[شهروند]  29 سال پیش در چنین روزی، برابر 18 نوامبر ١٩٩٥ میلادی، مذاکرات صلح دیتون، در شهری به همین نام در ایالات متحده آمریکا بین رهبران صرب‌ها، مسلمان‌ها و کروات‌های کشور یوگسلاوی سابق آغاز شد. این مذاکرات قرار بود به سال‌ها کشت و کشتار یا در واقع نسل‌کشی مسلمانان جمهوری تازه استقلال یافته «بوسنی و هرزگوین» توسط صرب‌ها و کروات‌ها پایان دهد. هدفی که پس از هفته‌ها مذاکره بالاخره محقق شد، اما به قیمت از دست رفتن حاکمیت مسلمانان بوسنی و شریک شدن اقلیت صرب و کروات در امر حکومتداری و قانون‌گذاری در این کشور. با گذشت نزدیک به 3 دهه از صلح دیتون، چالش‌های قومیتی برخاسته از مفاد توافق صلح در بوسنی هنوز آشکار است، چالش‌هایی که در نهایت مانع از ظهور یک دولت-ملت با استانداردهای متعارف جهانی شد و شکی نیست که ایالات متحده به عنوان صحنه‌گردان اصلی در «دیتون»، باید اصلی‌ترین مقصر ماجرا شناخته شود.

خونریزی به بهای حفظ برتری قومی - مذهبی
بر اساس توافقنامه صلح دیتون، با وجود اكثریت مسلمانان در جمهوری بوسنی هرزگوین، این جمهوری به دو بخش فدراسیون مسلمان - كروات و جمهوری صرب بوسنی (صربسكا) تقسیم شد. در حقیقت تنها دستاورد این پیمان صلح برای مسلمانان، خاتمه یافتن کشتار وحشیانه آنان توسط صرب‏ها بود كه تا آن زمان حداقل ٢٥٠ هزار نفر را به قتل رسانده بودند. فقط یک مورد از این جنایت‌ها اعدام 8 هزار مرد و پسر جوان در شهر مسلمان‌نشین سربرنیتسا آن هم بیخ گوش صلح‌بانان سازمان ملل بود که بزرگترین نسل‌کشی اروپا پس از جنگ جهانی دوم نام گرفت. سیاهه جنایات صرب‌ها در بوسنی مشحون از قتل، غارت و تجاوز است و این میان آنچنان احساس امنیتی در جانیان به سبب بی‌تفاوتی مجامع جهانی شکل گرفته بود که علناً از شکم دریدن زنان باردار مسلمان به عنوان سند افتخار خود یاد می‌کردند.  

مسیحی ماندن اروپا به قیمت مرگ هزاران نفر
عطش دولت صربستان برای سلطه بر دیگر جمهوری‌ها و بالاخص حمایت نظامی بلگراد از اقلیت صرب در بوسنی که تصمیم گرفته بودند با نسل‌کشی مسلمانان، ترکیب جمعیتی این جمهوری را عوض کند، مهم‌ترین عاملی بود که جنگ خونین در یوگسلاوی سابق را هر روز شعله‌ورتر از دیروز می‌کرد. جنگی که تصور می‌شد پس از چند ماه به پایان برسد، 3 سال به طول انجامید و تبدیل به یک نسل‌کشی تمام عیار شد تا جایی که با وجود گذشت 30 سال از پایان جنگ، همچنان گورهای دسته‌جمعی مسلمانان در گوشه گوشه سرزمین بوسنی کشف می‌شوند. طول کشیدن جنگ با وجود آگاهی قدرت‌های جهانی همچون آمریکا و همچنین کشورهای اروپایی نسبت به بزرگی فاجعه، هیچ دلیلی نداشت جز احتراز آنان از احتمال تشکیل یک کشور مستقل با اکثریت جمعیت مسلمان در قلب قاره اروپا.