[شهروند] الگوبرداری از فرهنگ‌های غربی به‌ویژه در زمینه‌های مُد و آرایش تأثیرات عمیقی روی جوامع مختلف داشته و باعث تغییرات قابل توجهی در معیارها، رفتارها و فرهنگ‌های اجتماعی شده است. به همین دلیل، این مساله نیازمند توجه ویژه در راستای حفظ هویت‌های فرهنگی و سنتی است. نفوذ فرهنگ غربی، باعث شده معیارهای زیبایی تغییر کنند و بسیاری از شهروندان به‌دنبال آرایش‌هایی باشند که با این استانداردها همخوانی دارند. درواقع الگوبرداری از غرب سبب افزایش تمایل به خودابرازی و ابراز هویت فردی شده است. تبلیغات بین‌المللی و تأثیرگذار هم الگوهای زیبایی خاصی را ترویج می‌کنند که به این تغییرات دامن می‌زنند. همین تبلیغات، شهروندان را ترغیب به استفاده از محصولات آرایشی غربی و برندهای بین‌المللی می‌کنند و از این طریق سلیقه و اولویت شهروندان را تغییر می‌دهند. در این میان مردان هم مصون نمانده‌اند و تهاجم فرهنگی آرایش مردان را هم دستخوش تغییراتی کرده تا جایی که در دهه‌های اخیر استفاده از محصولات آرایشی برای مردان به یک روند رایج تبدیل شده است.
راهی برای هویت یابی
به گفته شراره امینی، روانشناس به «شهروند» تغییرات در شیوه آرایش زنان و مردان طی دهه‌های اخیر در ایران، تحت‌تأثیر رسانه‌ها، جهانی‌سازی و ارتباطات بین‌المللی بوده است. این تغییرات می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی متعددی برای افراد و جامعه داشته باشد. امینی معتقد است برخی افراد از الگوهای جدید آرایشی برای افزایش اعتماد به‌نفس، جلب تأیید اجتماعی یا خودنمایی استفاده می‌کنند. این روانشناس بیان می‌کند: «این تغییرات ممکن است منجر به اضطراب یا نارضایتی از ظاهر شود، به‌ویژه اگر فرد نتواند با انتظارات جدید همگام شود.» او عنوان می‌کند: «تعارض روانی یکی از آسیب‌های این پدیده اجتماعی است.» امینی اظهار می‌کند: «الگوهای آرایشی جدید می‌توانند به عنوان راهی برای هویت‌یابی، به‌ویژه در میان جوانان، عمل کنند. این احتمال وجود دارد که این تغییرات بخشی از تلاش برای یافتن جایگاه در جامعه مدرن از طرف جوانان باشد.»
نیاز به تایید؛ تحت‌تأثیر سلبریتی‌ها
به گفته امینی افرادی که از الگوهای جدید پیروی می‌کنند اغلب گرایش به نوگرایی دارند، بنابراین از هر تغییر استقبال می‌کنند. بنابرنظر این روانشناس کسانی که به راحتی الگوهای جدید را می‌پذیرند، معمولا به تأیید و پذیرش اجتماعی اهمیت می‌دهند. او بیان می‌کند: «تغییر ظاهر ممکن است با ریسک‌هایی مثل نقد شدن یا عدم‌پذیرش اجتماعی همراه باشد. افرادی که ریسک‌پذیر هستند، این تغییرات را راحت‌تر می‌پذیرند.» امینی اظهار می‌کند: «برخی افراد ممکن است به دلیل احساس عدم‌کافی بودن در ظاهر خود به الگوهای مدرن روی بیاورند تا این احساس را جبران کنند. البته افرادی که تاثیرپذیری بالایی دارند اغلب از تغییرات مد و آرایش استقبال می‌کنند. درواقع افرادی که تحت‌تأثیر رسانه‌ها، سلبریتی‌ها و تبلیغات قرار می‌گیرند، بیشتر به سمت الگوهای جدید سوق پیدا می‌کنند.»
