی برای اکران فیلم‌هایی چون «مجنون»، «احمد» یا «متروپل» افتاده؟ چرا این فیلم‌ها هنوز فرصت اکران پیدا نکرده‌اند؟ پاسخ این سوال مشخص است چون سینمای ما چندین سال است که از کمدی اشباع شده و در واقع قدرت انتخاب تماشاگر محدود شده است. این در حالی است که اگر شرایط برابر باشد و فیلم خوب دفاع مقدسی ساخته شود مردم قطعا استقبال می‌کنند و شک نکنید اگر تماشاگر قهرمان خود را بر روی پرده ببیند به سینما می‌رود. در این میان من فیلمساز هم وظیفه دارم قهرمانان کشورم را نمایش دهم- و نمی‌توانم به خاطر این که مثلا به فیلم قبلی‌ام بی‌مهری شده، قید قهرمانان کشورم را بزنم».