مواضع دولت ترامپ در آمریکا نشان می‌دهد که این کشور همچنان بر مدار تهدید و فشار و بر نگاه قلدرمابانه باقی مانده و از دیگر سو، تجربه اقدامات اروپا نیز طی این سال‌ها نشان داده که به هیچ‌یک از تعهدات خود پایبند نیست و ما از سال‌ها قبل با یک اروپای بی‌عمل و بدون اختیار روبه‌رو هستیم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای عصر روز شنبه در دیدار سران قوا و جمع زیادی از کارگزاران و مدیران رده‌های مختلف کشور، در موضوع سیاست خارجی و دیپلماسی با ابراز خرسندی از فعال بودن وزارت امور خارجه و تأکید بر گسترش تعامل با همسایگان و دیگر کشورها، گفتند: بعضی دولت‌ها و شخصیت‌های قلدر خارجی اصرار به مذاکره می‌کنند درحالی‌که هدف آنها از مذاکره حل مسائل نیست بلکه از مذاکره به‌دنبال تحکم و تحمیل مسائل مورد نظرشان هستند که اگر طرف مقابل‌قبول کرد چه بهتر، اما اگر قبول نکرد، جنجال راه بیندازند و او را به ترک مذاکره متهم کنند.
ایشان هدف طرف مقابل از تکرار مذاکره را ایجاد فشار در افکار عمومی دانستند و گفتند: می‌خواهند در افکار عمومی تردید ایجاد کنند که چرا با وجود اعلام آمادگی آنها برای مذاکره، ما حاضر به مذاکره نیستیم درحالی‌که هدف آنها مذاکره نیست بلکه تحکم و تحمیل است.
برجام؛ از ورود تا خروج آمریکا
هنگامی که توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» یا برجام در تیرماه ۱۳۹۴ طی مذاکره فشرده ۲۰ ماهه گروه موسوم به ۱+۵ با جمهوری اسلامی ایران و در یک مسیر دوازده‌ساله به نتیجه رسید، باردیگر جهان شاهد اعتماد دوباره به مسیر دیپلماسی و مذاکره بود، اما در شب ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری وقت آمریکا پس از ماه‌ها رایزنی با متحدان اروپایی اعلام کرد که آمریکا از توافق برجام خارج خواهد شد. درهمان زمان بسیاری از تحلیلگران حوزه بین‌الملل براین نکته تأکید داشتند که آمریکای ترامپ با خروج از بسیاری دیگر از معاهدات مهم جهانی دیگر مانند توافقنامه آب و هوایی پاریس و توافقنامه آسیا پاسیفیک، به عاملی برای گسترش شکاف‌های عمیق جهانی تبدیل
شده است.
در دوران پساخروج ترامپ از برجام، با وجود اینکه اروپا بخش مهمی از این توافق بود و با وجود وعده‌های مختلف به هیچ‌کدام از تعهدات برجامی خود عمل نکرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در همان زمان و آخرین دیدار با رئیس‌جمهور و دولت دوازدهم فرمودند: در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند.
حتی در دوران جو بایدن، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، نیز که جمهوری اسلامی بر فرصت مذاکره و احیای برجام با هدف رفع تحریم‌ها تأکید داشت به‌نحوی که از ژانویه۲۰۲۱میلادی مذاکرات مربوط به احیای برجام آغاز شد و پس از ۶ دور مذاکره در دولت حسن روحانی بخش دیگری از این مذاکرات در دولت شهید سیدابراهیم رئیسی و از طریق وزارت امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای یعنی علی باقری کنی پیگیری گردید که در نهایت در شهریور ۱۴۰۱، سندی موسوم به «سند سپتامبر» تهیه شد اما در نهایت پس از شهریور ۱۴۰۱ این مذاکرات بار دیگر با خلف وعده و بدعهدی اروپایی‌ها متوقف گردید.
دولت چهاردهم و رویکرد مذاکره برای رفع تحریم‌ها
با روی کار آمدن دولت مسعود پزشکیان، رویکرد مذاکره برای رفع تحریم‌ها بار دیگر در دستورکار دولت چهاردهم قرار گرفت. دولت چهاردهم که از همان ابتدا مذاکره را به‌عنوان یکی از رویکردهای محوری خود با توجه به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت انتخاب کرد. جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده که آماده دستیابی به یک توافق پایدار و تضمین‌شده است که تمامی تحریم‌های غیرقانونی را لغو کند و از باقی‌ماندن هرگونه اهرم فشار علیه ایران
جلوگیری شود.
اما دولت ترامپ به جای بهره‌گیری از چنین فرصتی، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را افزایش داد و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان نیز در آخرین نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرزی اتمی(۱۵ اسفند) با صدور بیانیه‌ای، ادعاهای سیاسی علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تکرار کرده و با متهم کردن تهران به تشدید تنش، مدعی شدند: «زمان به نفع ایران نیست.»
