[ حانیه جهانیان] نسل زد، دغدغه‌ها و دردسرهایش حالا به اقیانوس ترسناکی تبدیل شده است. اقیانوس وسیعی که خیال شناخته‌شدن ندارد و حتی بعضی مواقع نسل‌های گذشته و بزرگسالان را با شگفتی‌‌ها و پیچیدگی‌های تازه‌ای مواجه می‌کند. نسلی که خودش را هم با کلاف سردرگم خواسته‌ها و نرسیدن‌هایش خسته و کلافه کرده اما خیال ایستادن ندارد چرا که آینده جهان به گام‌های آنان وابسته است؛ از اقتصاد کلان گرفته تا حفظ محیط‌زیست... در این گزارش به تازه‌ترین پژوهش‌ها و آمار درباره نسل زد و علل ناموفق بودن و اخراج آنها در محیط کار پرداخته‌ایم. همچنین با محمدمهدی سیدناصری، استاد دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌المللی کودکان گفت‌وگویی درباره آخرین یافته‌های نسل زد و اشتغال آنها داشته‌ایم که می‌خوانید.
ماجرا چه بود؟
پائیز 1403، وبسایت Intelligent اطلاعات و پژوهش جالبی درباره نیروی انسانی نسل زد منتشر کرد. براساس این تحقیق آمار جدیدی، از هر 10 کارفرما، 6 نفر می‌گویند برخی کارکنان نسل زد را که به‌تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده بودند و فقط چند ماه از استخدام آنها می‌گذشت، اخراج کرده‌اند. پس از تجربه انبوهی از مشکلات با استخدام‌شدگان جوان، از هر ۶ مدیر، یک نفر می‌گوید برای استخدام مجدد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مردد است. در ادامه به بخش‌های بیشتری از این پژوهش می‌پردازیم.
محمدمهدی سیدناصری _ استاد دانشگاه و دکتری رشته حقوق بین‌الملل کودکان
آمارهای منتشرشده درباره نسل زد تا چه اندازه با جامعه کنونی ایران همخوانی دارد؟
نکته‌ای که در این‌باره وجود دارد این است که نوجوانان و جوانان نسل زد و آلفا، در ذهن خود، کران جغرافیایی و هویت مستقلی قائل نیستند. به این دلیل که این دو نسل بومیان اینترنت نام دارند و زندگی شبانه‌روزی آنها در بستر فضای مجازی شکل می‌گیرد. پس ما باید بدانیم که وقتی داده‌ها و اطلاعاتی درباره این نسل منتشر می‌شود این اعداد و ارقام قابلیت تعمیم به تمام نسل‌های زد و آلفا را داراست. در آینده با ابرچالشی مواجه خواهیم بود که مرز و جغرافیا در آن هیچ موضوعیتی ندارد. نسل زد آینده جهان را تغییر خواهد داد. آماری که منتشرشده به حقیقت جامعه و زیست دو نسل اخیر شباهت بسیاری دارد. بیشترین تدریس و مراوده من در مقام استاد دانشگاه و کارفرما با این گروه سنی است. بلوغ این نسل با ظهور و گسترش فناوری همراه بوده و بدیهی‌ست نسبت به نسل‌های گذشته تفاوت فاحشی داشته باشد.
اصل شکاف بین نسلی
در علم مدیریت نوین، اصطلاحی با عنوان «شکاف بین نسلی» به دانشجویان این رشته تعلیم داده می‌شود که مفهوم آن تفاوت آشکار کارگر و کارفرماهایی است که از دو نسل متفاوت بایکدیگر همکاری دارند. مشهور است که پدری با شیوه مدیریت سنتی و فرزندی از نسل زد هیچگاه با یکدیگر قادر به تعامل مطلوب نیستند! چرا که کارفرمایی که سالیان سال با شیوه سنتی مشغول مدیریت بوده حاضر و قادر نیست، خود را با شیوه نوین و تفاوت‌های متاثر از نسل آینده، همگام کند! تفاوتی ندارد که مشغول کار در چه نهاد و شرکتی باشید؛ بنز، مایکروسافت یا شرکت ملی نفت ایران... در تمام نهادها و ادارات همچنان با حکمرانی و مدیریت گذشته و سنتی کسب درآمد و تجربه اتفاق می‌افتد. مدیریت خشک و کلیشه‌ای که نسل زد به آن تن نمی‌دهد!
