[فرشته کیانی-راضیه زرگری] سال 2024 تمام شد؛ سالی با انبوهی از حوادث و تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... که بر جهان و مردم آن عمیقا تاثیر گذاشت. در این سال شعله‌های جنگ در سه قاره زبانه کشید، از خاورمیانه تا اوکراین و سودان و جهان بیش از همه به غزه چشم دوخت؛ جایی که در آن رژیم اسرائیل جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت را رقم زده و می‌زند. در سال 2024، همکاری رو به رشد چین، روسیه و ایران چشم غرب را خیره کرد و آنان را به این فکر انداخت که هدف این اتحاد کاهش قدرت آمریکا در امور جهانی است. سالی که گذشت، زلزله‌های انتخاباتی، نارضایتی اقتصادی جهانی و ناامیدی گسترده‌ از سیاست‌های دموکراتیک را به خود دید که یکی از نتایج آن روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ در آمریکا بود. زمین نیز در سالی که گذشت، چون سالیان پیش در آتش بی‌تدبیری بشر سوخت و دودش به چشم ساکنان آن رفت؛ با سیل‌ها و آتش‌سوزی‌ها و ... در مطلب پیش رو، از دریچه اندیشکده آمریکایی «شورای روابط خارجی» نگاهی به برخی حوادث مهم سال 2024 انداخته‌ایم:

ایران، چین و روسیه می‌خواهند
 قدرت آمریکا را در امور جهانی کاهش دهند

بازگشت رقابت ژئوپلیتیکی در همکاری رو به رشد چین، روسیه، ایران و کره شمالی مشهود است. همکاری آنها [در غرب] «محور یکه‌سالاری»، «محور تحول» و «چهارگانه آشوب» نامیده شده است. روابط میان این کشورها در حال تعمیق است. تابستان امسال ولادیمیر پوتین از پیونگ‌یانگ بازدید کرد؛ اولین سفر او در 24 سال گذشته برای امضای یک معاهده مشارکت استراتژیک جامع. کره شمالی اکنون در حال اعزام نیرو برای جنگ علیه اوکراین است. چین و روسیه مانورهای نظامی مشترک خود را افزایش داده‌اند از جمله پرواز بمب‌افکن‌ها به منطقه شناسایی دفاع هوایی آلاسکا در تابستان امسال. روسیه نیز به نوبه خود فناوری‌های بسیار حساس نظامی، فضایی و نظارتی را به هر سه کشور ارائه کرده است. سوال این است که آیا این تحولات منعکس‌کننده یک همکاری موقت است یا آغاز یک بلوک (اتحاد) ژئوپلیتیکی بادوام‌تر؟ این چهار کشور دارای منافع متضادند و هیچ دیدگاه مشترکی از جهانی که امیدوارند ایجاد کنند، ندارند؛ اما در یک چیز توافق دارند: آنها می‌خواهند قدرت آمریکا را در امور جهانی کاهش دهند. چالش آمریکا و متحدانش این است که چگونه پاسخ دهند. اتخاذ رویکردی تندرو ممکن است این پیش‌گویی را محقق کند، در حالی که کم‌اهمیت جلوه دادن این تهدید نیز می‌تواند به رشد آن منجر شود.

