آلودگی هوا اغلب با بیماری‌های تنفسی، مشکلات قلبی و سایر مسائل جسمی مرتبط دانسته می‌شود اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که حتی قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض ذرات معلق (PM) می‌تواند عملکردهای مغزی را مختل کند. فعالیت‌های روزمره مانند خرید از فروشگاه یا تمرکز در محیط کار ممکن است به دلیل کاهش موقت توجه و قدرت تحلیل احساسات دشوارتر شود.
مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران دانشگاه‌های بیرمنگام و منچستر انجام شده، بینش‌های جدیدی درباره تأثیر آلودگی هوا بر مغز ارائه می‌دهد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که مواجهه با سطوح بالای ذرات معلق می‌تواند تمرکز انتخابی و توانایی تشخیص احساسات را مختل کند، بدون توجه به نحوه تنفس فرد. این موضوع نگرانی‌های جدیدی را در مورد اثرات روانی محیط‌های آلوده، به‌ویژه در مناطق شهری، ایجاد کرده است.
دانشمندان بر این باورند که التهاب ناشی از آلودگی هوا می‌تواند عامل این اختلالات شناختی باشد. استنشاق ذرات معلق ریز موجب واکنش‌های ایمنی می‌شود که ممکن است عملکرد طبیعی مغز را مختل کند. این امر نگرانی‌هایی درباره پیامدهای طولانی‌مدت، به‌ویژه برای افرادی که روزانه در معرض سطوح بالای آلودگی هستند، ایجاد کرده است.
توماس فاهرتی از دانشگاه بیرمنگام در این رابطه می‌گوید: «مطالعه ما شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه می‌دهد که حتی قرارگیری کوتاه‌مدت در معرض ذرات معلق می‌تواند اثرات منفی فوری بر عملکردهای مغزی ضروری برای فعالیت‌های روزمره مانند خرید هفتگی از سوپرمارکت داشته باشد.»
کاهش توانایی‌های شناختی ناشی از آلودگی هوا فراتر از سلامت فردی، پیامدهای گسترده‌تری دارد. نیروی کاری که دچار افت تمرکز و ضعف در تصمیم‌گیری باشد، می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری شود. این موضوع در نهایت بر کسب‌وکارها، اقتصاد و توسعه اجتماعی تأثیر می‌گذارد. آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین تهدیدات محیط‌زیستی برای سلامت انسان است و سالانه موجب میلیون‌ها مرگ زودرس می‌شود.
آلودگی هوا علاوه بر تأثیر بر بیماری‌های تنفسی و قلبی‌عروقی، در بروز بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و ام‌اس نقش دارد. افت شناختی ناشی از آلودگی می‌تواند فشار بیشتری بر سیستم‌های بهداشتی وارد کرده و کیفیت زندگی افراد را کاهش دهد.
ذرات PM2.5 به دلیل نفوذ عمیق در ریه‌ها و ورود به جریان خون، بسیار مضر هستند. در سال 2015، این ذرات به تنهایی مسئول حدود 4.2 میلیون مرگ در سراسر جهان بودند.