[شهروند]  از آنجا که ظاهر شبکه‌های مجازی جمع‌گرا است، همزمان با تغییرات فرهنگی در سالهای اخیر، مردم ترجیح می دهند در عین تنهایی، ارتباطات گسترده‌ای هم با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی این خواسته را فراهم می‌کنند. برای همین می توان گفت شبکه‌های اجتماعی با سرویس‌ها و خدمات مختلفی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، نه تنها باعث تاثیرگذاری روی زندگی آن‌ها و جامعه و رفتارهای اجتماعی می‌شوند که موجب می شوند تا بسیاری از سنت ها و باورها و عقاید و ارزش های یک جامعه نیز تغییر کند.

کارشناسان فضای مجازی بر این باورند که عدم آگاهی در مورد استفاده درست از فضای مجازی
می تواند باعث بروز پدیده‌هایی همانند تغییر هویت، گسترش و تولید ناهنجاری اخلاقی، انزواطلبی واقعی، رفتار اجتماعی شبکه‌ای، تغییر سبک زندگی، اعتیاد به فضای مجازی، تاثیر بر بنیان خانواده، ترویج بی دینی و .... شود.
به بیانی، در چنین شرایطی، فضای مجازی روابط خانوادگی، اجتماعی، کسب و کار و فضای شغلی، سیاسی و آموزش و تربیت را تحت تاثیر قرار می دهد. این اتفاق اما جنبه‌های مثبت و منفی گوناگونی دارد .
در این میان یکی از کارکردهای فضای مجازی تغییر باورها، هنجارها و ارزش‌هاست، یعنی همان کاری که در تربیت و آموزش و در دنیای سنتی کتاب، معلم و مدرسه انجام می‌داد در حال حاضر رسانه و فضای مجازی با ظرفیت گسترده‌تری انجام می‌دهد. نتیجه این امر تغییر رویکردها در اصول تربیتی، نفوذ فرهنگ های کشورهای مختلف در زندگی شهروندان؛ ازدیاد پرخاشگری و خشونت، فرار از ازدواج؛ تغییر سبک زندگی، گسترش روابط خارج از عرف بین دختران و پسران، آسان خواهی و تلاش برای هر چه زودتر ثروتمند شدن و...
خواهد بود.

تقابل اندیشه با ضد ارزش ها
 مهرداد امیری، روانشناس معتقد است که فضای مجازی هم روی فیزیولوژی بدن تاثیر دارد و هم روی رفتار و اخلاق و شیوه زندگی کاربران. وی در گفت و گو با «شهروند» در این خصوص می گوید: اصولا وقتی فرد و بخصوص نوجوانان و جوانان در فضای مجازی سیر می کنند به زعم خودشان وارد دنیای شادی می شوند که از دنیای واقعی آنها بسیار بهتر است و همین رضایت باعث ترشح دوپامین در بدن آنها می شود. در ادامه این مسیر فردی که حالا احساس سرخوشی و شادی بیشتری می کند، تلاش می کند تا این تجربه را هر روز و هرساعت تکرار کند که در نهایت می تواند منتج به اعتیاد وی به فضای مجازی شود.
وی در مورد تاثیرات این اعتیادها به تبدیل ارزش ها به ضد ارزش های اجتماعی نیز می گوید: مسلم است که وقتی ما نمی توانیم خوراک مناسب آموزشی و فرهنگی و اجتماعی برای کاربران فضای مجازی فراهم کنیم، کاربران در این دریای اطلاعات به هر سمتی ممکن است کشیده شوند.
مثلا بسیاری از کاربران فضای مجازی از آن جهت مایل به حضور در این فضا هستند که در آنجا می توانند یک شخصیت «فیک» از خودشان ارائه دهند تا دیگران هم آنها را تحسین کنند و به آنها احترام بگذارند. در حالیکه همین فرد اگر
می خواست چنین احترامی را از طریق کار و تلاش به دست آورد، مسلما سالها باید عمر و انرژی و جوانی اش را صرف می کرد. این هم ناشی از همان کم بودن دانش و اطلاعات کاربران ماست.
وی تاکید می کند: البته این رویه فقط مختص کشور ما نیست. من در بسیاری از شهرهای انگلستان هم تدریس داشته ام هم اینک نیز بیماران زیادی از اقصی نقاط جهان به صورت مجازی دارم. بررسی های شخصی من نشان داده که اطلاعات دانش آموزان و جوانان اکثر کشورهای جهان بسیار اندک و سطحی است.
دلیل آنهم واضح است وقتی ما در فضای مجازی همه اطلاعات را به صورت فشرده به مردم می دهیم مسلم است که وی تنبل خواهد شد و ارزش مطالعه کاهش پیدا خواهد کرد. وقتی مطالعه کم شود، قدرت اندیشیدن کم می شود و وقتی قدرت اندیشیدن کم شود، تفکر انتقادی کمرنگ خواهد شد و در گام بعد، خلاقیت کاهش پیدا خواهد کرد و در نهایت وقتی خلاقیت از بین برود، عملا همه چیز از دست خواهد رفت! آنوقت است که توهم پول دار شدن در کوتاهترین زمان ممکن آنها را دردام افرادی که می خواهند با سوء استفاده از این روحیه؛ کلاهبرداری کنند می اندازد و آنها را تشویق به سرمایه گذاری در بورس و تریدنت و... می کند. به زبان ساده فرهنگ و ارزش کارکردن و کسب درآمد و روزی حلال هر روز کمرنگ تر می شود.
امیری تصریح می کند: همین رویه در مورد ارزش های دیگر هم صدق می کند. مثلا تا همین چند سال قبل آثار هنرمندانی که سالها تلاش کرده بودند تا آثار فاخری را پدید آورند، جزء موسیقی های مورد احترام و مورد پسند اکثریت جامعه بود اما امروز به لطف هوش مصنوعی ارزش این فعالیت های هنری و آثار فاخر نیز کمرنگ تر شده و کاربر می تواند با استفاده از هوش مصنوعی هر آهنگی را که می خواهد گوش کند.
وی ادامه می دهد: در مورد ارزش های دینی و مذهبی نیز وضعیت همین گونه است. یعنی از آنجاییکه نتوانسته ایم دانش کاربران فضای مجازی را در مورد مسایل دینی به صورت عمیق افزایش دهیم، فضای مجازی ارزش های دینی آنها را نیز هدف گرفته و باعث می شود تا اعتقادات و فرهنگ اصیل دینی ما نیز تحت الشعاع قرار گیرد.
اما برای خروج از چنین دایره تسلسل زایی چه باید کرد؟ سوالی که این روانشناس در پاسخ به آن می گوید: باید عرق ملی و مذهبی را بین مردم و بخصوص جوانان تقویت کرد. چون ابتدا باید «ارزش» ها را تعریف کنیم.
زمانی پتروس کبیر و دهقان فداکار الگوی جوانان بود. چرا چون ارزش گذاری های آن زمان براساس فرهنگ و چارچوب های غنی و اصیل ایرانی و دینی بود. اما از آنجاییکه ارزش گذاری های اجتماعی و فرهنگی را به درستی تدوین نکرده ایم، نمی توانیم انتظار داشته باشیم که جوان و نوجوان ما همچنان به ارزش های پیشین پایبند باشد و به سمت ضد ارزش ها تمایل پیدا نکند.