گسست نسلی و تغییر در نقش های جنسیتی
این روانشناس معتقد است گاهی اوقات جامعه به افرادی که از الگوهای جدید پیروی می‌کنند، نگاه تحسینی یا انتقادی دارد، این در حالی است که این واکنش‌ها می‌تواند بر تعاملات اجتماعی و پذیرش افراد تأثیر بگذارد. امینی می‌گوید: «تغییرات سریع در شیوه آرایش ممکن است شکاف بین نسل جوان و نسل قدیمی‌تر را افزایش دهد، زیرا ارزش‌ها و دیدگاه‌های آنها نسبت به زیبایی و عرف متفاوت است.» او اظهار می‌کند: «الگوبرداری از آرایش‌های مدرن گاهی اوقات نقش‌های جنسیتی را دستخوش تغییر می‌کند و تعریف‌های سنتی از زن و مرد را زیرسوال می‌برد.» امینی عنوان می‌کند: «تقاضای زیاد برای محصولات و خدمات مرتبط با مد و زیبایی می‌تواند مصرف‌گرایی و فشار مالی بر افراد را هم افزایش دهد.»
هویت های فرهنگی متاثر از جهانی شدن
نادر صادقیان، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ایران به «شهروند» می‌گوید: «تغییر در نحوه آرایش زنان و مردان مساله‌ای است که ذیل مُد مطرح می‌شود، بنابراین، این تغییرات از مُد تبعیت می‌کنند.» صادقیان با اشاره به اینکه به این مساله باید از بعد جامعه‌شناختی پرداخت، بیان می‌کند: «مد در همه جوامع از طبقه فرادست شکل می‌گیرد و با یک الگوی تقریبی در میان اقشار دیگر جامعه گسترش پیدا می‌کند.» این جامعه‌شناس اظهار می‌کند: «در همه جوامع طبقه برخوردار، توان تبعیت از مد را دارد چون این مساله مستلزم هزینه‌کرد است، البته افرادی بیشتر راغب به این تغییرات هستند که روحیه تنوع‌طلبی دارند. هرچند برخی از افراد در جامعه به دلیل دیده شدن از این تغییرات استقبال می‌کنند.» این استاد دانشگاه عنوان می‌کند: «با مقوله جهانی شدن و با وجود تبادلات فرهنگی ما شاهد تاثیر و تاثر فرهنگ کشورها بر یکدیگر هستیم. آثار این تاثیر بر وجوه مختلف سبک زندگی شهروندان از جمله پوشش، تفریحات و... دیده می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «جهانی‌شدن تأثیرات عمیقی بر سبک زندگی و فرهنگ مردم دارد. این تأثیرات می‌توانند هم مثبت و هم منفی باشند، بنابراین نیاز به مدیریت و توجه دارند تا هویت‌های فرهنگی حفظ شوند زیرا ممکن است فرهنگ‌های محلی تحت‌تأثیر فرهنگ‌های غالب قرار بگیرند و هویت‌های فرهنگی خود را از دست بدهند.»
