امیرحسین‌خواجوی | سال گذشته براثر سرمازدگی و بارش بي‌سابقه برف در دو استان مازندران و گيلان میلیاردها تومان به باغ‌های مرکبات و سایر باغ‌ها و گلخانه‌های اين مناطق خسارت وارد شد. در همان روزهاي ابتدايي ستاد بحران با دستور ويژه رئيس‌جمهوری تشكيل شد و بخشي از اقدامات انجام گرفته توسط اين ستاد تعيين ميزان خسارت وارد شده به بخش كشاورزي و محصولات باغي اين مناطق بود كه اين وظيفه برعهده وزارت جهادكشاورزي نهاده شد. پس از گذشت چند ماه و با بررسي‌هاي انجام شده توسط كارشناسان اين وزارتخانه مجموع كل خسارت وارده به بخش كشاورزي و باغي غرب مازندران و گيلان چيزي در حدود 800 ميليارد تومان اعلام شد. پس از آن مقرر شد پرداخت خسارات در قالب‌هاي وام‌هاي 3 ساله استهمال شود و سود آن را نيز دولت پرداخت كند. اما تاكنون بخش عمده‌اي از
خسارت ديدگان در دو استان از دريافت آن بي‌نصيب بوده‌اند. اخبار دريافتي و گزارشات منتشر شده در اين خصوص از عدم پرداخت بخش قابل‌توجهي از خسارت‌هاي وارد شده به خسارت ديدگان حكايت دارد.
پس از تثبيت شرايط در اين مناطق گمانه‌زني‌ها براي تخمين خسارت وارد شده به بخش‌هاي مختلف آغاز شد. مسئولان سازمان جهادکشاورزی اين استان از برآورد خسارت اولیه 280میلیارد توماني به بخش کشاورزی و باغ‌هاي این استان خبر دادند. آماري كه پس از چندي به صورت رسمي از سوي مسئولان تاييد شد. براساس گزارشات رسمي منتشر شده به 23درصد از باغ‌های بارده استان به مساحت 20هزار هکتار، خسارت جدي وارد شد و 5700 هکتار از باغ‌های جدیدالاحداث و زیر 5سال (نهال) نیز که به مرحله باردهی نرسیده بود، کاملا از بین رفته است که در مجموع خسارات وارده در این دو بخش 143میلیارد ریال برآورد شد. خسارتي سنگين بر پيكره نيمه‌جان كشاورزي استان كه در 80سال اخير بي‌سابقه بوده است.
خسارت سنگين باغداران و فروش زمين
مهرداد داروگر یکی از باغداران خسارت ديده تنكابني در گفت‌و‌گو با «شهروند» با بيان اينكه تاكنون یک ريال هم بابت خسارت سال‌گذشته به او پرداخت نشده است، گفت: «سال‌گذشته بيش از نيمي از محصولات به دليل سرمازدگي از بين رفته و چيزي در حدود 540 اصله درخت كيوي باغ من به دليل برف سنگين يا كاملا از بين رفته يا به دليل سرما تا چند‌سال نمي‌تواند محصولي داشته باشد ولي تاكنون هيچ كمكي به من نشده است.»
او ادامه داد: «در همان چند ماه نخست از طرف جهادكشاورزي كارشناسان به ما سر زدند و پس از رفت و آمدهاي بسيار به ما گفتند كه خسارت شما پرداخت خواهد شد ولي از سال گذشته تاكنون به هرجايي مراجعه كردم به نتيجه نرسيدم.»
این باغدار تنكابني با اشاره به مشكلات اقتصادي پيش آمده براي باغداران اين منطقه به دليل وقوع سرمازدگی در بین باغ‌های مرکبات تنكابن و مناطق اطراف آن گفت: «پس از حادثه سال‌گذشته شرايط امرارمعاش براي برخي از باغداران منطقه به قدري دشوار شده كه براي تامين هزينه‌هاي خود مجبور شدند مقداري از زمين‌هاي خود را بفروشند و با پول آن گذران زندگي كنند.»
