[ حانیه جهانیان]  تبلیغات خوراکی‌های ناسالم و رنگارنگ این روزها سلامت آیندگان این سرزمین را نشانه گرفته است. جسم و روان کودکان و نوجوانان، شبانه‌روز به تسخیر آگهی‌های تجاری، پول‌ساز و پربازدید درآمده است. محتوای تجاری که بیش از هرزمان با خلاقیت و استفاده از چهره‌های خوش‌قیافه و مشهور، مهر تاییدی بر بی‌ضرر بودن این‌گونه محصولات می‌زنند. غافل از اینکه برعکس آنچه در ایران رخ می‌دهد؛ سایر نقاط جهان برای مقابله با آسیب‌‌های مرسوم این محصولات بر سلامت مصرف‌کنندگان، اقدام به بایکوت و ایجاد محدودیت‌های فراوانی را اعمال کردند تا به نحوی شهروندان جوان آن‌ها با حداقل آسیب مواجه شوند. در این گزارش نگاهی داریم به قوانین ایران و سایر کشورها نسبت به پخش و تولید آگهی‌های تجاری خوراکی‌های ناسالم که در ادامه می‌خوانید.

ماجرا چه بود؟
هر روزه تبلیغات زیادی از مواد غذایی ناسالم در تلویزیون و دیگر رسانه‌ها پخش می‌شود که عمدتاً کودکان را هدف قرار می‌دهد. این تبلیغات بیشتر روی محصولاتی با قند و چربی بالا مانند فست‌فود، غلات شیرین، نوشیدنی‌های قندی و شکلات‌ها تمرکز دارند. به همین دلیل، جای تعجب نیست که بسیاری از کودکان رژیم‌های غذایی ناسالمی دارند و با چاقی‌های گوناگون مواجه شده‌اند. برای مقابله با این مشکل، برخی کشورها قوانینی وضع کرده‌اند تا تأثیرات منفی این تبلیغات را کاهش دهند. به طور مثال برخی کشورها نمایش این تبلیغات را در شبکه‌های کودکان ممنوع کرده یا سهم بسیار کمی از تبلیغات را در اختیار آن قرار داده‌اند. در ادامه به سیاست‌گذاری و واکنش دیگر مناطق جهان می‌پردازیم.

کبک
قانون کبک که در سال ۱۹۸۰ تصویب شد، تبلیغات فست فود برای کودکان زیر ۱۳ سال را در رسانه‌های چاپی و الکترونیکی ممنوع کرد. در حالی که سایر مناطق کانادا با افزایش قابل توجه چاقی در میان کودکان مواجهند، کبک موفق شده است کمترین نرخ چاقی کودکانه را در کشور به ثبت برساند.

شیلی
در شیلی قانونی وجود دارد که تبلیغات مواد غذایی با کالری، چربی، شکر و سدیم بالا را برای کودکان زیر ۱۴ سال محدود می‌کند. همچنین ، این مواد غذایی نباید در مدارس تبلیغ شوند و استفاده از کارتون و اسباب‌بازی‌ها نیز در تبلیغات آن ممنوع است.

فرانسه
فرانسه در این مسیر رویکرد متفاوتی داشته است. به جای اعمال محدودیت بر میزان تبلیغات مواد غذایی ناسالم، مقامات فرانسوی از آژانس‌های تبلیغاتی می‌خواهند که برای محصولات حاوی چربی‌های افزوده، شیرین‌کننده‌ها یا سدیم، پیامی آموزشی و توضیحی در مورد اصول تغذیه‌ای اضافه کنند. به عنوان مثال، ممکن است در کنار تبلیغی نوشته شود: «برای حفظ سلامتی، روزانه حداقل پنج میوه و سبزیجات بخورید.»
ایرلند
در ایرلند، تبلیغات مواد غذایی با چربی، شکر و سدیم بالا در برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی که بیش از ۵۰ درصد مخاطبان آن‌ها زیر ۱۸ سال هستند، ممنوع شده است. به طور کلی، سهم تبلیغات مواد غذایی ناسالم از کل تبلیغات در تمام کانال‌ها نمی‌تواند بیشتر از ۲۵ درصد باشد.