تبعیت از تغییرات به مثابه یک بیانیه اجتماعی
صادقیان می‌گوید: «مد و پوشش‌های مختلف از کشورها و فرهنگ‌های مختلف به سرعت در حال گسترش هستند و در این میان طبیعی است جوانان به سمت پوشش‌های مدرن و جهانی گرایش پیدا کنند.» این جامعه‌شناس اظهار می‌کند: «برخی از جوامع در این زمینه پیشرو هستند و اغلب سعی دارند مبدا انتشار نوعی از سبک زندگی دلخواه‌شان به سایر جوامع باشند. البته با توسعه رسانه‌های اجتماعی این الگوسازی‌ها سرعت بیشتری یافته تا جایی که گوشی همراه به یک مرجع اساسی در الگوسازی بدل شده است.» به گفته صادقیان جوامع با اقتصاد قوی معمولاً توانایی بیشتری برای تولید و انتشار فرهنگ و سبک زندگی خود دارند. این جوامع می‌توانند محصولات فرهنگی، مد و فناوری‌های نوین را به بازارهای جهانی عرضه کنند. این جامعه‌شناس بیان می‌کند: «استفاده از فناوری‌های نوین و رسانه‌های اجتماعی به این جوامع کمک می‌کند تا سبک زندگی خود را به سرعت به سایر نقاط جهان منتقل کنند.» او اظهار می‌کند: «تبعیت از تغییرات آرایشی توسط جوانان یا برخی شهروندان می‌تواند به عنوان یک نوع اعتراض یا بیان هویت جدید تلقی شود.» صادقیان عنوان می‌کند: «تغییرات آرایشی می‌تواند به عنوان یک اعتراض به نابرابری‌ها، فشارهای اجتماعی و هنجارهای فرهنگی تعبیر شود. جوانان ممکن است از طریق ظاهر خود به نقد جامعه و فرهنگ غالب بپردازند.» این جامعه‌شناس معتقد است تبعیت از تغییرات آرایشی توسط جوانان نه تنها یک انتخاب فردی، بلکه یک بیانیه اجتماعی است که می‌تواند به نقد و بررسی هنجارهای فرهنگی و اجتماعی منجر شود. این پدیده نیازمند توجه و درک عمیق‌تری از سوی جامعه است تا به ایجاد فضایی مثبت و پذیرنده کمک کند.
جریان‌های فرهنگی پای کار بیایند
صادقیان می‌گوید: «جریان‌های فرهنگی اصیل غیرسیاسی با تولید الگوهای فرهنگی و تقویت هویت فرهنگی می‌توانند به کاهش تأثیرات منفی تهاجم فرهنگی کمک کنند. این امر نیازمند همکاری و همفکری میان هنرمندان، فرهنگیان و جامعه است تا بتوان به یک فرهنگ غنی و پایدار دست یافت.» این جامعه‌شناس اظهار می‌کند: «جریان‌های فرهنگی باید به تولید و ترویج الگوهای فرهنگی مثبت و جذاب بپردازند که نشان‌دهنده ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود باشند. این الگوها می‌توانند شامل شیوه‌های آرایش، لباس، هنر و دیگر جنبه‌های زندگی روزمره باشند.» او معتقد است با ترویج فرهنگ اصیل، می‌توان به تقویت هویت فرهنگی و ملی کمک کرد. این امر موجب افزایش احساس تعلق و افتخار به فرهنگ خود در میان جوانان می‌شود. صادقیان بیان می‌کند: «برقراری ارتباطات مثبت و سازنده میان نسل‌ها و گروه‌های مختلف می‌تواند به ایجاد یک فضای فرهنگی پویا و متنوع کمک کند که در آن هویت فرهنگی به خوبی حفظ شود.»
زیبایی در سادگی است
بیانات رهبری درخصوص تغییر آرایش زنان و مردان نشان‌دهنده نگرانی‌ها و دغدغه‌های ایشان درباره حفظ هویت فرهنگی و ارزش‌های اسلامی در جامعه است. این نگرانی‌ها به ویژه در مواجهه با تأثیرات فرهنگ‌های بیگانه و تغییرات اجتماعی بیشتر مورد تأکید قرار می‌گیرد. ایشان بر این نکته تأکید دارند که زیبایی باید در سادگی و طبیعی بودن باشد و از آرایش‌های افراطی و غیرطبیعی پرهیز شود. رهبر انقلاب به خطرات ناشی از تهاجم فرهنگی و تأثیر آن روی جوانان و جامعه اشاره کرده و بر لزوم هوشیاری در برابر این تغییرات تأکید می‌کنند. ایشان به نقش خانواده‌ها در تربیت فرزندان و شکل‌گیری هویت آنها اشاره کرده و بر اهمیت آموزش ارزش‌های اسلامی در خانواده‌ها تأکید دارند. ایشان به انتقاد از تقلید از الگوهای غربی در آرایش و لباس پرداخته و بر لزوم توجه به فرهنگ و سنت‌های ایرانی تأکید می‌کنند.