12سال بعد از زلزله بم در چه حالی است؟ چه‌چیزهایی در آن تغییر کرده و مردمش بعد از آن فاجعه چطور زندگی می‌کنند، بیشتر اخباری که از بم بعد از آن زلزله می‌رسد به ارگ‌بم اختصاص دارد، به میراثی که تقریبا ویران شد و سال‌هاست که مرمتگران در تلاش برای بازسازی آن هستند، این درحالی است که بم هنوز آثاری از زلزله را بر دوش دارد، شاید که این آثار خانه‌ای ویران یا آواری برداشته‌شده نباشد اما کمتر از آن نیست، مانند خانه‌ها و باغ‌های نیمه‌ساز که در شهر رها شده‌اند و البته جدا از زلزله بم همانند هر شهر دیگر نیازهایی دارد که هنوز معطل مانده است، مانند گاز و آب و بیمارستان. رضا اشک، فرماندار فعلی شهر بم یکی از بهترین افراد برای پاسخ به این مسائل است، هم به‌دلیل جایگاهی که امروز به‌خود اختصاص داده و هم به‌دلیل مسئولیت‌های متعددی که در شهرستان بم طی سال‌ها برعهده داشته است. گفت‌وگو با وی را می‌خوانید.
گاز چرا به شهر نرسیده است؟
می‌رسد انشاءالله.
قرار بوده پارسال برسد؟
گاز بم دو قسمت است؛ یک شبکه داخلی و دوم خط‌انتقال. خط‌انتقال با وجود برخی مشکلات مثل کمبود لوله و اعتبارات در دست اقدام است.
تأخیر به این دلیل است؟
البته که مشکلات را تا حدودی حل کردیم و الان مشغول کار هستیم و تا 25 کیلومتری شهر هم رسیده است، بنابراین می‌توانم بگویم پروژه گاز بم درحال اجراست و تنها 30 کیلومتری مانده که به شهر برسد.
زمانی می‌توانید برای تحویلش اعلام کنید؟
خیر.
چرا؟
ببینید، اجرای پروژه‌ها قطعا زمانبندی دارند و من هم می‌توانم آن را بگویم اما خب اجرای زمانبندی بستگی به عواملی دارد که ممکن است محقق نشود یا به‌سختی محقق شود.
مثل پول؟
بله یکی این است و یکی هم بحث تجهیزات و امکاناتی که این پروژه‌ها نیاز دارند.
اعتبارها تخصیص داده شده است؟
به‌هرحال درحال انجام است.
پس تخصیص داده نشده است؟
اعتبارات از محل بودجه اداره گاز است و من هم می‌توانم این را بگویم که پروژه گازرسانی به بم در اولویت است.
با این تفاسیر شرایط گاز که فعلا مشخص نیست، درباره آب چطور؟ با توجه به خشکسالی که کشور و به‌خصوص استانی مثل کرمان درگیر آن است، آینده بم چه خواهد بود؟
همان‌طور که گفتید استان کرمان بیشتر و زودتر از سایر نقاط کشور با معضل بی‌آبی درگیر شد، به‌خصوص که یک‌دوره خشکسالی 20ساله هم داشته‌ایم و ما جزو استان‌ها و مناطق کم‌آب‌تری قرار داریم. الان هم سطح آب‌های زیرزمینی ما پایین رفته است، در بخش کشاورزی مشکل داریم ولی باید بگویم که خوشبختانه بحران ما به اندازه بحران سایر نقاط استان نیست.
چرا؟
دلیلش بیشتر حوزه آبریزی است که بم از آن ارتزاق می‌کند و حوزه وسیعی است و بعد از شهر بم هم به کویر لوت می‌ریزد. در این بین، شهر، روی زمینی است که به‌صورت سد برای این حوزه‌آبریز عمل کرده و مردم می‌توانند از آن استفاده کنند. اما با این حال باید اعتراف کنم که پیش‌بینی ما این است که طی دو‌سال آینده ما هم به مشکل برخواهیم خورد. بنابراین ضمن اعتقاد به تقدیر خداوند ما هم باید تدبیر کنیم.
تدبیر شما چه بوده است؟
اولی تشکیل کمیته بحران آب در سطح استان است که قدم خوبی بوده و تلاش می‌کند که از منابع موجود به بهترین شکل ممکن استفاده کند، با این فرض که خشکسالی دهه‌ها ادامه خواهد داشت. این کمیته برنامه‌هایی هم تدوین و ابلاغ کرده است.
