}حانیه جهانیان { گویا تحقیق و تحلیل درباره نسل زد تمامی ندارد! محال است در حال جست‌وجو در فضای مجازی با نتایج پژوهش‌های تازه و بررسی‌های مرتبط با این نسل مواجه نشوید. طبق آخرین آمار که در تابستان 1403 انجام شد، حدود 12میلیون از جمعیت کشور را انسل زدب و ادهه هشتادی‌هاب تشکیل می‌دهند. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که این نسل به فراگیری و آموزش تمایل بسیاری دارد اما همچنان آن گونه که باید، بستر مناسب با علایق و زیست آنها فراهم نیست. در ایران گزارش نگاهی داریم به تازه‌ترین نتایج پژوهش‌ها درباره نسل زد و چالش‌های آنان در محیط‌های حرفه‌ای که در ادامه می‌خوانید.
هرآنچه باید درباره نسل زد بدانیم
نسل زد یا نسل نت به افرادی تلقی می‌شود که تقریبا بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شده‌اند. این نسل از همان ابتدای کودکی وقتی چشمان خود را به روی دنیا گشودند، توانستند پیشرفت اینترنت و سایر ابزارهای هوشمند دنیا را ببینند و اصلا به‌همین‌خاطر به آنها نسل نت (اینترنت) یا بومی‌های دیجیتال گفته می‌شود. برخی از افراد و متخصصان به افراد نسل Z یک‌سری خصوصیات نسبت می‌دهند؛ ولی شاخص‌ترین ویژگی آنها، استفاده زیاد از ابزارهای دیجیتال و هوشمند است. این نسل از همان کودکی توانستند از مزیت اینترنت بهره‌مند شوند و از آن نهایت استفاده را ببرند. این در حالی است که این مزیت برای سایر نسل‌ها وجود نداشت.
البته برای افراد این نسل خصوصیات دیگری هم بیان می‌شود. به‌عنوان مثال آنها را غیرمتعهد یا مسئولیت‌ناپذیر خطاب میکنند و گاهی هم آنها را ناسازگار، بدرفتار و ریسک‌پذیر می‌خوانند. تمام این مفاهیم را باید با نگاهی دقیق و ریزبین مشاهده کرد؛ چون واقعا جوانان نسل زد غیرمتعهد نیستند.
ماجرا چه بود؟
همه‌چیز از انتشار این خبر شروع شد: علیرضا آذربایجانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، درباره کاهش انگیزه دانشجویان اظهار کرد:اعوامل متعددی، ازجمله فشارهای اقتصادی، عدم ارتباط مستقیم بین تحصیلات و اشتغال، و احساس بی‌فایدگی در نظام آموزشی در این کاهش انگیزه نقش دارند.ب وی ادامه داد:اهمچنین، بسیاری از جوانان نسل Z به دنبال تجربه‌های عملی و کارآفرینی هستند که ممکن است آنها را به سمت مسیرهای غیررسمی و غیرمتعارف سوق دهد. در این راستا، احساس نارضایتی از محتوای درسی، عدم جذابیت محیط‌های آموزشی و فقدان ارتباط با واقعیت‌های بازار کار، مزید بر علت شده و موجب کاهش اشتیاق دانشجویان به تحصیل می‌شود.ب عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد:اموضوع افزایش انگیزه‌های درونی و بیرونی دانشجویان به منظور بهینه‌سازی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، موضوعی است که سابقه‌ای طولانی دارد و می‌توان آن را در دو بخش مجزا تقسیم کرد که شامل علاقه و اشتیاق فردی به یادگیری، احساس خودکارآمدی و رضایت از پیشرفت‌های شخصی است. این نوع انگیزه‌ها می‌توانند به دانشجویان کمک کنند تا به طور مستقل و فعال در فرآیند یادگیری شرکت کنند.ب