ویژگی‌های نسل زد
مهارت عمده نسل زد معطوف به فناوری است. از همین رو این نسل، برای مشاغل جذاب و مدرن زاده شده و به همین سبب، در رویاپردازی و کمالگرایی غرق می‌شود. این ویژگی‌ها نتیجه زیست در اتمسفر اینترنت است. یکی از تفاوت‌های برجسته نسل زد با نسل‌های پیش از خودش، ارزش‌گذاری منطقی میان کار و زندگی شخصی است. این نسل بر این باور است که باید میان تحصیل، تفریح، اشتغال و توسعه فردی زمان‌بندی منطقی قائل بود؛ چرا که کار تنها بخشی از زندگی است. مجموعه این صفات و تغییرات باعث شده است نسل زد در مقابل مشاغل سخت و خشک مقاومت کند. درواقع اگر در محیط کار افراد (متولدین 77 به بعد شمسی) احساس کنند، با تحمیل و سیل دستورات مواجهند تصمیم به ترک محل کار می‌گیرند. در همین مرحله است که پیش از اخراج توسط کارفرما، خودشان تصمیم به استعفا می‌گیرند.
حالا دیگر همه‌چیز تغییر کرده است!
عدم آگاهی و دانش مسبب شرایط کنونی است. در جهان امروز که یادگیری زبان دیگر ملل، دانش هوش مصنوعی و کار با رایانه اهمیت به سزایی دارد؛ به عنوان والد، کارفرما و مسئول موظفیم تا بیش از پیش اطلاعات و دانش خود را در این باره بالا ببریم. چرا که نسل‌های زد و آلفا، تفاوت آشکاری در استفاده از فناوری دارند. همچنین تناسب دستمزد، زمان و مشقت کار برای این گروه سنی از اولویت‌های انتخاب حرفه است. آنها بر این باورند که نباید تمام توانایی و زمان افراد در محاصره محل کار و کارفرما قرار بگیرد. نکته دیگر تمایل به برقراری ارتباطات صمیمانه و غیررسمی با افراد بدون درنظر گرفتن سن و سمت آن‌هاست. اتفاقی که از چشم کارفرمایان دور نمانده و برخی از آنها به همین سبب دیگر تمایلی به همکاری با نسل زد و آلفا ندارند. موضوع درست یا غلط بودن صفات این نسل نیست؛ بحث درباره لزوم درک و شناخت بیشتر تغییرات کنونی و آینده است. باید پیش از به وقوع پیوستن برای هر تغییری آمادگی داشت. اشتباه همه ما در سال‌های گذشته نداشتن برنامه‌ریزی و شناخت کافی نسبت به تغییرات تازه بود. منتظر واقعه می‌ماندیم و بعد از آن که اثر خود را گذاشت، درباره از بین بردن و کاستن نتایجش بحث می‌کردیم و به دنبال چاره بودیم! حالا زمان پیشگیری، شناخت بیشتر و تغییر است.
غرق فناوری و غریبه با خلاقیت در محیط کار!
در گزارش اخیر آمده است گرچه بیشترین میزان دسترسی و استفاده از فناوری در اختیار نسل زد و آلفا قرار دارد اما بیش از 50 درصد از همین آمار با فقدان خلاقیت و ابتکار در محیط کار مواجهند! این موضوع به ضعف مدیریتی نسل‌های پیشین مربوط است. مدیران سنتی نمی‌توانند، این نسل را به خوبی مدیریت کنند؛ به همین علت نتایج منفی این نابسامانی در هر مرحله از ارتباطات نسل زد خودنمایی می‌کند. از محیط کار و تحصیل گرفته تا زندگی شخصی و ارتباطات صمیمانه آنها با دیگران. به دلیل فراهم نبودن بستر مناسب برای نسل زد در محیط کار، بدیهی‌ست از اعلام نظر، ارائه ایده و پیشنهادات تازه و معرفی هوشمندانه‌تر توانایی‌هایش مقابل نسل‌های گذشته و کارفرمایانش عقب‌نشینی کند که استمرار این روند موجب از بین رفتن خلاقیت و ابتکار عمل می‌شود.
