[ حمیدرضا خالدی]  طرح  ایجاد خط ویژه مخصوص خودروهای با 3 سرنشین به بالا  نخستین بار 15 سال پیش مطرح شد و حالا  قرار است شهرداری تهران آن را اجرایی کند. طرحی که به گفته مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران ابتدا در بزرگراه همت به صورت پایلوت اجرا خواهد شد تا در صورت موفقیت آمیز بودن دستاوردهای آن و البته رفع مشکلاتش، مشابه آن را در برخی نقاط دیگر نیز احداث کنند.

   طرحی نه چندان جدید
اچ.او.وی مخفف High-Occupancy-Vehicle-lane به معنای اولویت‌دهی به حرکت خودروهای با چند سرنشین است . در این شیوه، یکی از باندهای بزرگراه یا آزادراه (معمولا باند تندرو) صرفاً به عبور خودروهای ۳ سرنشین به بالا (یک راننده همراه یک سرنشین یا بیشتر) اختصاص داده می‌شود و سایر خودروها حق عبور از آن را ندارند و در صورت عبور جریمه می‌شوند .

15 سال تعویق
تاریخچه طرح  خطوط HOV به حدود 15 سال قبل باز می گردد. یعنی زمانیکه در سال 1379 مطالعاتی در شهرداری تهران برای ایجاد این خطوط در بزرگراه همت انجام شده بود. با این حال، این طرح نخستین بار درسال ۸۴  از سوی مسئولان وقت معاونت حمل و نقل و ترافیک رسانه ای و قرار شد تا اجرا شود اما آن زمان پلیس به دلیل کمبود نیرو و نبود تجهیزات الکترونیکی نظارتی امروز، نتوانست آن را اجرا کند. حالا بعد از 15 سال شهردار کنونی تهران بار دیگر صحبت از اجرایی شدن این طرح کرده است.

توجیه اجرای یک طرح
اما شهرداری تهران براساس چه استدلال و توجیهی می خواهد دست به اجرای چنین پروژه ای بزند؟  پوریا علیمردانی، مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در پاسخ به این سوال به «شهروند»می گوید: این طرح سالهاست که در تعدادی از شهرهای بزرگ دنیا اجرایی شده و چیز جدیدی نیست. دلایل آن هم مشخص است. بررسی ها نشان می دهد که اجرای این طرح می تواند باعث افزایش استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی، کاهش زمان سفر، کاهش مصرف سوخت و بار ترافیکی در شهرهای بزرگ شود.وی ادامه می دهد:  به زبان ساده، این طرح می تواند باعث شود تا خودروهای تک سرنشین یا تاکسی هایی که دربستی کار می کنند علاقمند شوند که مسافربیشتری سوار کنند تا بتوانند با تردد در این خط ویژه، درکوتاه ترین زمان ممکن به مقصد برسند.  وی در خصوص زمان آغازعملیات احداث این خط ویژه نیز می گوید: عملیات اجرایی این طرح هم اینک نیز آغاز شده است و همکاران ما در حال رنگ آمیزی یکی از لاین های بزرگراه همت هستند. چون این خطوط با رنگ از سایر خطوط تفکیک می شوند.علیمردانی با ذکر اینکه این خط ویژه نمونه در همت، از دریاچه چیتگر تا بزرگراه صیاد شیرازی اجرا خواهد شد می گوید:  براساس طراحی انجام شده، در فازنخست، خودروهای پرسرنشین شامل تاکسی، ون و مینی‌بوس سرنشین دارمی توانند در این خط ویژه تردد داشته باشند و در فاز بعدی خودروهای سواری و مسافرکش های دیگر که حداقل 3 سرنشین داشته باشند؛ به شرط ثبت نام در سامانه ای که برای این منظور در حال طراحی است، می توانند در این خط رفت و آمد داشته باشند.  به گفته وی در صورت موفق بودن اجرای این طرح در همت، می توان آن را در نقاط دیگری از شهر نیز اجرا کرد.  

دریافت پول ممنوع
بعد از انتشار خبر احداث چنین خط ترددی، برخی رسانه ها به نقل از مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران مدعی شدند که خودروها برای تردد در این خط تازه تاسیس شده، باید مبلغی را پرداخت کنند. با این حال علیمردانی این موضوع را تکذیب کرده و می گوید: فکر می کنم این یک سوء برداشت رسانه ای از سخنان بنده بوده است وگرنه قرار نیست شهروندان بابت تردد در این محدوده هزینه ای پرداخت کنند!  همانطور که گفته شد، یکی از موانعی که باعث شده بود تا این طرح طی چند سال گذشته، اجرایی نشود کمبود امکانات لازم برای رصد خودروها بود. با این حال علیمردانی می گوید: پیش بینی های لازم برای تامین تجهیزات مورد نیاز مانند تابلوهای علائم  رانندگی و دوربین‌های نظارتی انجام شده است که با نصب آنها می توان تخلفات صورت گرفته در این خط ویژه را رصد و ثبت کرد. وی در توضیح مشخصات دوربین هایی که قرار است در این طرح به کار گرفته شوند نیز می گوید: در این مسیر دوربین هایی نصب خواهد شد که پایه های کوتاه و قابلیت رصد داخل ماشین را نیز دارند و می توانند تعداد سرنشین ها را شمارش کنند. درواقع با علائم هشداردهنده به مردم اطلاع داده می‌شود که در ساعات خاص، یعنی پیک صبحگاهی و عصرگاهی تردد برای خودروهای جامعه هدف امکان پذیر است و اگر سایر خودروها در آن زمان در خط یاد شده تردد کنند، جریمه می شوند!