البته عدم پرداخت خسارت به باغداران خسارت ديده مازندران واكنش‌هایي نيز در بين نمايندگان مجلس شورای اسلامي به همراه داشت. شمس‌اله شريعت‌زاده نماينده تنكابن، رامسر و عباس‌آباد، از اوايل سال‌گذشته و به محض تاخير در پرداخت خسارت به كشاورزان و باغداران غرب مازندران نسبت به عواقب اين تاخير هشدارهایي داده بود. او با اشاره به سرماي بي‌سابقه اين مناطق، اقدامات انجام گرفته توسط دولت را مثبت ارزيابي كرده و در اين‌خصوص گفت: «در همان روزهاي نخست آغاز بحران دولت تلاش خوبی کرد که مردم بیش از چند روز گرفتار برف نباشند همچنین مبالغی در دولت تصویب شد که به‌عنوان کمک به خسارت‌دیدگان اختصاص يابد ولي تاكنون به‌دليل تعلل بانك‌هاي عامل اقدام موثري در اين خصوص انجام نشده است، کشاورزان منتظر حمایت ویژه دولت هستند. از طرف ديگر بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی و باغی درحال اجراست اما از سوی دیگر جاذبه بالای گردشگری، بالا بودن قیمت زمین و رشد ویلاسازی، کشاورزان را براي فروش اراضی وسوسه می‌کند و عدم توجه دولت به حمایت از کشاورزان باعث می‌شود آنها مستاصل شوند و اراضی خود را بفروشند و در نتیجه زمینی که می‌تواند محل تولید باشد به یک ویلا تبدیل شود.»
اين درحالي است كه سرانجام در اوايل بهمن ماه پرداخت خسارت به باغداران مازندراني آغاز شد. دلاور حيدرپور، رئيس سازمان جهادكشاورزي استان مازندران با اعلام این خبر گفت: «بانک‌های تجارت و کشاورزی، پرداخت این تسهیلات را آغاز کردند، دولت براساس مصوبه پيشين خود تقبل کرد تا در مدت 3سال میزان سود و جرایم دیرکرد تسهیلات دریافتی کشاورزان خسارت دیده برف در استان را بپردازد.»
او همچنين با رد اخبار مطرح شده درخصوص كمبود مركبات شب عيد به‌دليل برف و سرمازدگي سال گذشته در استان مازندران گفت: «سالانه چيزي در حدود 4.4 ميليون تن مركبات در كشور توليد مي‌شود كه نيمي از آن متعلق به استان مازندران است. خوشبختانه امسال با تمامي مشكلات توانستيم حدود 16هزار تن مرکبات برای تنظیم بازار شب عید خریداری كنيم و تا هر میزان که ضرورت ایجاب کند اين خريد ادامه خواهد یافت و كمبودي در اين خصوص نخواهيم داشت.»
كمبود98 ميليارد تومان اعتبار
اما استان گيلان نيز مانند همسايه شرقي خود از برف و سرماي سال‌گذشته بي‌نصيب نبود. از همان ابتدا برآوردهاي اوليه حاكي از آن بود كه ميزان خسارت در اين استان رقم قابل‌توجهي خواهد بود. براساس اعلام سازمان جهادكشاورزي استان گيلان درپي وقوع برف و سرما سال‌گذشته از 11هزار هكتار باغات مركبات استان گيلان بالغ بر 3/3هزار هكتار از آن خسارت جدي ديده كه متاسفانه همه آن مربوط به باغات مركبات بومي و محلي بوده است، به‌طوری‌که تمامي محصولات آن به‌طور كامل از بين رفته است.
عليرضا ديالمه يكي از باغداران رودسري كه سال گذشته تمامي محصولات خود را از دست داده است در اين‌خصوص به «شهروند» گفت: «سرماي سال گذشته در مجموع به باغ من رقمي بالغ بر 200 ميليون تومان خسارت وارد كرد. تعداد زيادي از درختان پرتقال و نارنگي يخ زدند. البته رقم اعلام شده از سوي كارشناسان 180 ميليون تومان اعلام شد ولي تاكنون بخشي از آن را هم به ما نداده‌اند.»