هدف قرار دادن باورهای  دینی

 سید معصومه طباطبایی، کارشناس دینی و مذهبی نیز در مورد تاثیرفضای مجازی روی
ارزش های دینی کاربران به« شهروند» می گوید: واقعیت این است که فضای مجازی بخصوص از حدود یک دهه قبل به جزئی جداناشدنی از زندگی مردم و بخصوص کودکان و نوجوانان بدل شده است. بخصوص بعد از کرونا که آموزش ها نیز به سمت مجازی شدن پیش رفت و نوجوانان و دانش آموزان فضای مجازی را جولانگاه خودشان کردند و بدون اینکه کنترل شوند به هر سایت و هر اطلاعاتی دسترسی پیدا کردند و این یعنی، هجوم انبوهی از اطلاعات الک نشده که می تواند ذهن و روح دانش آموزان را تحت تاثیر قراردهد و هر آنچه به آنها آموزش داده شده و تربیت و ارزش های آنها را هدف قرار دهد. این  کارشناس مذهبی تصریح می کند: البته فضای مجازی مزایای فراوانی هم دارد که نباید از کنار آنها به سادگی گذشت اما از آنجاییکه متولیان نتوانستند تعاریف درستی از ارزش های فرهنگی، دینی و اجتماعی برای کاربران داشته باشند، حضور در فضای مجازی بسیاری از اعتقادات مذهبی ما را تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان مثال اگر دقت کرده باشید طی یک دهه گذشته آمار خانواده هایی که مادر  آنها باحجاب است اما دختر یا دختران خانواده کم حجاب یا بی حجاب هستند روز به روز افزایش پیدا کرده است. چرا؟ چون متاسفانه اعتقادات اینگونه خانواده ها اصلا عمیق نیست. برای همین وقتی این دختران وارد فضای مجازی می شوند، اعتقاداتشان به سادگی دستخوش تغییر می شود و ارزش های خانوادگی و ملی شان را تحت الشعاع قرار می دهد. طباطبایی همچنین به نقش خانواده ها در تحت تاثیر قرار گرفتن ارزش های دینی و فرهنگی اشاره کرده و می گوید: در گذشته تلاش بسیاری می شد تا فرزندان را براساس اصول مذهبی و دینی بار بیاورند و آموزش دهند. حتی در این مسیر والدین بسیار سخت گیر بودند اما الان درست برعکس شده است. یعنی والدبن اکثرا می گویند باید بچه ها را آزاد گذاشت تا خودشان انتخاب کنند!‌در حالیکه این اشتباه است. یعنی درست است که نباید آزادی فرزندان را محدود کرد اما آزادی بی قید و شرط هم
می تواند نتایج مخربی را به همراه داشته باشد مثل همین تغییر ارزش ها به ضد ارزش ها.