مکزیک
کمیسیون دولتی مکزیک گزارش کرده است که کودکان این کشور بیش از هر کشور دیگری در معرض تبلیغات غذاهای ناسالم قرار دارند، به طوری که هر کودک به طور متوسط سالانه حدود ۱۲ هزار  تبلیغ می‌بیند.
برای حل این موضوع، وزارت بهداشت مکزیک تصمیم به محدود کردن این تبلیغات گرفته‌است.  این محدودیت‌ها در برنامه‌های تلویزیونی با بیش از ۳۵ درصد مخاطب زیر ۱۳ سال اعمال می‌شود. علاوه بر این، دولت مکزیک در جولای ۲۰۲۴ محدودیت‌های تبلیغاتی را برای فیلم‌های سینمایی نیز اعمال کرد تا تأثیر تبلیغات ناسالم بر کودکان را کاهش دهد.

نروژ
بر اساس قانون نروژ ، تبلیغات تلویزیونی با محتوای ویژه کودکان محدود و ممنوع است. در سال ۲۰۱۳، این کشور تبلیغات غذاهای ناسالم و نوشیدنی‌ها را برای کودکان زیر ۱۶ سال ممنوع کرد. علاوه بر این، نروژ رهبری یک شبکه سازمان بهداشت جهانی متشکل از ۲۸ کشور را بر عهده دارد که هدف آن کاهش فشارهای تبلیغاتی بر کودکان است.

تایوان
در ژانویه ۲۰۱۶، تایوان محدودیت‌هایی برای تبلیغات غذاهای ناسالم برای کودکان زیر ۱۲ سال وضع کرد. طبق این قوانین، کانال‌های تلویزیونی ویژه کودکان نمی‌توانند تبلیغاتی را  که مربوط به غذاهایی با سطح بالای چربی، سدیم و قند است از ساعت ۵ بعدازظهر تا ۹ شب پخش کنند. همچنین، مشابه با شیلی، بازاریابان غذا در تایوان نمی‌توانند محصولات خود را با اسباب‌بازی‌های رایگان در رستوران‌ها تبلیغ کنند.

انگلستان
۱۰ سال پیش، دولت بریتانیا قانونی را تصویب کرد که تبلیغات تلویزیونی غذاهای پر چربی، پر شکر و پر نمک را برای کودکان زیر ۱۶ سال ممنوع می‌کرد. بر اساس گزارش وزارت بهداشت بریتانیا، اکنون کودکان حدود ۳۷ درصد کمتر در معرض این تبلیغات قرار می‌گیرند و هزینه‌های سالانه برای تبلیغات هدفمند به این گروه سنی نیز، ۴۱ درصد کاهش یافته است.