زلزله انتخاباتی و نارضایتی اقتصادی جهانی
سال 2024 مادر تمام سال‌های انتخاباتی بود. حدود 80 کشور که 4میلیارد نفر را نمایندگی می‌کردند، انتخابات ملی، ایالتی یا محلی برگزار کردند. در این سال پرچالش، رأی‌دهندگان در سراسر جهان سیاستمداران در قدرت را مجازات کردند! احزابی که به مدت طولانی در هند، ژاپن، آفریقای جنوبی و جاهای دیگر مسلط بودند به امید تقویت قدرت خود در انتخابات شرکت کردند، اما کرسی‌های‌شان را از دست دادند و خود را در دولت‌های ائتلافی یافتند. در انگلیس و آمریکا رأی‌دهندگان احزاب حاکم را کنار گذاشتند. تصمیم امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، برای برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام پس از عملکرد خوب احزاب راست در انتخابات پارلمانی اروپا، نتیجه معکوس داشت و می‌توانست به قیمت ریاست‌جمهوری او تمام شود. ائتلاف حاکم آلمان پس از اینکه احزاب تشکیل‌دهنده آن در انتخابات ایالتی در ماه سپتامبر ضعیف عمل کردند، فروپاشید. چه عاملی باعث رویکرد جهانی ضد مقامات مستقر شد؟ به نظر می‌رسد نارضایتی از وضعیت اقتصادی یک موضوع مشترک است. مرکز تحقیقات پیو (Pew) مستقر در واشنگتن، در نظرسنجی خود از 34 کشور دریافت که از هر سه رأی‌دهنده تقریبا دو نفر از وضعیت اقتصاد کشور خود ناراضی هستند. اما نظرسنجی‌ها همچنین نشان‌دهنده ناامیدی گسترده‌ از سیاست‌های دموکراتیک و تمایل به رهبران قدرتمندی است که نخبگان سیاسی را به کار بگیرند. سوال این است که دموکراسی چگونه پیش خواهد رفت اگر مشکل، رهبران آن نباشند، بلکه لاینحل بودن مشکلاتی باشد که با آن روبه‌رو هستند؟

هدف راهبردی اسرائیل
 یعنی شکست‌ حماس  دست‌نیافتنی باقی ماند
در سال 2024 اسرائیل به جنگ خود در غزه ادامه داد. شمار فلسطینیان جان‌باخته اکنون از 45هزار نفر فراتر رفته و شمال غزه در آستانه قحطی است. اسرائیل پیروزی‌های تاکتیکی متعددی به دست آورد، اما هدف راهبردی آن یعنی شکست‌دادن حماس همچنان دست‌نیافتنی باقی ماند. در ماه آوریل، اسرائیل کنسولگری ایران در دمشق را بمباران کرد که منجر به حمله موشکی و پهپادی بی‌سابقه ایران به اسرائیل شد. اسرائیل با کمک آمریکا و غرب با این حمله مقابله کرد. در مقابل اسرائیل با حملات هوایی محدود به پدافند هوایی ایران، پاسخ داد. در ماه جولای، اسرائیل اسماعیل هنیه را در تهران ترور کرد. دو ماه بعد، ایران با حمله موشکی دیگری به اسرائیل، تلافی کرد. سپس حملات هوایی اسرائیل در اواخر اکتبر به ایران رخ داد. درگیری‌های حماس و حزب‌الله با اسرائیل دریچه‌ای برای نیروهای تحت حمایت ترکیه در سوریه ایجاد کرد تا دولت بشار اسد را در ماه دسامبر سرنگون کنند. اکنون سوال این است که آیا این رویدادها، زمینه‌ساز صلحی در آینده شده یا بذر بی‌نظمی بیشتری را کاشته است؟  

بزرگ‌ترین بازگشت سیاسی در تاریخ ایالات متحده
 ترامپ دوباره رئیس جمهور شد
دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پیروز شد. از میان برداشتن کامالا هریس دموکرات توسط ترامپ در سال 2024 به عنوان بزرگترین بازگشت سیاسی در تاریخ ایالات متحده ثبت خواهد شد. در پی شورش کنگره 6 ژانویه که حتی اعضای ارشد حزب جمهوری‌خواه گفتند که شخص ترامپ از نظر اخلاقی مسئول، این رسوایی است، به نظر می‌‎رسید که مرگ سیاسی ترامپ نوشته شده باشد. بازگشت او مرهون جذابیت منحصربه‌فردش برای رای‌دهندگان پایه جمهوری‌خواه، نارضایتی عمومی از اقتصاد و مهاجرت غیرقانونی، و محبوبیت پایین جو بایدن بود...بایدن در ماه جولای پس از یک مناظره فاجعه‌بار که مهر تاییدی بر همه تردیدها درباره آمادگی او برای چهار سال دیگر ماندن در ریاست‌جمهوری بود، از رقابت کنار کشید. دموکرات‌ها در اطراف هریس گرد هم آمدند و او زمانی که  ترامپ را در یک مناظره ریاست‌جمهوری شکست داد، به‌طور گسترده مورد توجه قرار گرفت. با این حال، به پیروزی در روز انتخابات برای هریس تبدیل نشد. در عوض، ترامپ، پیروز و مدعی حاکمیت بی‌سابقه و قدرتمند شد. با این حال پیروزی او چیزی جز این ادعا بود. جمهوریخواهان کنترل کنگره را به دست آوردند؛ اما حاشیه کنترل آنها در مجلس نمایندگان کمترین میزان در تاریخ ایالات متحده است. ترامپ هفته گذشته در نبرد بر سر مخارج دولت متوجه شد که جمهوری خواهان مجلس همیشه از او پیروی نمی‌کنند.  بازگشت ترامپ به کاخ سفید این اصل را ثابت خواهد کرد که در حالی که سیاست خارجی به ندرت برای انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده مهم بوده، انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده برای سیاست خارجی این کشور اهمیت زیادی دارد. اکنون سوال این است که ترامپ چقدر و با چه سرعتی اوضاع را تغییر خواهد داد؟