آذربایجانی تصریح کرد:ابخش دیگری که در این بین وجود دارد به انگیزه‌های بیرونی برمی‌گردد و شامل مشوق‌ها و عوامل خارجی مانند جوایز، نمرات، فرصت‌های شغلی و حمایت‌های مالی است. این انگیزه‌ها می‌توانند به عنوان محرک‌هایی برای افزایش تلاش و کوشش دانشجویان عمل کنند. در نهایت، ترکیب این دو نوع انگیزه می‌تواند به بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها کمک کند و دانشجویان را به دستیابی به اهداف علمی و حرفه‌ای خود ترغیب نماید.ب
وی با اشاره به چالش‌های کاهش انگیزه گفت:ایکی از چالش‌های اصلی، وجود رانت‌های استخدامی است که موجب می‌شود برخی افراد بدون داشتن شایستگی‌های لازم، به مشاغل دولتی دست یابند. این موضوع به همراه عدم شفافیت در فرآیندهای اداری و استخدامی، احساس بی‌اعتمادی و ناامیدی را در بین دانشجویان افزایش می‌دهد. همچنین، گزینش‌های سخت‌گیرانه و غیرعلمی در انتخاب مدیران، که غالباً به افراد وابسته و نزدیک به قدرت فرصت می‌دهد، انگیزه دانشجویان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.ب آذربایجانی تاکید کرد:اعلاوه بر این، پدیده آقازاده‌ای و تأثیر سفارش‌ها بر جذب و استخدام، به نارضایتی و بی‌اعتمادی بیشتر دامن می‌زند. حقوق و دستمزد پایین برای نیروهای متخصص در مقایسه با درآمدهای حاصل از دلالی و مشاغل غیرتولیدی نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر است. این شرایط باعث می‌شود که دانشجویان احساس کنند که تلاش‌های علمی و تحصیلی آنها در آینده‌ای نامشخص و مبهم قرار دارد. در چنین فضایی، ریسک بالای سرمایه‌گذاری در اشتغال و دیگر حوزه‌ها نیز مزید بر علت است و دانشجویان را از دنبال کردن آرزوها و اهدافشان باز می‌دارد. به همین دلیل، تا زمانی که این مشکلات بنیادی و ریشه‌ای در کشور حل نشود، انگیزه دانشجویان برای یادگیری و پیشرفت نیز کاهش خواهد یافت.ب
چه باید کرد؟
با نسل z رو در رو صحبت کنید! مطالعات نشان می‌دهند که نسل زد روزانه حدود 10 ساعت را در تلفن‌های خود می‌گذرانند و مشغول پیام دادن، آموزشة هستند. نسل زد با اینکه اکثر زمان خود را صرف اینترنت میکنند، اما علاقه شدیدی دارند که در مورد مسائل مهم رو در رو صحبت کنند. نسل زد برایش مهم نیست که به عنوان یک کارمند، کارگر، مدیر یا با هر سمتی وارد چه مجموعه‌ای می‌شود. افراد نسل z برای خود شخصیتی پیچیده و متفاوت‌تر از نسل‌های قبل ساخته است و به این موضوع ایمان دارد که باید کاری را انجام دهد که مطابق میل و چهارچوب خودش است و نه قوانین من‌درآوردی! دلیل اینکه نسل زد در بسیاری از موقعیت‌های مهم جهان تاثیرگذار است، همین عدم تمایل به ربات بودن است! هدفم توهین نیست، ولی به این موضوع فکر کنید، هر روز یک کار تکراری، روندی عادی و حوصله سر بر تا کی می‌تواند برای ما قابل تحمل باشد؟ پس اجازه دهید که ما کارهایی که در آن خوب هستیم انجام دهیم، منظور من ایجاد تغییر است! آنان به انجام تغییرات بسیار علاقه‌مند هستند پس فرصت انجام تغییرات را برایشان فراهم کنید. اگر شما با نسل زد در ارتباط هستید، مطمئنم که دوست دارید گاهی اوقات او را خفه کنید، آتش بزنید و جنازه‌ی او را در دور دست‌ترین نقاط ایران رها کنید، باور کنید ما شما را درک می‌کنیم ولی لطفاً این را هم بدانید که ما نمی‌توانیم از کنار موضوعات کوچک و بزرگ به آسانی بگذریم. اگر کاری که شما انجام می‌دهید یا حرفی که می‌زنید، اشتباه باشد یا حتی اگر درست باشد ولی از نظر ما روش بهتری برای انجام همان کار وجود داشته باشد، ما نمی‌توانیم ساکت بمانیم!.
