[فرشته کیانی] نوامبر 2024 بود که دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) در لاهه هلند حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق این رژیم را به اتهام جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در غزه صادر کرد؛ حکمی که با استقبال بسیاری از کشورهای جهان مواجه شد، اما همان زمان به مذاق متحد دیرینه اسرائیل، یعنی آمریکا خوش نیامد. حالا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، فرمان اجرایی اعمال تحریم علیه این دیوان را در حمایت از اسرائیل و همزمان با حضور نتانیاهو در واشنگتن صادر کرده است. دادگاه بین‌المللی کیفری که سال 1998 تاسیس شد، مسئولیت رسیدگی به جنایات جنگی، جنایت‌های علیه بشریت و نسل‌کشی را بر عهده دارد.
ترامپ درباره ICC چه گفت؟
کاخ سفید در بیانیه‌ای به نقل از ترامپ اعلام کرد: «دیوان کیفری که بر اساس اساسنامه رم تأسیس شده، اقداماتی غیرقانونی و بی‌اساس علیه آمریکا و متحد نزدیک ما، اسرائیل، انجام داده است. دیوان بدون مبنای قانونی، با صدور احکام بازداشت بی‌اساس علیه نتانیاهو و گالانت از قدرت خود بیشتر سوءاستفاده کرده است. دیوان کیفری هیچ صلاحیتی بر آمریکا یا اسرائیل ندارد، زیرا هیچ‌یک از این کشورها عضو اساسنامه رم یا عضو دیوان نیستند. هیچ یک از این کشورها هرگز صلاحیت دادگاه کیفری بین‌المللی را به رسمیت نشناخته‌اند و هر دو دارای دموکراسی‌های پویا با ارتش‌هایی هستند که به شدت به قوانین جنگ پایبندند.»
واکنش‌های جهانی در حمایت از دیوان کیفری بین‌المللی
فرمان اجرایی ترامپ علیه دادگاه بین‌المللی کیفری واکنش‌های جهانی به دنبال داشت. دیوان کیفری بین‌المللی صدور فرمان اجرایی آمریکا را که «درصدد اعمال تحریم علیه مقامات این نهاد و آسیب‌رساندن به کار قضایی مستقل و بی‌طرفانه آن است»، محکوم کرد. سازمان ملل نیز از تصمیم ترامپ ابراز تاسف عمیق کرد و خواستار لغو این اقدام شد. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا نیز در واکنش به این اقدام ترامپ، اعلام کرد: «دادگاه کیفری بین‌المللی باید بتواند بدون هیچ مانعی مبارزه خود را با مصونیت از مجازات جهانی دنبال کند. دیوان پاسخگویی در قبال جنایات بین‌المللی را تضمین می‌کند و صدای قربانیان در سراسر جهان است.»
اگنس کالامارد، دبیرکل عفو بین‌الملل، نیز گفت که فرمان ترامپ «انتقام‌جویانه» است و نشان می‌دهد که رئیس‌جمهوری آمریکا جنایات اسرائیل را تأیید می‌کند و معافیت از مجازات را پذیرفته است.هلند، میزبان دادگاه کیفری، نیز با ابراز تاسف، اعلام کرد: «کار این دادگاه در مبارزه با معافیت از مجازات ضروری است.»
صدراعظم آلمان هم از تصمیم ترامپ برای تحریم دیوان کیفری انتقاد کرد و آن را اقدامی نادرست خواند. اولاف شولتس گفت: «این تحریم‌ها فعالیت نهادی را به خطر می‌اندازند که قرار است تضمین باشد برای آن که دیکتاتورها در جهان نتوانند به سادگی مردم را مورد آزار و اذیت قرار دهند و جنگی را آغاز کنند.»
در این میان، اقدام تراپ با استقبال نتانیاهو، مواجه شد. او از ترامپ تشکر کرد و گفت: «این فرمان از آمریکا و اسرائیل در برابر فاسد و ضدیهودی بودن دیوان کیفری دفاع می‌کند. دیوان هیچ صلاحیتی برای ورود به جنگ قانونی علیه ما ندارد.» مجارستان نیز از فرمان ترامپ علیه دیوان بین‌المللی حمایت کرد.
اثربخشی تحریم به عزم کشورهای عضو برای دفاع از دیوان کیفری بستگی دارد
اریک ویت، مقام سابق دیوان بین‌المللی کیفری، از بروکسل به الجزیره گفت: «بسیاری چیزها به این بستگی دارد که آیا 125 کشور عضو اساسنامه رم که دیوان کیفری بین‌المللی را ایجاد کرده‌اند، از تأثیر این اقدام جلوگیری می‌کنند یا خیر. اگر آنها از دیوان دفاع نکنند، فرمان اجرایی ترامپ تهدیدی وجودی برای توانایی این دادگاه در عملکردش نه تنها درباره فلسطین، بلکه در همه موقعیت‌های پیش روی آن از جمله اوکراین، سودان، افغانستان و ... است.»
سوءاستفاده ترسناک از تحریم و توهین به بازماندگان جنایت جنگی در جهان
آدام کیث، کارشناس حقوقی، در گفت‌وگو با «میدل‌ایست‌آی» فرمان ترامپ را محکوم کرد و گفت: «این فرمان سوءاستفاده ترسناک از تحریم‌ها و توهین به بازماندگان جنایات جنگی در سراسر جهان است.
هیچ یک از مقامات دیوان یا شاهدان نباید برای تحقیق درباره جنایات جنگی با تحریم مواجه شوند و شهروندان، شرکت‌ها و متحدان نزدیک آمریکا نباید برای حمایت از کار اصولی دادگاه در معرض اتهامات جنایی قرار گیرند.»