[عبدالباسط انصاری] جیمز کارتر، فرزند جیمی کارتر رئیس جمهور اسبق آمریکا، مرگ وی را اعلام کرد. کارتر پس از دوره طولانی بیماری و انتشار اخبار ضد و نقیض و چند موردشایعه درباره فوت او، نهایتا در 29 دسامبر 2024 در 100 سالگی از دنیا رفت. وی از جمله روسای جمهور آمریکا بود که دوران پر چالش و جنجالی‌ای را سپری کرد و وقایع مهمی در دوره وی رخ داد.

روزگار خوش کارتر در آغاز ریاست‌جمهوری
جیمی کارتر متولد 1 اکتبر 1924 در ایالت جورجیا آمریکا بود که از آغاز جوانی به فعالیت سیاسی پرداخت و مراحل رشد در ساختار سیاسی آمریکا را به شکل عجیبی طی کرد. وی در 1946 به نیروی دریایی آمریکا پیوست و در 39سالگی عضو سنای ایالتی جورجیا شد. کارتر در 1971 و در 47سالگی فرماندار ایالت جورجیا شد و در 1977 با عبور از سد رقبا، نامزد نهایی حزب دموکرات برای انتخابات ریاست جمهوری شد. پیروزی کارتر در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر 1976(آبان 1355) در شرایط افول وجهه جمهوری‌خواهان پس از رسوایی واترگیت و موقعیت متزلزل جرالد فورد در رقابت با او، پایان جنگ ویتنام در 1975 و خاموش شدن ظاهری انقلاب ایران و ایضا دوره افول شوروی به سردمداری برژنف، شرایط مساعدی برای وی فراهم آورده بود.
عبرت تاریخ به جای رهبر ماندگار تاریخ
کارتر در چنین موقعیتی می‌توانست با افزایش نفوذ آمریکا در جهان و بهبود شرایط داخلی به یک رهبر با عملکرد ماندگار و درخشان در تاریخ تبدیل شود اما به جای آن به یک عبرت در تاریخ آمریکا تبدیل شد. چرا که وقایع متعدد و حساس دوران خود را نتوانست به خوبی و به سود آمریکا مدیریت کند.

جزیره ثباتی که ملتهب شد
کارتر در 10 دی 1356 با سفر به ایران و برگزاری یک نشست در کاخ نیاوران با شاه، از ایران تحت مدیریت محمدرضا پهلوی به عنوان جزیره ثبات و از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا یاد کرد. 9 روز بعد اما، قیام 19 دی 56 قم نشان داد خبری از جزیره ثبات ادعایی کارتر در کار نیست و موج انقلاب در ایران که از همین مقطع شدت گرفت، یک سال بعد منجر به سقوط جزیره ثبات کارتر شد و برای ابد پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تبدیل به نماد شکست و بی‌تدبیری در کارنامه کارتر و حزب دموکرات در داخل آمریکا و جهان بدل شد. بعدها رسانه‌ها فاش کردند کارتر در دی 57 به دنبال مهار انقلاب اسلامی و حفظ حکومت شاه، با تهدید امام به کشتار گسترده مردم ایران بوده است اما امام خمینی در برابر تهدیدات وی قاطعانه ایستادگی کرده است.
بحران تسخیر لانه و ناتوانی کارتر در حل آن
قریب 9 ماه پس از پیروزی انقلاب و ترس و نگرانی محافل سیاسی و اطلاعاتی آمریکا و سردرگمی دولت کارتر در مواجهه با ایران انقلابی، در انتهای مهرماه 58 دولت کارتر با پذیرش شاه در آمریکا، خشم شدید محافل داخلی ایران را برانگیخت. دو هفته بعد دانشجویان انقلاب با تسخیر سفارت آمریکا در واکنش به این اقدام، ضربه بزرگی به هیمنه آمریکا وارد کردند و پیغام‌های دولت کارتر برای حل مسئله راه به جایی نبرد. در اردیبهشت 59 کارتر با صدور دستور اعزام نیروهای دلتافورس به ایران در قالب عملیاتی موسوم به پنجه عقاب، درصدد آزادی گروگان‌های آمریکایی و بمباران گسترده ایران برآمد که با گرفتاری این نیروها در طوفان طبس، عملیات شکست خورد.

سه کودتا در دوره کارتر
مداخلات آمریکا در جهان در دوره کارتر، از طریق کودتا متوقف نشد. به روایت برخی اسناد تاریخی، آمریکا در سرنگونی دولت مردمی ذوالفقار علی بوتو به علت برنامه هسته‌ای مستقل او در 1977 نقش داشت و به کودتا و روی کار آمدن «ضیاالحق» کمک کرد. همچنین اسنادی از نقش آمریکا در کودتای نظامی سپتامبر 1980 ترکیه و سرنگونی دولت «سلیمان دمیرل» و کشتار و زندانی کردن هزاران نفر از مردم ترکیه انتشاریافته است. علاوه بر آن برخی مورخان از نقش آمریکای کارتر در کمک به سرکوب اعتراضات مردمی کره جنوبی موسوم به «قیام گوانگجو» و روی کار آمدن «چون دو هوان» موسوم به «قصاب گوانگجو» در این کشور در 1980 سخن گفته‌اند.

کمپ دیوید و سالت 2
کارتر با واسطه‌گری برای انعقاد پیمان کمپ دیوید و به رسمیت شناختن اسرائیل توسط مصر، نقش مهمی در تثبیت قدرت اسرائیل، رفع تنش‌های اسرائیل و اعراب و تشدید جنایات اسرائیل علیه فلسطینی‌ها ایفا کرد. همچنین انعقاد پیمان ناکام سالت-2 با شوروی برای محدود کردن موشک‌های راهبردی دو طرف که در نهایت آمریکا از اجرای آن سر باز زد نیز در دوره کارتر بود.

ثبت شدن نام کارتر در تاریخ با شکست‌های سنگین
در نهایت اما ناتوانی کارتر در حل موضوع گروگان‌ها، سبب شکست سنگین او از رونالد ریگان در انتخابات 1980 شد تا نام کارتر با شکست در حفظ شاه و مهار انقلاب ایران، ناتوانی در آزادی گروگان‌های آمریکایی و شکست در برابر یک بازیگر مسن هالیوودی در تاریخ ثبت شود. هر چند او در مدیریت اقتصادی، بحران رکود، تورم و انرژی در آمریکا نیز کارنامه خوبی بر جای نگذاشت.