دقیقا چه برنامه‌هایی؟
مثلا جلوگیری از هرز رفت آب که اصل این برنامه‌هاست و در زیرمجموعه آن بحث‌هایی مثل مدرنیزه‌کردن سیستم آبیاری قرار می‌گیرد، بهینه‌سازی کشت و جمع‌آوری سیستم‌های فرسوده آبرسانی، چه در بخش کشاورزی و چه آب‌شرب هم از دیگر برنامه‌هاست.
فکر می‌کنید به قطعی آب هم برسید؟
ما امسال توانستیم با مدیریت صحیح، آب را قطع نکنیم اما من فکر می‌کنم در صورت ادامه بحران ما نیز امسال قطعی آب داشته باشیم.
تغییر سیستم آبیاری چطور می‌خواهد پیش برود، وقتی که به‌دلیل خشکسالی چند سال اخیر درآمد کشاورزها هم برای تقبل چنین هزینه‌هایی کم شده است؟
به این هم فکر شده است و بخشی از این هزینه توسط دولت و بخشی هم توسط کشاورز تأمین می‌شود. البته بخشی که می‌گویم کشاورز می‌دهد، حدود 15درصد است و بیشتر سهم را دولت می‌دهد.
شروع شده است؟
بله و نزدیک به 1000 هکتار هم اجرایی شده و نزدیک به 1000هکتار دیگر هم در دستورکار است که امسال انجام می‌شود.
شما در شهر بم مسئولیت‌های گوناگونی از ریاست هلال‌احمر تا فرمانداری را داشته‌اید، وضع بازسازی بم چرا اینگونه است؟ شهر پر است از ساختمان‌های نیمه‌کاره رهاشده؟
دولت تمام وظایف خودش در قبال زلزله‌زدگان را انجام داده و تمامی وامی که مصوب شده بود، پرداخت شده اما دو اتفاق در این بین افتاده است. دولت به پول آن زمان و در همان سال‌ها به هر فرد مشمولی به اندازه یک خانه 85متری وام بلاعوض داد اما متاسفانه برخی آمدند و زیربنا را 200 متر گرفتند که دیگر دولت تعهدی در قبال آن نداشت، اما اتفاقی که افتاد، برخی توانستند و کارشان را تمام کردند و برخی هم نتوانستند. مورد دوم هم این است که برخی افراد عمدا خانه‌شان را نمی‌سازند و مثلا می‌خواهند شهر را ترک کنند. پس بیشتر این خانه‌هایی که شما می‌بینید به این دو دلیل است.
مگر دولت نظارتی نداشته که در ازای پولی که می‌دهد خانه‌ها ساخته شود؟
دولت پولی که می‌داده برای ساخت حداقل 85 متر بوده اما محدودیتی برای افزایش بنا نداشته است.
منظور کسانی است که پول را گرفته‌اند، اسکلتی زده و رفته‌اند؟
خب باید بگویم که آنها در همین حد هم پول گرفته‌اند چون وام براساس پیشرفت کار داده می‌شده.
پس این‌طور که می‌گویید شرایط همین‌طور هم باقی می‌ماند؟
متاسفانه روند بازسازی درگیر مسائل بسیاری است که گاهی قانون هم نداریم درباره آن، مثلا بحث میراث‌بران که یک زمانی برای ساخت‌وساز توافق داشته‌اند و الان خیر. پس شرایط طوری رقم خورده که دولت همه‌چیز را در اختیار آنها گذاشته اما خودشان توافقی نداشته‌اند که از این شرایط استفاده کنند.
اما خب قبول دارید که همین خانه‌ها و باغ‌های نیمه‌ساز و متروک می‌تواند مسأله امنیت شهر را به خطر بیندازد، به‌خصوص که کرمان بالاخره در شاهراه ترانزیت مواد هم قرار دارد؟
بله امکانش هست، تأکید می‌کنم که امکانش هست ولی تدبیرهایی هم اندیشیده شده و این‌طور نبود که رها شده باشند، مثلا شهرداری موظف است که این‌طور باغ را حصارکشی و پولش را هم از مالک اخذ کند که این کار انجام شده است. یک بخشی هم این است که وضع امنیتی شهر بم تثبیت شده است.
بزرگترین نیاز شهر را چه می‌دانید؟
گاز، بیمارستان که فقط 220 تخت داریم و آب آشامیدنی که الان از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود اما باید از سد نسا بیاید.
بیمارستان را می‌گویید اما شنیدم که یک مرکز جراحی‌های محدود و یک مرکز توانبخشی جمعیت هلال‌احمر یکی در مرحله بهره‌برداری نمی‌تواند مجوز بگیرد و دیگری هم تبدیل به ساختمان پزشکان شده است؟
بله، ما هم شنیده‌ایم و درحال بررسی آن هستیم اما باید اشاره کنم که من از بیمارستان کامل و مجهز حرف می‌زنم.