او ادامه داد: «البته برف براي ما باغداران كه مركبات داشتيم بسيار تلخ و هزينه‌بر بود ولي براي چايكاران و برنجكاران گيلاني به‌دليل از بين بردن آفت و افزايش ميزان آب بسيار مفيد بود. البته آنها هم دردسرهاي ديگري دارند ولي در مجموع باغ‌هاي مركبات گيلان خسارت‌هاي زيادي ديدند.»
اين درحالي است كه چندي پيش رئيس سازمان جهادكشاورزي استان گيلان علیرضا شعبان‌نژاد، از تخصيص 30 ميليارد تومان براي پرداخت به خسارت ديدگان خبر داد و گفت: «اين رقم بين فرمانداري‌ها براساس اولويت و ميزان خسارت تقسيم خواهد شد. از اين مبلغ 20 ميليارد تومان توسط بانك كشاورزي، 5 ميليارد از طريق بانك صادرات و 5 ميليارد ديگر از طريق بانك ملت براي پرداخت خسارت در بانك‌هاي عامل تعيين شده است.»
او ادامه داد: «با هماهنگی ستاد حوادث استان تصمیم گرفته شد تا به ریاست فرمانداری‌ها، براساس خسارات تعيين شده افراد به بانك‌ها معرفي شوند كه تاکنون به 2051 نفر به بانک‌های عامل معرفی شده‌اند و رقمي در حدود 22 ميليارد خسارت به اين تعداد پرداخت خواهد شد.»
شعبان‌نژاد مجموع خسارت وارد شده به باغداران گيلاني را رقمي بالغ بر 126 ميليارد تومان اعلام كرد و گفت: «افرادي كه از پوشش بيمه‌اي برخوردار هستند مشكل چنداني ندارند و خسارت خود را دريافت مي‌كنند ولي براي آن دسته از كساني كه بيمه ندارند سعی شده براساس اولویت‌ها خسارت‌ها پرداخت شود. اما همه افراد خسارت دیده نمی‌توانند خسارت خود را دریافت کنند زیرا در مجموع باغات 20هزار نفر در گیلان به‌دليل سرمازدگی خسارت دیده بود و میزان اعتبار کنونی کشش پرداخت این همه خسارت را ندارد. پرداخت خسارت به واحدهای تولیدی به منظور حفظ اشتغال در رأس برنامه است. اميدواريم با حمايت‌هاي بيشتر بتوانيم پوشش بيشتري براي خسارت داشته باشيم.»
هرچند اقدامات صورت گرفته در جهت تامين بخشي از خسارات وارده به باغداران و كشاورزان اين دو استان با مشكلات بسياري همراه بوده است و حتي تاكنون با گذشت بيش از يك‌سال از وقوع برف و سرماي بي‌سابقه در اين مناطق بسياري از باغداران در انتظار دريافت تسهيلات براي جبران زيان‌هاي سال‌گذشته هستند و با توجه به صحبت‌هاي مطرح شده از سوي مسئولان اين انتظار تا اواسط سال آينده نيز ادامه خواهد داشت، در مجموع با كمي اغماض مي‌توان گفت مجموعه دولت در حد توان و بضاعت خود اقدامات خوبي در اين‌خصوص انجام داده است. ولي بي‌شك برف‌سال گذشته اين دو استان نه اولين مورد از حوادث غيرمترقبه خواهد بود و نه آخرين آن، ولي نحوه مديريت حوادث و اقدامات پيشگيرانه در جهت كاهش خسارت‌هاي احتمالي موثرترين اقدام در برخورد و مقابله با اين حوادث است. آموزش كشاورزان و باغداران، حركت به سمت كشاورزي تجاري و از همه مهم‌تر پوشش بيمه‌اي براي محصولات كشاورزي و باغي از طريق بسته‌هاي تشويقي و حمايتي و نظارت بر انجام تعهدات شركت‌هاي بيمه‌اي در اين خصوص بهترين و موثرترين راهكار براي كشاورزي مولد و پويا خواهد بود كه با وزيدن نسيمي يا بارش باران و برفي يا در پي چند سال خشكسالي تمامي داشته‌هاي از بين نرود. نكته‌اي كه به نظر مي‌رسد در برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت مسئولان چندان به آن توجهي نمي‌شود.