[عبدالباسط انصاری] حدود دو ماه قبل و پس از انتشار مطلب رویترز درباره گزارش‌های محرمانه مدیرکل آژانس حول برنامه هسته‌ای بود که خبرهایی در رابطه با تمایل گروسی برای سفر به ایران و دیدار با دکتر پزشکیان انتشار یافت. گروسی در نشست فصلی آژانس در شهریورماه و ایضا در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل و در دیدار با عراقچی به تکرار این سخن پرداخت. نهایتا سه روز قبل پایگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسما اعلام کرد گروسی امروز چهارشنبه با هدف پیگیری بیانیه همکاری مارس 2023 عازم ایران خواهد شد. گروسی عنوان کرده است سفرش به تهران در این رابطه، بسیار مهم خواهد بود.
محتوای بیانیه مارس 2023 چه بود؟
اسفندماه 1401(مارس 2023) بود که رافائل گروسی در سفر به ایران به صدور بیانیه مشترکی همراه با اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در دولت سیزدهم پرداخت. در این بیانیه ایران بر همکاری با اژانس در قالب موافقتنامه‌های جامع پادمانی، تسهیل فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر برای آژانس و همکاری و اعطای اطلاعات بیشتر درباره سه مکان آلوده ادعایی تأکید کرد. در اردیبهشت 1402 پرونده آباده(یکی از سه مکان ادعایی آژانس) بسته شد و حتی گروسی در دیدار با شهید رئیسی در اردیبهشت 1403 بر دخالت‌های صهیونیست‌ها در پرونده‌سازی علیه ایران تلویحا اذعان کرد و وعده عدم‌تأثیرپذیری از این دخالت‌ها را داد. اما در نشست فصلی آژانس در بحبوحه انتخابات ایران، شورای حکام برخلاف رویکرد سازنده جمهوری اسلامی به صدور یک قطعنامه ضد‌ایرانی دیگر پرداخت و در نشست شهریورماه نیز گروسی با فضاسازی تکراری علیه ایران مدعی شد هیچ پیشرفتی در مسائل پادمانی رخ نداده است.
«گزارش جامع و به‌روز شده»؛ اهرام فشار تازه بر ایران
در بحبوحه نشست فصلی اخیر آژانس در اردیبهشت ماه، زمزمه‌هایی از سوی تروئیکای اروپایی با عنوان ضرورت تدوین «گزارش جامع و به روز شده» درباره پرونده هسته‌ای ایران درصورت عدم‌همکاری با آژانس مطرح شد. به‌گفته تحلیل‌گران تدوین چنین گزارشی با مفروض گرفتن تخلف بزرگ از سوی ایران یا کارشکنی جمهوری اسلامی در حل مسائل با آژانس می‌تواند زمینه‌ساز ارجاع مجدد پرونده ایران به شورای امنیت شود.
اصرار گروسی بر تدوین نسخه تازه برجام؛ امکان تحقق دارد؟
علاوه بر این گروسی در حوالی شهریور و مهرماه چندین بار از لزوم توافق بر سر یک «نسخه به‌روز شده از برجام» سخن گفت. سخنانی که تعجب برانگیز بود. هرچند گروسی بیش از سفر به ایران در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه عنوان کرد: برجام یک پوسته خالی است. به‌روز کردن برجام در شرایطی که آمریکا از این توافق خارج شده، اروپا به تعهدات خود عمل نمی‌کند و ایران براساس حق خود محدودیت‌ها را کاهش داده است، می‌تواند نسخه‌ای برای بازگشت محدودیت‌های ایران بدون تضمین عمل کردن غرب به تعهدات خود باشد. در این چارچوب گروسی با جلوه دادن این موضوع به‌عنوان بهترین گزینه برای حل و فصل پرونده ایران احتمالا درصدد بازگرداندن نظارت‌ها و محدودیت‌های سنگین بر برنامه هسته‌ای کشورمان ازجمله پروتکل الحاقی است. فارغ از فراهم نبودن امکان تدوین چنین نسخه‌ای در قالب متمم یا هر عنوانی، فرآیند حقوقی آن نیز احتمالا نه‌تنها تسهیل گر حل پرونده هسته‌ای ایران نخواهد شد بلکه فرایند آن را پیچیده‌تر خواهد کرد.
جمع بندی
بر این اساس می‌توان اهداف گروسی از سفر به تهران را تلاش برای متقاعدکردن جمهوری اسلامی به پذیرش تعهدات و نظارت‌های فراقانونی بیشتر، از ترس تدوین گزارش جامع و قطعنامه‌های تازه و ایضا با وعده احیای برجام و به‌روز کردن این توافق دانست. از این سو اما قاطعیت مقامات کشورمان در دفاع از حقوق ایران و مفاهمه جدی با مدیرکل آژانس که نقطه پایانی بر سیاسی کاری، بهانه‌تراشی و پرونده‌سازی علیه ایران باشد، ضروری است چرا که در کمتر از یک سال مانده تا پایان بند غروب ده ساله برجام و قطعنامه 2231 این بهانه‌تراشی‌ها می‌تواند مانع بستن پرونده ساختگی هسته‌ای علیه ایران باشد. حفظ فضای همکاری مهم است، اما ارسال پیامی مبنی بر جدیت ایران در مقابله با پرونده‌سازی غرب و آژانس در شرایط کنونی، مهم‌تر از آن است.