از مسابقه اکتشاف فضا تا گرمایش زمین و رشد اقتصادی چین
از دیگر مواردی که اندیشکده شورای روابط خارجی به عنوان رویدادهای مهم سال 2024 آورده است، می‌توان به مسابقه اکتشافات فضا، پیشرفت‌های هیجان‌انگیز هوش مصنوعی، و زمینی که همچنان در حال گرم شدن است، اشاره کرد. زمین همچنان گرم می‌شود. بشریت نمی‌تواند بگوید این واقعیت را نمی دانسته. دانشمندان ده‌ها سال است که هشدار می‌دهند که اعتیاد ما به سوخت‌های فسیلی، آب و هوا را به طور بالقوه برای همیشه تغییر می‌دهد. حقایق آنها را تأیید می کند. سطح دی اکسید کربن در جو همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و سال 2024 به عنوان گرم ترین سال ثبت شد. برای اولین بار، میانگین دمای کره زمین 1.5 درجه سانتیگراد گرم‌تر از دوران پیش از صنعتی شدن بود. دانشمندان در زمینه طیف وسیعی از فناوری‌هایی که برای کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی و تسریع در گذار به اقتصاد سبز طراحی شده، به پیشرفت هایی دست یافته‌اند. با این حال، موفقیت‌های آنها ممکن است بسیار کم و خیلی دیر باشد. از مهمترین رویدادهای مرتبط با اکتشافات فضا، ژاپن یک فرودگر SLIM (کاوشگر هوشمند برای بررسی ماه) را در ماه ژانویه بر روی دهانه ماه فرود آورد و داده‌ها را به مدت سه ماه به زمین ارسال کرد. مریخ نورد Perseverance ناسا شواهدی از حیات میکروبی در مریخ پیدا کرد. در همین حال، چین نیز تعداد ماهواره‌های نظامی خود را در فضا افزایش داد.  به نوشته این اندیشکده پیشرفت‌ها در هوش مصنوعی (AI) همچنان شگفت‌انگیز و نگران‌کننده هستند. انقلاب هوش مصنوعی داستان علمی تخیلی را به واقعیت علمی تبدیل می کند. فهرست پیشرفت‌های اخیر هوش مصنوعی و همچنین کاربردهای عملی آنها چشمگیر است. هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل شرایط ژنتیکی، بهبود مراقبت های بهداشتی، ایجاد کارایی تولید و موارد دیگر استفاده می شود. مانند تمام فناوری های انقلابی، کارشناسان بحث می کنند که کدام کشور در هوش مصنوعی جلوتر است. اکثر اقدامات نشان می‌دهد که ایالات متحده با اختلاف زیادی پیشتاز است. با این حال، چین رهبر جهانی در تعداد خام انتشارات تحقیقاتی هوش مصنوعی است. شورای روابط خارجی همچنین به شکوفایی اقتصاد چین طی دهه‌های اخیر و امپراتوری کالاهای چینی در همه جای دنیا اشاره کرده که باعث شده اتحادیه اروپا چندین گام برای توقف یا کاهش هجوم واردات چینی بردارد. آمریکا هم به گفته رئیس جمهور منتخب این کشور در نظر دارد در سال 2025، به کالاهای وارداتی از چین تعرفه‌های سنگین اعمال کند. برزیل و هند از جمله کشورهایی هستند که در اعمال تعرفه های جدید به ایالات متحده پیوستند.