با مجوز شورای عالی ترافیک
این طرح در حالی اجرا می شود که سیدجعفر هاشمی تشکری، رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران در گفت و گو با «شهروند» از مفاد آن اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: هنوز دوستان ما در شهرداری در مورد این طرح، هیچ گونه اطلاعاتی به ما نداده اند! گرچه اگر این طرح تاییدیه شورای عالی ترافیک تهران را داشته باشد دیگر نیازی نیست که از شورا هم مجوز بگیرد. علیمردانی ولی در مورد اینکه چرا برای این طرح از شورا مجوز گرفته نشده است به «شهروند» می گوید: این طرح هم مصوبه شورای عالی ترافیک کشور و هم مصوبه شورای عالی ترافیک تهران را دارد و برای همین نیازی به دریافت مجوز از شورای شهر نبوده است.  

علیمردانی: همه چالش ها دیده شده است
یکی از انتقادهایی که به این طرح می شود آن است که اجرای آن نیازمند تمهیداتی است که باید در آن دیده شده باشد. مانند اینکه برای عبور مسافرینی که از تاکسی و ون ها پیاده می شوند و می خواهند عرض بزرگراه را طی کنند چه تمهیداتی اندیشیده شده یا اینکه برای خروجی و ورودی به همت چه تدابیری اتخاذ شده است؟ سوالاتی که علیمردانی در پاسخ به آنها به «شهروند» می گوید: در طرح یاد شده به همه این موارد توجه شده است و تصور نمی کنم  مشکلی در مورد آنها وجود داشته باشد ضمن اینکه همانطور که گفتم این طرح، قرار است به صورت پایلوت در همت اجرا شود تا ما بتوانیم پس از آسیب شناسی مشکلات و نقاط ضعف و قوت آن، آنها را بر طرف کرده و طرح یاد شده را در سایرنقاط مد نظر شهر نیز اجرا کنیم.

بهره برداری در ابتدای سال     
و بالاخره اینکه قرار است این طرح چه زمانی  به بهره برداری برسد و شهروندان بتوانند به مدد آن، سریعتر در همت تردد کنند و به مقصد برسند؟  مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در این مورد هم می گوید: پیش بینی ما این است که با توجه به تمهیدات اندیشیده شده و تهیه تجهیزات مورد نیاز، این طرح از ابتدای سال آینده در بزرگراه همت اجرایی شود.
پلیس: موافق این طرح است
در این میان به نظر می رسد پلیس راهنمایی و رانندگی تهران نیز با این طرح موافق باشد. سرهنگ علی اصغر شریفی رئیس مرکز اطلاع رسانی پلیس راهور با تایید این موضوع به «شهروند» می گوید: ما کاملا با این طرح موافق هستیم چرا که حدود 60 درصد خودروهایی که در بزرگراه شهید همت تردد می کنند، تک سرنشین هستند و همین امر باعث بروز ترافیک های سنگینی در این شاهراه شهری می شود. برای همین پلیس سال گذشته و براساس تحقیقاتی که قبلا توسط کارشناسان و خود شهرداری انجام شده بودند و تجربیات سایر کشورها، به مدیریت شهری پیشنهاد کرد که این طرح اجرایی شود. وی با ذکر اینکه در پایتخت 12 میلیون نفری، اجرای چنین طرح‌هایی اجرایی می تواند تهرانی ها را ترغیب به استفاده از حمل و نقل عمومی کند می گوید: همانطور که می دانید در این طرح،  اولویت در احداث خط ویژه بزرگراه همت با تاکسی و ون هایی است که مسافرجابجا می کنند.  البته این طرح در مرحله پایلوت است و ممکن است مشکلاتی هم داشته باشد که هم ما و هم شهرداری، بعد از اجرای آن و رصد تاثیری که روی روانسازی ترافیک خواهد داشت، تلاش می کنیم تا آنها را مرتفع کنیم. برای همین به نظرم بهتر است اجازه دهیم تا در عمل این طرح اجرا شود و بعد در مورد اثرگذاری قطعی آن اظهار نظر کنیم.