حذف یارانه ثروتمندان و سه دهک بالای درآمدی از سال ۹۳ تاکنون با مصوبه مجلس در قوانین بودجه یک تکلیف برای سه دولت گذشته بوده اما اجرا نشده است، اکنون دولت چهاردهم نیز در بودجه ۱۴۰۴ موظف به حذف یارانه اغنیا شد. هدفمندسازی یارانه‌ها در تاریخ 27 آذر 1389 اجرا شد و از همان موقع تا امروز پرداخت یارانه به تمام دهک‌های درآمدی موجب اعتراض کارشناسان، نمایندگان مجلس و دولتی‌ها بوده و است.
بنا به اعلام تسنیم، این موضوع باعث شد تا در دولت روحانی، وزیر اقتصاد شب پرداخت یارانه نقدی را مصیبت عظمای دولت بخواند و وزیر نفت شب پرداخت یارانه‌ها را به عذاب الیم تشبیه کند. در دولت چهاردهم نیز ناترازی های منابع در تأمین هدفمندی ها موجب شده تا وزیر اقتصاد از دست خالی دولت برای پرداخت یارانه ها بگوید. عبدالناصر همتی با تأکید براینکه پول باید به طبقات پایین داده شود، تأکید کرد: الآن دستمان تنگ شده است، یارانه به طبقات پایین نمی‌توانیم بدهیم. حذف یارانه نقدی ثروتمندان موضوع مهمی است که همواره مورد اتفاق دولت و مجلس بوده و تأکید شده که پرداخت یارانه نقدی باید از سوی ثروتمندان به نفع فقرا، نیازمندان و اشتغال حذف شود.
با این حال اما با وجود گذشت بیش از 10 سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و تغییر چند دولت و مجلس همچنان پرداخت جمعی و غیرهدفمند یارانه نقدی به‌عنوان چالش‌ اصلی اجرای این قانون ادامه دارد و هیچ برنامه منسجم و کارآمدی برای رفع این معضل اجرایی نشده است.  

حذف یارانه پردرآمدها در مجلس از چه زمانی مطرح شد؟
در ادامه مروری خواهیم داشت به قوانین بودجه سال های 1393 تا 1403 که مجلس دولت‌ها را مکلف به حذف یارانه پردرآمدها کرده بود ولی در هیچ سالی دولت‌ها ریسک انجام این بند قانونی را قبول نکردند و زیر بار حذف یارانه پردرآمدها نرفتند. حذف یارانه پردرآمدها بند قانونی است که از سال 1393 همواره دربودجه های سنواتی به تصویب رسیده اما هیچ دولتی زیر بار اجرای آن نرفته است.
دولت یازدهم برنامه هایی را برای حذف یارانه خارج نشینان و پردرآمدها اعلام و برهمین اساس مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها را از 20 فروردین 1393 و با ثبت نام از متقاضیان این مرحله آغاز کرد.
هرچند این دولت اقداماتی را در این سال برای شناسایی خانوارهای پردرآمد آغاز و ثروتمندان را به خود انصرافی دعوت کرد اما خبرها حاکی از آن بود که در نهایت تنها تعداد محدودی از خانوارهای متمول از دریافت یارانه انصراف دادند و برهمین اساس مشکلات یارانه ای دولت همچنان باقی ماند.

حذف و اضافه یارانه بگیرها در سال 94
گزارش تفریغ بودجه سال94 نشان می‌دهد، دولت 3.8 میلیون یارانه‌بگیر را در سال 94 حذف کرد؛ در سال 94 تعداد 3 میلیون و 849 هزار و 511 نفر حذف شدند که از این میزان 942 هزار و 733 خانوار و 489 هزار و 664 نفر عضو از خانوار از فهرست یارانه بگیران حذف شدند.
حذف یارانه 24 میلیون نفر بلاتکلیف ماند
بعد از حذف نصفه و نیمه یارانه دهک های بالای درآمدی در سال 94، مجلس در جریان بررسی جزئیات بودجه 95 مصوبه‌ای را به تصویب رساند که بر اساس آن دولت موظف به قطع یارانه 24 میلیون نفر می‌شد و مجلس دولت را موظف کرد تا در سال 1395 یارانه نقدی سرپرست خانوار سه دهک درآمدی بالا و همچنین شش گروه درآمدی مشخص شده را حذف کند. حذفی که دولت در ابتدا موافق آن بود اما به ناگاه بنای مخالفت گذاشت و محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت وقت، قطع یارانه 24 میلیون ایرانی را تکلیف مالایطاق برای دولت دانست.

یارانه؛ از سال 1396 تا 1400
انتخابات 96 مانع حذف یارانه ها شد و حتی دولت و مجلس در بودجه 96 ابداع جدیدی داشتند و به جای تمرکز روی حذف یارانه ها و اثرات روانی آن در جامعه به مردم پیشنهاد کردند یارانه خود را اهدا کنند. هنگام تصویب و بررسی بودجه سال 97 مجلس و دولت بار دیگر بر ضرورت حذف یارانه پردرآمدها تأکید کردند؛ نمایندگان مجلس جهت تامین نظر شورای نگهبان دولت را موظف به حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی کردند.
در بند یک تبصره 14 قانون بودجه سال 98 بازهم بر حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی تأکیدشده بود؛ طبق این بند دولت موظف است با استفاده از کلیه بانکهای اطلاعاتی در اختیار، نسبت به شناسایی و حذف سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه بگیران اقدام کند.
در قانون بودجه سال 1400 تکلیف قانون بودجه مبنی بر حذف پردرآمد‌ها از لیست یارانه بگیران برداشته شد تا روال معیوب پرداخت یارانه بدون هیچ اصلاحی ادامه داشته باشد. قانون بودجه 1401 تاکید داشت که یارانه نقدی حذف و طرح معیشتی اجرا شود. در قانون بودجه 1402 تاکید شد که یارانه خانواده های غیرمشمول حذف شود. همچنین در بودجه 1403 مقرر شد در یارانه افراد حذف شده تجدید نظر   و یارانه خانوارهای غیرمشمول حذف شود.

بودجه 1404 و تکرار حذف یارانه پردرآمدها برای چندمین سال پیاپی
با این حال اما نمایندگان در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال 1404 کل کشور با الحاق عبارتی به بند (ت) تبصره (13) ماده واحده این لایحه موافقت کردند. بر اساس این عبارت الحاقی به بند مذکور، دولت مکلف است در سال 1404 یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد را حذف کند.

امتناع دولت‌ها از 12 سال تکیلف قانونی
بر این اساس، علیرغم اینکه سه دولت گذشته طی 12 سال تکالیف قانونی برای حذف یارانه حداقل سه دهک از پردرآمدها را داشته اند، ولی با بهانه های مختلف سیاسی و اقتصادی، از اجرای این تکلیف قانونی سرباز زدند. حال باید دید آیا دولت چهاردهم این تکلیف قانونی را اجرا می کند یا نه؟