اسدالله علم، وزیر دربار و از نزدیکترین چهرهها به محمدرضا شاه، تنها رجل سیاسی دوران پهلوی دوم است که خاطرات خود از ١٠ سال همنشینی نزدیک با شخص شاه و خاندان پهلوی را مکتوب کرده است. این تقریرات در ٧ جلد تحت عنوان «یادداشتهای علم» به چاپ رسیدهاند و ما در این ستون به تناوب این یادداشتها را مرور میکنیم.
احتکار و دولت بیمبالات
بعد از شرفیابی شروع کردم به دادن گزارشی درباره کمبودهای اساسی مواد غذایی، اما شاه تقصیر مشکل را به گردن احتکار بازرگانان انداخت. من اشاره کردم که فقط اگر ما بتوانیم عرضه منظم را تضمین کنیم دیگر هیچ انگیزهای برای هیچ نوع احتکاری در بین نیست. تصورم این است که دولت یک بار دیگر غافلگیر شده است. شاه کوششی برای پاسخ دادن نکرد.55.6.15
بیتوجهی ارباب به ارادت ما!
اعلیحضرت در مورد جزایر خلیج فارس و خط مشخص مناطق نفتی، پیامهای تندی فرمودند که به سر دنیس رایت سفیر انگلیس بدهم. امروز نبود که برسانم، فردا هم دوباره من به شمال میروم. واقعاً اینها که آفتابشان در خلیج بر لب بام است معلوم نیست چرا نمیخواهند سیادت ایران بر این نقاط مسلم شود، تا بعد به درد خود آنها هم بخورد. اگر ایران نبود، اعراب [...] که نفت خودشان را دو ماه بستند، تمام وضع انگلیس و حتی آلمان و فرانسه مختل میشد. حالا شیر پیر انگلیس هنوز از شیخ شارجه درباره جزایر ابوموسی و تنب و غیره پشتیبانی میکند. از سیاست پخته و عمیق انگلیس اینجور عمل بعید است. شاید هم همیشه نپخته بودهاند، ولی چون قدرت داشتهاند، هر عمل آنها به نظر ما صحیح میآمد.46.6.16
دلیل بیتفاوت بودن دانشجو
امروز به رامسر آمدهایم برای کنفرانس عالی آموزشی یا انقلاب آموزشی که ششمین سال برگزاری آن است. نخستوزیر، وزیر علوم و وزیر آموزش و پرورش گزارشاتی عرض کردند. بعد دکتر محمد باهری معاون من که حسبالامر مبارک ملوکانه دانشگاهها را بازرسی میکند خلاصهای از نتیجه بازرسی خود عرض کرد که یک ساعت تمام طول کشید و همه را تحت تأثیر قرار داد. از نکات مهمی که به عرض رساند وضعیت دانشجوها بود. با آن که از همه تسهیلات و بورسها استفاده میکنند، دل به کشور ندارند. برای چه؟... درست است که بعضی از آنها تحت تأثیر عوامل خارجی ممکن است باشند و عدهای را هم دنبال خودشان بکشانند، ولی این بیتفاوتی عمومی فقط معلول این عامل نمیتواند باشد... افسوس و هزار افسوس که دولت غافل است و طرز رفتاری که با مردم دارد مثل دولت غالب به مردم کشور مغلوب است. بیاعتنا و گاهی هم خشونت آمیز. انتخابات را که مداخله میکند و انگشت میبرد، انگشت که چه عرض کنم به مردم حقنه میکند، حتی انتخابات ده و شهر را. برای مردم و علاقه مردم چیزی باقی نمیماند، همه بیتفاوت میشوند. 52.6.17