[ حانیه جهانیان] در دنیای امروز با گسترش فناوری‌های نوین، کاربران شبکه‌های مجازی ناگزیر از تغییرات و دگرگونی‌های آن هستند. از سویی امکان سرگرمی و تعامل با دیگران و از سوی دیگر کسب ثروت و شهرت به وسیله شبکه‌های اجتماعی، صاحبان صفحات پرمخاطب را بر آن داشت تا در تولید محتوا وسواسی‌تر و نگاهی پرتمطراق داشته باشند. در این مسیر فراز و فرودهایی وجود دارد. از هزینه‌های بالای تولید محتوا چه از نظر مالی و چه از نظر زمان و انرژی نیروی انسانی همه و همه در دیده شدن محتوا نقش دارند. اتفاقی که باعث اعتیاد و استمرار تولیدمحتوا به شکل بیمارگونه می‌شود. در ادامه به نقش شبکه‌های اجتماعی و آسیب‌های آن بر کودکان می‌پردازیم.
افسردگی کودکان
در دنیای امروز با گسترش فن آوری های نوین و استفاده کودکان از آن باید همواره نقاط مثبت و منفی این پدیده نو ظهور را در نظر گرفت. همچون بروز اختلالات جسمی و روحی مرتبط با استفاده از شبکه های اجتماعی توسط این گروه سنی.
افسردگی در کودکان یک اختلال خلقی است که می‌تواند باعث شود آنها احساس غمگینی، تحریک‌پذیری یا ناامیدی کنند. کودکان اغلب نوسانات خلقی دارند. آنها ممکن است برای مدتی احساس غمگینی یا تحریک پذیری کنند، مثلا پس از کسب نمره پایین یا اختلاف با دوستان. اما بعد از مدتی دوباره احساس بهتری پیدا می‌کنند. افسردگی متفاوت است. اگر فرزند شما افسردگی داشته باشد، غم و اندوه او بیش از دو هفته باقی می‌ماند. آنها همچنین ممکن است تحریک‌پذیری یا ناامیدی مستمر داشته باشند همچنین ممکن است بر خواب، اشتها یا روابط کودک شما با دیگران تأثیر بگذارد. افسردگی همچنین می‌تواند مانع از لذت بردن فرزندتان از مدرسه، ورزش یا سرگرمی‌هایی شود که زمانی از آن لذت می‌برد. در موارد شدید، افسردگی می‌تواند منجر به افکار خودکشی شود. اگر متوجه شدید که کودک شما علائم افسردگی را برای دو هفته یا بیشتر دارد، متخصصان این حوزه و مشاوران صحبت کنید. اگرچه افسردگی یک وضعیت پزشکی جدی است، اما معمولاً قابل درمان است.
افسردگی در کودکان و نوجوانان چقدر شایع است؟
حدود 3 درصد از کودکان و نوجوانان بین 3 تا 17 سال افسردگی دارند. در نوجوانان شایع‌تر از کودکان است. از هر 5 نوجوان یک نفر مبتلا به افسردگی اساسی است. این درصد تنها آمار مبتلایان با تشخیص رسمی هستند. تعداد واقعی به احتمال زیاد بسیار بیشتر است. در کودکان و نوجوانان مبتلا به برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، صرع، و آسم، میزان افسردگی ممکن است حتی بیشتر باشد.
مجرم: والدین، همدست: تیک‌تاک
اخیرا در شبکه اجتماعی تیک‌تاک، رسمی با نام «مینیمالیست» فراگیر شده است. اتفاقی که به چیدمان به سبک ساده و با رنگ‌های خنثی مشهور است. در این نوع نگرش فرد از چیدمان منزل تا طراحی البسه و ایجاد هارمونی در آنها از رنگ‌های خنثی همچون خاکی، کرم، طوسی، مشکی، نوک مدادی و مشابه آن استفاده می‌کند. در ادامه با طراحی و چیدمان این رنگ‌ها در ابزار و لوازم متنوع، افراد اقدام به تولیدمحتوا و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی نظیر «تیک‌تاک» می‌کند. محتوای تولیدی که غالبا به وسیله کودکانی زیبا و شیک‌پوش ارائه می‌شوند تا شانس بالاتری برای جذب مخاطب و تعامل بیشتر پیدا کنند. کودکانی که بی‌آن که از خود اختیاری داشته باشند بنا به خواسته والدین برای کاربران شیرین زبانی می‌کنند و جیب سودجویانی همچون سرپرستان وصاحبان این‌گونه حساب‌های مجازی خود را پر می‌کنند! استمرار این روند اعتراض کاربران و فعالین حقوق کودک را به دنبال داشت تا جایی که متخصصین اثبات کردند کودکانی که از تولد تا 15 سالگی خود تحت تاثیر اقدامات و تصمیم‌های «مینیمالیستی» والدین خود قرار دارند سریع‌تر و ساده‌تر به بحران‌های روحی نظیر افسردگی مبتلا می‌شوند چرا که فرصت کودکی کردن و تجربه جهانی رنگارنگ را از دست داده‌اند.