از ایران چه‌خبر؟
خردادماه امسال بود که عبدالعظیم بهفر سرپرست اداره کل فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، در واکنش به تبلیغات اغراق آمیز برخی از محصولات غذایی و خوراکی در رسانه ملی، در گفت‌وگویی با مهر، اظهار داشت:«قوانین منع تبلیغات کالاهای آسیب رسان به سلامت به مانند «حروف والی» در زبان عربی هستند که گرچه نوشته می‌شوند اما خوانده نمی‌شوند. لذا، به رغم اینکه قانون منع تبلیغات کالاهای آسیب رسان در رسانه ملی مصوب است و هر ساله کالاهای آسیب رسان و غیر مجاز اعلام می‌شوند اما اجرای جدی این قانون در محاق قرار می‌گیرد و شوربختانه شاهد جلوه نمایی دشمنان سلامتی در رسانه‌ها هستیم.»
بهفر در واکنش به برخی ادعاهای نادرست در تبلیغات محصولات غذایی، تاکید کرد:« در حوزه تبلیغات محصولات غذایی گاهی اوقات ادعاهای نادرست و خلاف واقع مطرح می‌شود که برخی از آنها اصولاً موضوعیت ندارد؛ مثلاً درج عنوان بدون کلسترول روی روغن‌های نباتی نیز از این دسته تبلیغات محسوب می‌شود؛ چرا که روغن‌های نباتی در اصل فاقد کلسترول بوده و تنها در روغن‌های حیوانی وجود دارد. به هر حال بسیاری از اسنک‌ها، روغن‌ها، انواع سُس، آب‌میوه ها و نوشیدنی‌هایی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم، محصول یا شرکت و برند را تبلیغ می‌کنند غیر قانونی هستند و نباید در رسانه ملی یا هر رسانه دیگر تبلیغات داشته باشد. یکی از موضوعاتی که در تبلیغات کالاهای آسیب رسان وجود دارد و برخی آن را به عنوان یک چالش به حساب می‌آورد کلی بودن دستورالعمل تبلیغات است که شاید بهتر باشد ارگان‌های مرتبط با این موضوع دستورالعمل را با شاخص‌های کمی قابل سنجش و اندازه گیری
به روز رسانی کنند و دستورالعمل جدید را با جدیت عملیاتی کنند. شورای سیاست گذاری سلامت صدا و سیما هم به عنوان فصل مشترکی در پیشبرد اهداف سلامت محور، می‌تواند در احیای اجرای قانون منع تبلیغات محصولات آسیب رسان به سلامت در رسانه ملی نقش ایفا کند و ما هم آمادگی داریم تمامی امکانات خود در جهت اشاعه فرهنگ سلامت را در اختیار نهاد مهم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی کشور قرار دهیم.»

نقش چهره‌های مشهور و مقبول در تبلیغات

مهناز آریایی، کارشناس رسانه به «شهروند» می‌گوید:«رهبران افکار (Influencers) افرادی هستند که در یک حوزه خاص دارای تخصص، اعتبار و دنبال‌کنندگان زیادی هستند. آن‌ها می‌توانند بر تصمیمات خرید و رفتار مصرف‌کنندگان تأثیر بگذارند.
مزایای استفاده از رهبران افکار در تبلیغات
اعتماد و اعتبار: رهبران افکار معمولاً دارای اعتماد بالایی از سوی دنبال‌کنندگان خود هستند. این اعتماد می‌تواند به برندها منتقل شود.
دسترسی به بازار هدف: در همکاری با رهبران افکار، برندها می‌توانند به راحتی به گروه‌های خاصی از مشتریان دسترسی پیدا کنند.
محتوای خلاقانه: رهبران افکار معمولاً توانایی تولید محتوای جذاب و خلاقانه دارند که می‌تواند توجه مخاطبان را جلب کند.
افزایش آگاهی از برند: تبلیغات از طریق رهبران افکار می‌تواند به سرعت آگاهی از برند را افزایش دهد.
روش‌های همکاری با رهبران افکار
پیشنهاد محصولات رایگان: ارسال محصولات برای تست و بررسی.
برگزاری کمپین‌های مشترک: همکاری در ایجاد محتوا یا رویدادهای خاص.
تخفیف‌ها و پیشنهادات ویژه: ارائه کدهای تخفیف برای دنبال‌کنندگان رهبر فکر.
انتخاب افرادی که با ارزش‌ها و هویت برند شما همخوانی دارند. رعایت اصول اخلاقی و شفافیت در همکاری‌ها. پیگیری و تحلیل نتایج کمپین‌های تبلیغاتی برای بهبود استراتژی‌ها. استفاده از رهبران افکار در تبلیغات می‌تواند به برندها کمک کند تا به سرعت به بازار هدف خود دسترسی پیدا و ارتباطات مؤثری با مشتریان برقرار کنند.