فقط یکبار زندگی می‌کنم!
نسل زد به استخدام و محدودیت به عنوان شیوه ثابت کسب درآمد فکر نمی‌کند. دنیای آینده، فرصتی است برای گسترش مشاغل فریلنسری واقتصاد گیگ! اتفاقی که هرچه بیشتر با آن مقابله کنیم، حریف سرسخت تری برای مدیریت سنتی خواهد بود. فشار برای تطابق سریع با محیط کار از سوی کارفرما یکی از برجسته‌ترین دلایل اخراج و استعفای نسل زد است. انتظار سازمانی و بهره‌وری بالا یکی دیگر از مولفه‌های مدنظر کارفرمایان است که از قضا برای نسل ضد و آلفا گزاره‌ای تعریف نشده تلقی می‌شود. همچنین این گروه سنی تمایلی به پذیرش سلسله مراتب سنتی ندارند! شعار نسل زد و آلفا در این‌باره:«تنها یک بار زندگی می‌کنم!» است. آنها بر این باورند که کار تنها بخشی از زندگی‌ست و نباید برای آن همه‌چیز و همه‌کس را قربانی کرد.
یکی من، یکی تو...
وقتی نسل زد و آلفا برای تطبیق پیدا کردن با محیط کار با تمام توان ادامه می‌دهد اما حرکت مثبت و همسویی از کارفرمایان خود نمی‌بیند، از تلاش و کوشش برای هماهنگی بیشتر با محیط کار و همکاران بزرگسال خودش دست کشیده و به دنبال جایگزین می‌گردد! نسل زد و آلفا آینده جهان را به دست می‌گیرد؛ نباید فرصت آزمون و خطا را از آنها دریغ کنیم.
چه باید کرد؟
تا جایی که ممکن است،دانش هوش مصنوعی، شیوه‌های بهره‌وری در محیط کار و فرهنگ سازمانی را مدنظر قرار دهیم. همچنین ایده‌های زیر توصیه می‌شود:
ایجاد فرهنگ سازمانی منعطف
سرمایه‌گذاری بر آموزش و توسعه
تلاش برای رسیدن سازمان‌ها به تعامل میان نسلی
بازنگری در روش‌های مدیریتی
اخراج به روایت اعداد
وبسایت Intelligent از 966 مدیر کسب‌وکارهای مختلف در آمریکا برای بررسی نگرش آنها نسبت به استخدام فارغ‌التحصیلان جدید نسل زد، نظرسنجی کرده است:
75 درصد شرکت‌ها گزارش می‌دهند برخی یا همه فارغ‌التحصیلان جدید دانشگاه که در سال جاری میلادی استخدام کرده‌اند، عملکرد رضایت‌بخشی نداشته‌اند.
از هر 10 شرکت، 6 شرکت یک فارغ‌التحصیل جدید را که سال 2024 استخدام کرده بودند، اخراج کرده‌اند.
از هر 6 مدیر، یک نفر می‌گوید برای استخدام این گروه مردد است.
مدیران بخش استخدام می‌گویند فارغ‌التحصیلان دانشگاهی آماده کار نیستند، نمی‌توانند حجم کار را تحمل کنند و غیرحرفه‌ای هستند.
از هر 7 شرکت، یک شرکت ممکن است سال آینده فارغ‌التحصیلان جدید را استخدام نکند.
از هر 10 مدیر بخش استخدام، 9 نفر می‌گویند فارغ‌التحصیلان جدید باید مهارت‌های ارتباط با دیگران و آداب معاشرت را یاد بگیرند.