این نسل با داشتن چنین حجم وسیعی از اطلاعات و شخصیت‌های مختلف بی‌شک نمی‌تواند در برابر ظلم (گرفتن حق انتخاب و آزادی) ساکت بماند پس باید به آزادی، حق انتخاب و برابری آنان احترام گذاشت و در مورد سوء استفاده‌های احتمالی هشدار داد. پدر و مادرهای امروزی و البته معلمان برای اینکه تحصیل را برای نوجوانان شیرین جلوه دهند، تلاش زیادی میکنند اما با این حال بسیاری از دانش‌آموزان در رده‌های مختلف علاقه چندانی به تحصیل ۱۲ ساله در این نظام آموزشی را ندارند و فقط از سر اجبار و مدرک به مدرسه می‌روند! افراد متولد سال ۱۹۹۷ به بعد به راحتی می‌توانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند و منابعی که برای مطالعه به آن نیاز دارند را خیلی سریع پیدا کنند. این امر باعث شده است که بسیاری به نسل زد لقب کله‌شق ولی کاربلد را بدهند! باید خیلی مواظب باشید و زمینه‌های ابراز علایق آنان را فراهم کنید. از درگیرشدن با آنها بپرهیزید و تا جایی که می‌‌توانید آنان را همراهی کنید. شاید شما که در حال خواندن این مطالب هستید، پدر یا مادر یک نسل زد باشید که از سرپیچی‌های او بسیار خشمگین هستید. اما بگذارید به شما بگویم که آنها از شما درخواست میکنند که ما زیر بار حرف زور نخواهیم رفت، اگر استدلالی منطقی برای انجام کاری دارید، با ما به اشتراک بگذارید. اگر هم نه، پس از شما خواهش می‌کنیم که بگذارید ما با منطق و عقل خودمان جلو برویم! باید با احترام به خواسته‌هایشان برخورد کنید، خیلی آنان را سرزنش نکنید، اصول مشارکت را در عمل نشان دهید تا بتوانند از تجارب ارزنده‌ی شما منتفع شوند. اگر در مجموعه خود از نسل زد کسی را کنار خود دارید، سعی کنید با او ارتباط مستدام و مستمر روزانه داشته باشید. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد این نسل علاقه‌ی شدیدی به برقراری ارتباط مستمر با همکاران و مدیران خود دارند. تقریباً هیچ فردی در دنیا وجود ندارد که علاقه‌ای به شنیدن دروغ داشته باشد، اما نسل زد کمی متفاوت است. آنها در برابر دروغ ساکت نمی‌مانند! افراد نسل z اصلاً دوست ندارند که از همکاران و مدیر خود دروغ بشنوند و یا پنهان‌کاری ببینند. این نسل بسیار جستجوگر است و همیشه در تلاش است که از همه چیز سر در بیاورد. وقتی آنها حقیقت را بفهمند، ادامه همکاری با آنها سخت خواهد بود. بهترین روش این است که همیشه با آنان رو راست باشید. نسل زد تحمل تبعیض را ندارد! اولویت‌بندی و تقسیم وظایف نسبت به توانایی هر فرد در هر مجموعه‌ای یک امر اجتناب‌ناپذیر است. ولی اصلاً موضوع صحبت ما اولویت‌بندی نیست، بلکه تبعیض است! این نسل خود را بسیار قبول دارند و در اکثر شرایط نیز این موضوع را اثبات کرده‌اند که اعتماد کردن به آنها کار اشتباهی نیست!