اینترنت، کودک و رنج پنهان
حدود 95% از کودکان و نوجوانان در کشورهای توسعه‌یافته به اینترنت دسترسی دارند.
در کشورهای در حال توسعه، این رقم به طور متوسط 70% است.
نوجوانان به طور متوسط روزانه 7 ساعت را صرف استفاده از اینترنت می‌کنند.
این زمان شامل فعالیت‌های مختلفی از جمله بازی، شبکه‌های اجتماعی و تماشای ویدیوها است.
شبکه‌های اجتماعی (مانند اینستاگرام، تیک‌تاک و فیسبوک) محبوب‌ترین پلتفرم‌های نوجوانان محسوب می‌شوند.
بازی‌های آنلاین نیز به شدت مورد توجه این گروه سنی قرار دارند.
افسردگی با مصرف بیش از 3 ساعت از اینترنت!
مطالعات نشان می‌دهند که نوجوانانی که بیش از 3 ساعت در روز از اینترنت استفاده می‌کنند، نسبت به دیگران نرخ بالاتری از افسردگی و اضطراب دارند به علاوه، استفاده مداوم از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به احساس تنهایی و مقایسه اجتماعی شود که از عوامل مؤثر در بروز افسردگی است. نوجوانانی که در معرض محتوای منفی یا آزاردهنده قرار می‌گیرند، بیشتر به مشکلات روانی دچار می‌شوند. همچنین، استفاده از اینترنت و دستگاه‌های دیجیتال قبل از خواب می‌تواند کیفیت خواب را تحت تأثیر قرار دهد و به افزایش علائم افسردگی منجر شود.
استفاده از اینترنت و رسانه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر کودکان و نوجوانان داشته باشد. در حالی که این ابزارها می‌توانند به ارتباطات اجتماعی و یادگیری کمک کنند، اما استفاده بیش از حد و محتوای نامناسب می‌تواند به بروز مشکلات روانی مانند افسردگی منجر شود.
استثمار کودک در قرن تازه!
سمیه محرم، مشاور کودک و مدرس کودکان استثنائی درباره اجبار والدین و حصور کودکان در شبکه‌های مجازی به «شهروند» می‌گوید:« اجبار و استثمار کودکان همواره تحت هرشرایطی محکوم است. چرا که در این گروه سنی امکان تصمیم‌گیری و عقلانیت وجود ندارد. اجبار به انجام هرکاری _ حتی عادت‌های خوب_ در بلندمدت باعث ایجاد نافرمانی در کودک و نوجوان در مقابل والدین و سایر سرپرستانش می‌شود، طبیعی‌ست که والدین تمایل دارند فرزندان آنها همیشه در بهترین و بی‌نقص‌ترین حالت ممکن باشند اما باید اختیارات و علایق آنها را نیز در نظر گرفت. در غیر این صورت ممکن است نادیده گرفتن خواسته فرزندان خشم، نافرمانی و بیماری‌های جسمس و روحی برای آنها به همراه داشته باشد که جبران و ترمیم این آسیب را با چالش‌های جدی همراه کند.»
سرپیچی از نصیحت والدین تا ترس محرومیت از فناوری!
نتایج آخرین تحقیقات دکتر آندره اشملن، در دانشگاه هاروارد درباره اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر کودکان و نوجوانان، نشان می‌دهد که:«فکر کردن به همه راه‌های منفی که ممکن است فرزندتان با استفاده از رسانه‌های اجتماعی موثر بر او، می‌تواند طاقت‌فرسا باشد. در حالی که کارشناسان تازه شروع به درک تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر کودکان کرده‌اند، یک مطالعه نشان می‌دهد که کودکان کمتر از ۱۱ سالی که از «اینستاگرام» و «اسنپ‌چت» استفاده می‌کنند، احتمال بیشتری دارد که رفتارهای دیجیتالی مشکل‌زا از خود نشان دهند. مانند داشتن دوستان آنلاین و بازدید از سایت‌هایی که والدین آنها را قبول ندارند، داشته باشند. همچنین شانس بیشتری برای شرکت در آزار و اذیت آنلاین و تسلیم شدن یا محدود کردن زمان فرزندتان در رسانه‌های اجتماعی چندان آسان نیست. بر اساس یک نظرسنجی ملی، 33 درصد از دختران 11 تا 15 ساله احساس اعتیاد به رسانه های اجتماعی می کنند و بیش از نیمی از نوجوانان می گویند که ترک شبکه های اجتماعی دشوار است. ترس محرومیت از فناوری که به اصطلاح آن را «فومو» می‌نامند، واقعی است.»
چه باید کرد؟
محدود کردن زمان استفاده: والدین باید زمان استفاده از اینترنت را برای فرزندان خود محدود کنند.
نظارت بر محتوا: نظارت بر محتوای آنلاین و گفتگو درباره تجربیات دیجیتال فرزندان می‌تواند مفید باشد.
تشویق به فعالیت‌های غیر دیجیتال: ترغیب کودکان به فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی خارج از فضای مجازی می‌تواند به بهبود سلامت روان آنها کمک کند.