احمدرضا دالوند گرافیست

سابقه هنر- صنعت قالیبافی در ایران، دست‌کم به پنج هزارسال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. با کشف یک قالی در زیر برف‌های نواحی سردسیر روسیه موسوم به پازیریک در سیبری، که همه ویژگی‌های هنر ایرانی را در خود داشت، جهان به قدمت قالی ایرانی پی برد.
آنچه که در یک نگاه اولیه و به‌طورکلی می‌توان درباره قالی ایرانی گفت، که پیوندی جدایی‌ناپذیر با این هنر – صنعت داشته و دارد، به دو خصلت بنیادین آن مربوط می‌شود:
1-غنای رنگ
2-گرایش به تزیین با گل و بته
تاریخ نشان می‌دهد که در دوران اسلامی، رنگ‌های قالی ایرانی پرمایه‌تر و برتری طرح‌های گیاهی آشکارتر می‌شود. که البته این رویداد بیشتر مدیون تاثیر و نفوذ هنرچینی بود، زیرا در قرن سوم هجری، ایرانیان با ظروف منقوش چینی دوره تانگ آشنا شدند، درنتیجه به کاربست رنگ‌ها و کنار هم نهادن آنها بیشتر دقیق شدند. تزئین با گل و بوته که در میان هنرمندان ما بسیار رواج داشت، پس از تهاجم مغول به ایران و آشنایی ایرانیان با هنر خاور دور، با تاثیراتی از هنر خاور دور تقویت شد. اما علاوه بر شیوه‌های پر رمز و راز خوشنویسی، دو هنر دیگر در فرهنگ ایرانی همواره مورد اقبال خاص و عام بوده است:  هنر باغ آرایی، و هنر قالیبافی. قالی ایرانی، به تنهایی همچو باغی است که عمدتا در شهرهای کویری و حاشیه کویری ایران، و بدون پشتیبانی رگبارهای آسمانی و بارش نعمت الهی، به دست مردمان سختکوش و با طرح‌ها و رنگ‌های پر طراوت و اصیل، سطح فلات ایران را در طی قرون و اعصار پوشانده و شهرت بین‌المللی پیدا کرد.
اغلب نواحی روستایی ایران، جز در فصل بهار، به نظر قهوه‌ای، خاکی یا خاکستری می‌آیند، و به ندرت درخت یا چیز طبیعی خوشایند دیگری به چشم می‌آید. ساکنان این روستاها و شهرها پشت دیوارهای بلند گلی پنهانند و اندرونی دلپذیرشان از دید رهگذران محفوظ است. آنچه به چشم می‌آید نمای عبوس خانه‌ها با کوچه‌های باریک و کج و کوله است. بهترین چاره برای این اقلیم خاکی رنگ، لذتی بود که یک باغ ایرانی عرضه می‌کرد. باغ ایرانی محدوده‌ای بس زیبا بود که انسان درون آن سرور بود، و حصار مرتفع آن، دنیای خاکی رنگ و تفته در زیر آفتاب همواره سوزان را موقتا حذف می‌کرد، و در عوض صحنه‌ای بسیار منظم و آراسته از درختان بلند و گل‌های خوشبو، مستقر در باغچه‌های چهارگوش احداث شده در شبکه‌ای از جویبارها عرضه می‌داشت.  هنرمند سلیم النفس ایرانی با قریحه استثنایی در گذر اعصار توانست رنگ ویژه این اقلیم را کشف کند:  رنگ فیروزه‌ای که در جهان به Persian blueیا آبی ایرانی مشهور است. فیروزه‌ای ترکیب دقیقی از رنگ خاک و رنگ آسمان است، که در خط افق، آن‌جا که خاک بوسه بر آسمان می‌زند، بر کاشی گنبد‌ها و گلدسته‌ها   می‌درخشد.