عصیانگر؟!
علاقه شدید به ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجیتال: نسل Z علاقه شدیدی به ارتباطات مجازی و رسانه‌های دیجیتال دارند و دوست دارند همه کارهای خود را به صورت آنلاین انجام دهند. از این رو است که کسب‌وکارهای اینترنتی تلاش میکنند محصولات و خدماتی عرضه کنند که باب طبع این دسته از افراد باشد. به همین خاطر است که به این افراد بومی‌ها یا شهروندان دیجیتال گفته می‌شود.
طرفداری از خلاقیت و نوآوری: یکی دیگر از ویژگی‌های بارز نسل زد، خلاقیت و نوآوری است. این نسل دوست دارند دست به اختراع بزنند و محصولات نو و جدیدی اختراع کنند تا کار بشر را راحت کنند. این افراد تمایل عجیبی به برهم‌زدن ساختارها دارند و دوست دارند ابزار و ساختار جدید و منحصربه‌فردی ارائه دهند که بهتر از ساختارها و مدل‌های پیشین باشد.
اظهارنظرها و احساسات شخصی به صورت آزاد (آزادی بیان): اظهارنظرها و احساسات به صورت آزادانه و رها یکی از خصوصیات مهم نسل زد است. این موضوع را می‌توان در دانشگاه‌ها و سطح جامعه به خوبی مشاهده کرد. از طرفی ظهور رسانه‌های اجتماعی باعث شده است که بستری عالی برای آزادی بیان فراهم شود.
اعتقاد جدی به گفت‌وگو و مذاکره برای بهبود وضعیت: تعامل، یکی از شاخصه‌های مهم نسل Z است. افرادی که در این نسل متولد شده‌اند، اعتقاد جدی به گفتگو و مذاکره دارند و سعی میکنند دغدغه‌ها، موانع و مشکلات موجود را از طریق تفاهم و مذاکره حل کنند. این نسل معتقد است که بهترین راه، گفت‌وگو و پذیرش تفاوت‌هاست.
واقع‌بینی و درک واقعیت: افراد نسل زد به واقعیت و واقع‌بینی علاقه خاصی دارند؛ از این رو فیلم‌هایی که در حال حاضر ساخته می‌شود، مبتنی بر واقعیت هستند. اگر فیلمی ساخته شود که واقعیت در آن حکم‌فرما نباشد، مورد استقبال این نسل قرار نمی‌گیرد و فروش بالایی را تجربه نخواهد کرد.
تعهد به اصول اخلاقی: نسل زد، به گفتگو و مذاکره پایبند هستند و واقعیت را خیلی راحت می‌پذیرند، از این رو به صداقت، حقوق بشر، حقوق حیوانات و محیط زیست اهمیت زیادی می‌دهند. از طرفی اگر کسب‌وکاری دارید که مخاطبان هدف شما، جوانان نسل Z هستند باید به بازاریابی، تبلیغات و فرایند تولید خود دقت داشته باشید و سعی کنید همه‌چیز با اصول اخلاقی و انسانی سازگار باشد. هرچه احترام و تعهد بیزینس شما به اخلاق بیشتر باشد، علاقه مخاطبان هم به شما بیشتر خواهد شد.
نیاز به باور و اعتماد: افراد این نسل نیاز دارند که از سوی اطرافیان، والدین و مدیران خود مورد اعتماد قرار بگیرند. در صورتی که این افراد را باور کنید، توانایی‌ها و قابلیت‌های بی‌نظیر آنها را مشاهده خواهید کرد. معمولا مدیران و کارفرماهایی که نسل زد را باور میکنند، در کسب‌وکار خود به موفقیت‌های چشمگیری می‌رسند.