پیشروی روسیه در جبهه نبرد و تزلزل کمک‌های غرب به کی‌یف
روسیه در جبهه نبرد با اوکراین، پیشروی می‌کند. روند در سومین سال جنگ روسیه و اوکراین به نفع روسیه تغییر کرد. از ماه جولای، نیروهای روس نیروهای اوکراینی را در امتداد جبهه در شرق اوکراین عقب رانده‌اند. سرزمینی که روسیه با استراتژی چرخ گوشت به دست آورده است، قیمت بالایی داشته است. تلفات روسیه احتمالاً بیش از 115 هزار کشته و 500 هزار زخمی است. اوکراین، با جمعیتی تقریباً یک چهارم روسیه، شاهد کشته شدن 43 هزار نظامی و مجروح شدن 370 هزار نفر بوده است. کی‌یف در ماه آگوست از مرز شمالی خود برای تصرف قلمروی در منطقه کورسک روسیه به خاک این کشور یورش برد. این اقدام به دنبال مجبور کردن مسکو به اعزام مجدد نیروها به این منطقه و دور شدن از جبهه شرق اوکراین بود که روسیه در دام اوکراین گرفتار نشد. در عوض حدود 10 هزار سرباز کره شمالی را برای جنگ در کورسک تامین کرد.  در اوایل دسامبر، اطلاعات اوکراین یک ژنرال ارشد روس را با بمبی که در بیرون ساختمان آپارتمانش در مسکو کار گذاشته شده بود، ترور کرد؛ اقدامی که خطر تحریک تشدید تنش روسیه را داشت. اوکراینی‌ها همچنان از اینکه غرب در ارائه تسلیحات پیشرفته به آنها معطل می‌کنند، ابراز تاسف کرده‌اند. گفتنی است واشنگتن در ماه نوامبر با دادن مجوز به کی‌‎یف برای استفاده از موشک‌های دوربرد ساخت آمریکا علیه روسیه، سیاست دیرینه خود را معکوس کرد. با شروع سال 2025، سوال این است که آیا روسیه و اوکراین می توانند به جنگ فرسایشی طاقت فرسای خود ادامه دهند یا خیر؟ روسیه برتری مشخصی در نیروی انسانی و تجهیزات جنگی دارد. با این حال، اقتصاد آن با چالش‌هایی روبروست. این در حالی است که ارتش اوکراین به لبه پرتگاه رانده شده و حمایت غرب ممکن است متزلزل شود. درخواست‌ها برای آتش بس از طریق مذاکره افزایش یافته با این حال، به نظر می‌رسد شرایط ولادیمیر پوتین برای هر توافقی تسلیم اوکراین است.

شهدای  سال  

شهادت رئیس جمهور ایران
شهادت سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور فقید ایران  به همراه شهید امیرعبدالهیان، وزیر وقت امور خارجه در اواسط سال ٢٠٢۴ بازتاب گسترده‌ای در ایران و جهان داشت. تشییع باشکوه او و حضور گسترده مهمانان خارجی در مراسم وی در تهران، بازتاب جهانی داشت. پس از شهادت وی، با برگزاری انتخابات زودهنگام، مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران شد.

ترور وحشیانه سید مقاومت
ترور وحشیانه سیدحسن نصرالله دبیرکل پیشین حزب الله لبنان توسط رژیم صهیونیستی با استفاده از بمب‌های سنگرشکن به وزن ۵٠ تن در اواخر سپتامبر ٢٠٢۴ از مهم‌ترین وقایع این سال بود. با وجود این ترور، حزب الله دست از عملیات‌های خود برنداشت و رژیم صهیونیستی را وادار به پذیرش آتش بس نمود و با جایگزینی شیخ نعیم قاسم، درصدد بازیابی ساختار خود برآمد.

ترور ناجوانمرد اسماعیل هنیه
ترور شهید اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در تهران توسط مزدوران رژیم اسرائیل التهاب منطقه را در سال ٢٠٢۴ به اوج رساند. پس از این ترور و ترور شهید نصرالله ایران در عملیات تاریخی وعده صادق-۲ با موشـــــــک‌های هایپرسونیک ضرب شست تاریخی‌ای به رژیم صهیونیستی نشان داد و سبب اعتراف گسترده محافل اسرائیلی و غربی به قدرت نظامی ایران شد.