[شهروند] در مناظره‌های ریاست جمهوری ایران که چند ماه قبل از تلویزیون به شکل مستقیم پخش شد، یکی از نامزدها برخلاف سنت رایج اشاره‌ای تقریباً مثبت به یک فرد آمریکاییِ مرتبط با ایران داشت و از کتاب خاطرات او مطلبی را نقل کرد. این آمریکایی اما کسی نبود جز ویلیام مورگان شوستر، حقوقدان، اقتصاددان و کارشناس مالی اهل ایالات متحده آمریکا که سال ۱۹۱۱ میلادی مقارن با 1290 خورشیدی، برای اصلاح امور مالی ایران تحت عنوان «خزانه‌دار کل» به استخدام دولت ایران درآمد. در این که ایران دوره قاجار با نظم و ترتیب مالی بیگانه بود و چرخ مملکت با شیوه‌های منسوخ و سنتی به گردش درمی‌آمد شکی نیست، اما کمک خواستن از یک دولت بیگانه و احاله مسئولیتی در حد وزیر به یک کارشناس غیرایرانی، شاهکاری است که فقط از قاجارها برمی‌آمد. هرچند که حتی در این مورد خاص نیز آن‌ها نتوانستند مستقل عمل کنند و با توپ و تشر یک دولت بیگانه دیگر، از تصمیم خود عقب‌نشینی کردند!
دخل و خرج ایران در دستان یک آمریکایی
١١3 سال پیش، برابر 30 نوامبر 1911 میلادی، روسیه تزاری طی یک اولتیماتوم به ایران که توسط سفارتخانه این امپراتوری در تهران ابلاغ شد، از احمدشاه قاجار و مجلس شورای ملی خواست که مورگان شوستر، اقتصاددان آمریکایی از ایران اخراج شود. همانطور که اشاره شد، شوستر به عنوان خزانه‌دار کل به استخدام دولت ایران درآمده و در اواسط ماه می ۱۹۱۱ میلادی کار خود را در ایران آغاز کرد. او پس از یک ماه با تصویب یک قانون توسط مجلس، اختیار کلیه امور مالی ایران را به دست گرفت. همانطور که پیش‌بینی می‌شد مسلط شدن یک آمریکایی بر امور مالی ایران با مخالفت شدید روسیه و انگلستان مواجه شد و این دو دولت همه امکانات خود را برای عقیم کردن اقدامات شوستر به کار گرفتند. البته شکی نیست که آمریکایی‌ها هم محض رضای خدا شوستر را نفرستاده بودند و به این وسیله درصدد نفوذ و تاثیرگذاری بر دولت ایران بودند، اما نکته‌ای که از دید آن‌ها پنهان مانده بود امکانات رقبا یعنی روسیه و انگلیس برای گذاشتن چوب لای چرخ‌های این آمریکایی بود!
روسیه و انگلیس در کمین مورگان شوستر
سیاست شوستر بی‌اعتنایی به کارشکنی‌های روسیه و انگلیس و ایادی ایرانی آن‌ها بود، اما این وسط فقط یک بهانه کوچک لازم بود تا کار مدیر مالی آمریکایی در ایران تمام شود، بهانه‌ای که خود او با ضبط اموال شعاع‌السلطنه به روس‌ها داد. اما این شعاع‌السلطنه که بود؟ شعاع‌السلطنه، برادر محمدعلی شاه مخلوع و عموی احمدشاه بود که مال و ثروتی هنگفت شامل زمین‌ها و املاک بسیار برای خود گرد آورده و چون اکثر این اموال به روش‌های غیرقانونی به دست آمده بود، شوستر ترتیب ضبط آن‌ها را به نفع دولت داد. روس‌ها هم که منتظر همین بودند، به بهانه مقروض بودن شعاع‌السطنه به بانک استقراضی، اقدام شوستر را توهین و تجاوز به شأن و حدود امپراتوری روسیه عنوان کرده و با صدور اولتیماتومی خواستار اخراج او از ایران شدند. مجلس شورای ملی زیر بار اولتیماتوم روسیه نرفت، اما احمدشاه که تحت محاصره رجال وابسته به روس و انگلیس بود، اولتیماتوم را پذیرفت. به این ترتیب دولت مجلس را منحل اعلام کرد و حکم به اخراج شوستر از ایران داد.