سؤال از آمریکا
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان خود در دیدار با کارگزاران نظام، با اشاره به اعلامیه سه کشور اروپایی مبنی بر عمل نکردن ایران به تعهدات هسته‌ای خود در برجام، خاطرنشان کردند: باید از آنها سؤال شود مگر شما به تعهدات خود در برجام عمل کردید؟ آنها از روز اول به تعهد خود عمل نکردند و پس از خروج آمریکا از برجام نیز با وجود قول‌هایی که برای جبران آن دادند، دو بار زیر قول خود زدند. رهبر انقلاب بدعهدی اروپایی‌ها و در عین حال متهم کردن ایران به تخلف را نشانه بی‌چشم و رویی بی‌حد آنها دانستند و افزودند: دولت وقت یک سال آن وضعیت را تحمل کرد و سپس مجلس شورای اسلامی وارد میدان شد و مصوبه‌ای گذراند که راهی نیز جز این وجود نداشت و اکنون هم در مقابل حرف زور و زورگویی راهی دیگر وجود ندارد.
قرار نیست در مقابل قلدرها سرخم کنیم
رئیس‌جمهور نیز طی سخنانی در سفر به شهرستان‌های غرب استان تهران با تأکید بر اینکه نباید از تحریم‌ها بترسیم، گفت: برخی آقایان می‌گویند که هیچ راهی نداریم به‌جز اینکه با اینها (آمریکایی‌ها) گفت‌وگو کنیم، ما که نگفتیم گفت‌وگو نمی‌کنیم ولی قرار نیست در مقابل قلدرها سرخم کنیم. قرار نیست با افرادی که زنان و کودکان را زیر بمباران‌های خود مدفون می‌کنند و دم از حقوق بشر می‌زنند، گفت‌وگو کنیم. آنها بگویند که شما نباید موشک و اسلحه داشته باشید که هر وقت دلشان خواست ما را بمباران کنند و نتوانیم از خودمان دفاع کنیم.
مسعود پزشکیان تصریح کرد: تمام تحریم‌ها را تشدید کرده‌اند و حال می‌گویند که بیایید با هم صحبت کنیم، اول ثابت کن که اهل گفت‌وگو هستی بعد می‌توانیم با هم صحبت کنیم اما اینها بدین معنا نیست که ما برای تامین آب و نان و معیشت و زندگی خود گرفتار شویم، باید دست به‌دست هم دهیم تا بحران‌ها را پشت سر بگذاریم و کشور را به چشم‌انداز مورد نظر رهبر معظم انقلاب برسانیم.
فشار حداکثری؛ تجربه شکست‌خورده
عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه تأکید دارد که فشار حداکثری یک تجربه شکست‌خورده است و امتحان مجددا آن هم به شکست دیگر منجر خواهد شد. ایران پیش از این در قالب هشت دور مذاکرات در وین برای احیای برجام شرکت کرد و حداکثر انعطاف‌پذیری و تعهد خود را در حفظ این توافق نشان داد اما دولت‌های اروپایی و آمریکا به جای بهره‌برداری از فرصت موجود، با یک محاسبه غلط روند دیپلماسی را به بن‌بست کشاندند. در واقع این ترامپ و دولت آمریکا بود که از برجام خارج شد و اروپایی‌ها به‌ویژه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه نیز نشان دادند که از اراده واقعی برای تصمیم‌گیری بدون اجازه آمریکا و انجام تعهدات برخوردار نیستند.
آمریکای ترامپ؛ نماد قلدری بین‌المللی
آمریکای ترامپ را می‌توان نمونه‌ای عیان و نمادی از قلدری بین‌المللی این کشور در جهان دانست؛ آمریکایی که به راحتی از توافقات و پیمان‌های بین‌المللی خارج می‌شود، به تعهدات خود عمل نمی‌کند، مداخله در مناطق و کشورهای دیگر را به رسمیت می‌شناسد و از تروریسم دولتی حمایت می‌کند. همچنین راستی آزمایی‌ها از عملکرد اروپایی‌ها به‌ویژه سه کشور مهم اروپایی نشان می‌دهد که با وجود برخی اختلافات با دولت ترامپ، این سه کشور در بیشتر موارد در کنار آمریکا حرکت می‌کنند. پس مسئله امروز ما گفت‌وگو کردن یا پرهیز از گفت‌وگو نیست. موضوع اصلی تعیین و توافق درباره منافع ملی، سپس افزایش قدرت ملی است.
همانطور که رهبر انقلاب اسلامی در سخنان روز شنبه‌خود تأکید داشتند: مسئله آنها فقط مسئله هسته‌ای نیست، بلکه مذاکره برای آنها راه و مسیری برای طرح توقعات جدید ازجمله در زمینه امکانات دفاعی و توانایی‌های بین‌المللی و بیان انتظاراتی از این قبیل است که فلان کار را نکنید، با فلان کس دیدار نکنید، برد موشک را از فلان قدر بیشتر نکنید که قطعاً این موارد از طرف ایران پذیرفته و برآورده نمی‌شود.