حسام مهدوی- شهروند| پس از اوج‌گیری غیرمنتظره شاخص بورس در سال گذشته، اکنون شاهد نوسان‌های پی‌درپی شاخص هستیم. درواقع بعد از رشد شاخص که به نوعی رکوردشکنی تاریخ بورس محسوب می‌شود، کم‌کم افت شاخص از 3ماه آخر سال 92 آغاز شد به‌طوری که نزول شدید شاخص باعث شده تا شاهد بازارسرمایه‌ای کم‌رمق در اقتصاد ایران باشیم. «شهروند» برای بررسی ریشه‌های مشکل و وضع کنونی بورس ایران و نوع نگاه مسئولان اقتصادی به تالار شیشه‌ای گفت‌وگویی با «بهمن آرمان» اقتصاددان و مدیر اسبق اداره مطالعات و بررسی‌های اقتصادی بورس تهران انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
مدت‌هاست که بورس در دوره افت و نزول قرار دارد. به نظر شما چرا وضع بورس این‌گونه شده و در حالی که بازار سرمایه می‌تواند بحث تأمین مالی را در این بازار به شکل علمی برای کشور حل کند، این بازار به افت دچار شده است؟
در حالی که اقتصاد ایران با دشواری‌های جدی روبه‌روست، شرکت بورس با اقدام‌های خود مانع تشکیل بزرگترین نهاد تأمین مالی کشور شده است. بحران تأمین مالی تا به آن‌جا رسیده که مقام معظم رهبری در آخرین فرمایشات خود از ضرورت دمیدن نفس جدید در اقتصاد کشور سخن گفتند و از مسئولان کشور در مورد عدم‌توجه به سخنان خود (هنگام بازدید از پتروشیمی بندر امام) مبنی بر ایجاد ارزش‌افزوده برای صنایع نفت به صورت محصولات فرآوری شده سوال کردند. متاسفانه مسئولان ذیربط اقدامی در این‌خصوص انجام ندادند. به‌عنوان نمونه، وقتی وزارت راه عنوان می‌کند با بودجه جاری خود قادر به انجام وظایف نیست، باید کاری بکند برای تأمین مالی و تنها صورت‌مسأله را پاک نکند. با در نظر گرفتن سیستم انگیزشی می‌توان شبکه آزادراه را با سود بردن از توانایی شرکت‌های پیمانکاری داخلی تکمیل کرد.
در حال حاضر این وضع در دیگر بخش‌ها هم وجود دارد؛ برخلاف این‌که باید سالانه 5هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق افزوده شود، متاسفانه تنها 2هزار مگاوات آن محقق شده و همچنین ساخت سدهای بزرگ برق آبی به بهانه‌های گوناگون متوقف شدند.
ریشه این مشکل کجاست؟
بورس به‌عنوان دماسنج اقتصاد کشور پس از مداخلات غیرمسئولانه مجلس شورای اسلامی در بحران شدید فرو رفته و متاسفانه کاری صورت نمی‌گیرد.
چه کسی مسئول بروز این مشکل است. چرا بورس نتوانسته به وظیفه ذاتی خود که ایجاد بازار سرمایه است عمل کند؟
در این‌خصوص دولت مسئول است زیرا که اقدام‌های ریشه‌ای را باید سامان دهد. به صورت نمونه بیش از یک‌ماه و نیم از زمان تصویب قانونی مبنی بر تعیین قیمت خوراک پتروشیمی توسط دولت می‌گذرد اما دولت همچنان دست روی دست گذاشته و اقدامی را شاهد نیستیم و سهامداران نگرانند که قیمت بیش از 5سنت که میانگین خاورمیانه است تعیین شود.
این روش قیمت‌گذاری و شرایطی که مجلس برای این صنعت و شرکت‌های حاضر در بورس پدید آورد در شرایطی است که اخیرا ترکمنستان به شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایرانی پیشنهاد 4.5سنت در هر مترمکعب به مدت 20سال را داده است. برهمین اساس هم چینی‌ها از فاینانس پروژه آلومینیوم خوزستان منصرف شدند زیرا دولت قیمت انرژی برای صنایع «انرژی بر» را شدیدا افزایش داد و همین موضوع به رکود آنها منجر خواهد شد.
نگاه مسئولان اجرایی در اقتصاد کشور را به موضوع بورس چگونه می‌بینید؟ برخی معتقدند در عمل دولت حامی بازار سرمایه نبوده است؟
شخصا به‌عنوان اقتصاددانی که از مدیران پیشین بورس هم هست، برای دمیدن نفس جدید در بورس با رئیس سازمان گسترش و نوسازی دیداری داشتم و به ایشان پیشنهاد دادم که یک بازوی جدید سرمایه‌گذاری ایجاد کنند؛ با همکاری ایمیدرو و شرکت ملی صنایع پتروشیمی اما متاسفانه از آنجایی که مدیریت بزرگترین نهاد توسعه کشور رفتاری انفعالی دارد، اقدامی انجام نشد و بنده موضوع را با مدیرعامل بورس تهران در میان گذاشتم. حتی پیش‌نویسی برای تأسیس نهاد سرمایه‌گذاری با سرمایه اولیه 100هزار‌میلیارد ریال از طریق جلب مشارکت مردمی و ایجاد انگیزه لازم برای حضور مردم ارایه کردم که متاسفانه مدیرعامل بورس تهران با وجود این‌که نیاز بازارسرمایه را مبنی بر تزریق منابع مالی بیش از هر کسی می‌داند اما کاری انجام نمی‌دهد.
این بی‌توجهی باعث شد تا این کار بزرگ در نطفه عقیم شود و نه‌تنها بورس از چنین ابزاری محروم بماند بلکه به روند نزولی خود ادامه دهد. کشور از چنین رفتاری آسیب فراوان دیده است. متاسفانه رفتارهای منفعلانه و غیرمسئولانه مدیران ذیربط در خروج از بحران فعلی این ضرورت را غیرقابل اجتناب ساخته تا نهاد‌های مربوطه در موضوع دخالت کرده و شاید به این نتیجه‌گیری برسیم که تمامی آنچه در اقتصاد ایران و بورس می‌گذرد به حساب ضعف مدیریت نگذاریم و شاید عده‌ای در باطن نمی‌خواهند که اقتصاد ایران از بحران فعلی خارج شود.
تغییر مدیریت در بورس چه وضعیتی را پدید آورده است؟ آیا تغییری در ساختار بورس ایجاد کرده است؟
مدیریت بورس در دوره پیشین حدود 9سال گذشته را در خواب گذرانده و متاسفانه با مدیریت ضعیفی روبه‌رو بود و حرکتی نکرد. حالا هم کسی به‌عنوان رئیس سازمان بورس برگزیده شده که شائبه یک انتخاب جناحی را دارد. حال آن‌که بورس یک تشکل شدیدا تخصصی است و تکنوکرات‌ها و مشاوران برجسته داخلی و خارجی باید مسئولیت اداره آن را داشته باشند این در حالی است که با اقدام انجام شده و امید به آینده بورس کمرنگ شد.