[شهروند] 107 سال پیش در چنین روزی، برابر 16 دسامبر 1917 میلادی، دولت بلشویکی روسیه که به تازگی حکومت تزارها را در این کشور سرنگون کرده بود با صدور اعلامیه بر حفظ مودت و دوستی با همسایگان روسیه تاکید کرد. در بخشی از اعلامیه صادره که امضای لئون تروتسکی همراه و همرزم ولادیمیر لنین پای آن قرار داشت، تاکید شده بود از نظر دولت جدیدالتأسیس بلشویکی روسیه، کلیه معاهدات و قراردادهایی که روسیه تزاری پیش از این به ایران تحمیل کرده بود، از درجه اعتبار ساقط است. دولت جدید روسیه همچنین با صرف‌‌نظر از همه امتیازات کسب‌ شده ظرف سال‌های اخیر، همه بدهی مالی ایران که مربوط به غرامت‌های هنگفت دو عهدنامه گلستان و ترکمانچای است را ‌بخشید. اما شاید مهم‌ترین نکته در اعلامیه فوق آن جا بود که تاکید می‌شد مبنای اعتبار ساير معاهداتی كه ميان ايران و روسيه وجود دارد، رضايت طرفين است.

خارج شدن ارتش روسیه از خاک ایران
به ثمر نشستن انقلاب سوسیالیستی روسیه در اکتبر سال ١٩١٧ میلادی، هر خسارتی که برای روس‌ها داشت، در کوتاه مدت برای همسایگان این امپراتوری گسترده و معظم منشأ خیر شد، چرا که سران انقلاب یا از سر خیرخواهی یا برای تظاهر، در کمترین زمان ممکن اقدام به لغو همه معاهدات استعماری روسیه با همسایگان این کشور کردند. دولت سوسیالیستی روسیه در قبال ایران حتی انعطاف بیشتری نشان داد و فقط به لغو معاهدات و بخشش بدهی‌های مالی ایران اکتفا نکرد. چنین شد که شخص ولادیمیر لنین رهبر انقلاب روسیه، شخصاً قرارداد استعماری ١٩٠٧ را که بر اساس آن بریتانیا و روسیه، ایران را بین خود تقسیم کرده بودند، ملغا اعلام کرد. به این ترتیب لئون تروتسکی، کمیسر عالی امور نظامی و همچنین دست راست لنین، با صدور یک دستور فوری، از نیروهای نظامی روسیه که در مناطق شمال ایران مستقر بودند خواست در سریع‌ترین زمان ممکن خاک ایران را ترک کنند.

تعلل دولت عین‌الدوله برای احقاق حق
در این تاریخ احمدشاه قاجار بر ایران حکم می‌راند و عبدالمجید عین‌الدوله مقام صدارت عظمی یا همان نخست‌وزیری را بر عهده داشت. این میان سوالی که مطرح می‌شود این است که با وجود آمادگی دولت جدید روسیه برای مذاکره درباره معاهدات دوران تزارها، آیا جای آن نبود که دولت ایران با مطالبه لغو دو عهدنامه تحمیلی گلستان و ترکمانچای، نسبت به بازگرداندن منطقه قفقاز به ایران اقدام کند؟ گواهی اسناد تاریخی بر این است که عین‌الدوله پس از صدور اعلامیه دولت بلشویکی روسیه، هیچ تلاشی در این باره از خود نشان نداده است. آیا در صورت درخواست ایران، لنین راضی به پس دادن 17 شهر قفقاز می‌شد؟ در هر صورت حالا دیگر نمی‌توان برای این سوال جوابی یافت. این میان تنها عکس‌العمل قابل توجه دولت ایران پس از خروج نظامیان روس آن بود که از انگلیسی‌ها خواست آن‌ها نیز همچون روس‌ها خاک ایران (جنوب) را ترک کنند.