[لیلامهداد] سست شدن پایبندی افراد به عقاید و ارزش‌های دینی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. تغییرات اجتماعی و فرهنگی یکی از این عوامل است. جوامع امروزه با پیشرفت تکنولوژی روبه‌رو هستند، همین مساله سبب شده، ارزش‌ها و باورهای جدیدی وارد جوامع شوند، بنابراین، این احتمال وجود دارد ارزش‌های وارداتی با عقاید دینی موجود در آن جامعه در تضاد باشند.
رسانه‌های اجتماعی و دیگر منابع اطلاعاتی هم می‌توانند نقش مهمی در شکل‌گیری نظرات و باورهای افراد داشته باشند، البته این احتمال هم وجود دارد این رسانه‌ها به تضعیف ارزش‌های دینی کمک کنند. نفوذ فرهنگ غربی و ارزش‌های سکولار- تفکری است که حضور دین در ابعاد مختلف زندگی بشر را نفی می‌کند.- هم یکی از دلایل تضاد با ارزش‌های دینی و کاهش پایبندی به آنها است. البته کمبود الگوهای مثبت دینی در جامعه هم می‌تواند به کاهش جذابیت ارزش‌های دینی منجر شود. درواقع همه این عوامل می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی باعث سست شدن پایبندی به عقاید و ارزش‌های دینی شوند.
جوانان هویت دینی و ملی‌شان را تقویت کنند
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در سخنان خود بارها به موضوع تهاجم فرهنگی و تأثیر آن بر سست شدن ارزش‌ها و عقاید دینی اشاره کرده‌اند. ایشان تأکید دارند تهاجم فرهنگی، به‌ویژه از سوی دشمنان می‌تواند باعث تضعیف مبانی اعتقادی و اخلاقی جامعه شود. رهبر انقلاب بر لزوم آگاهی‌بخشی به مردم درباره اهداف و روش‌های تهاجم فرهنگی نیز تأکید کرده‌اند. این آگاهی می‌تواند به تقویت روحیه مقاومت و حفظ ارزش‌ها کمک کند. ایشان معتقدند جوانان به عنوان آینده‌سازان کشور باید در برابر تهاجم فرهنگی هوشیار باشند و به تقویت هویت دینی و ملی خود بپردازند.
رهبر معظم انقلاب بر اهمیت رسانه‌ها در مقابله با تهاجم فرهنگی تأکید کرده و خواستار تولید محتوای فرهنگی و هنری متناسب با ارزش‌های اسلامی و ایرانی شده‌اند. ایشان بر لزوم تحکیم بنیان خانواده‌ها به عنوان اولین نهاد اجتماعی تأکید کرده و آن را راهی برای مقابله با آسیب‌های فرهنگی دانسته‌اند. درواقع این نکات نشان‌دهنده نگرانی رهبر انقلاب از تاثیرات منفی تهاجم فرهنگی بر جامعه و ضرورت تلاش برای حفظ و تقویت ارزش‌های دینی و فرهنگی است.
عواقب عدم‌پایبندی به ارزش‌های دینی دامن شهروندان و جامعه را می‌گیرد
سست بودن پایبندی به ارزش‌های دینی می‌تواند عواقب جدی و گسترده‌ای برای فرد و جامعه داشته باشد. درواقع کاهش پایبندی به ارزش‌های دینی می‌تواند باعث افزایش رفتارهای ناهنجار مانند جرم، فساد و خشونت در جامعه شود. خانواده به عنوان نهاد اصلی اجتماعی، تحت‌تأثیر سست شدن ارزش‌های دینی قرار می‌گیرد. این امر می‌تواند طلاق و اختلافات خانوادگی را افزایش دهد.
فقدان ارزش‌های دینی سبب می‌شود افراد احساس مسئولیت کمتری نسبت به خود، خانواده و جامعه داشته باشند، همین مساله می‌تواند باعث کاهش مشارکت اجتماعی و ضعف در تعاملات اجتماعی شود. افرادی که پایبندی به ارزش‌های دینی ندارند بیشتر دچار احساس پوچی، اضطراب و ناامیدی می‌شوند، زیرا آنها ممکن است در جستجوی معنا و هدف در زندگی دچار مشکل شوند. سست شدن پایبندی به ارزش‌های دینی می‌تواند به تضعیف هویت فرهنگی و ملی منجر شود، زیرا دین بخش مهمی از فرهنگ و تاریخ یک جامعه را تشکیل می‌دهد.
در برخی تعالیم و آموزش‌های آموزه‌های دینی کوتاهی کردیم
علی صدرا، سفیر خانواده، پژوهشگر و مدرس سبک زندگی یکی از دلایل سست شدن پایبندی افراد به عقاید و ارزش‌های دینی را کوتاهی در برخی تعالیم و آموزش‌های آموزه‌های دینی دانسته و به «شهروند» می‌گوید: «گاهی اوقات در تعلیم و آموزش آموزه‌های دینی هم از حیث ارائه محتوا و هم از حیث ماهیت ارائه نواقص و لغزش‌هایی داشتیم که متاسفانه قدری بدبینی و بدگمانی ایجاد کرده است.» صدرا ادامه می‌دهد: «مخصوصا در مواردی از آموزه‌های دینی از نقش حجیت و سندیت به درستی استفاده نکردیم. به این معنا که مواردی را نقل کردیم که حجیت و سندیت کافی نداشتند.»
بنابرنظر این مدرس سبک زندگی، برخی از افراد که کارهای فرهنگی انجام می‌دادند با برخی رفتارهای نامناسب و ناصواب‌شان باعث شدند یکسری کلیشه‌ها و سوگیری‌های ذهنی در مردم به وجود بیاید. او عنوان می‌کند: «عامل بعدی اباحی‌گری است- به معنای پایبند نبودن به ارزش‌های دینی و بی‌تفاوتی به تعالیم دینی است.- متاسفانه برخی با اباحی‌گری یکسری بدگمانی‌ها را ایجاد کرده‌اند.»
هرقدر فاصله انسان‌ها از معنویت بیشتر شود، سلامت روان‌شان به مخاطره می‌افتد
صدرا با اشاره به اینکه ما اقتضائات نسل جدید را درخصوص آموزه‌های دینی به درستی درک و دریافت نکرده‌ایم، می‌گوید: «اصطلاحا عالم به زمانه نبودیم یا به معنای عامیانه‌تر به‌روز نبودیم، بنابراین یک شکاف نسلی ایجاد کرده‌ایم.» این پژوهشگر معتقد است هرقدر فاصله انسان‌ها از معنویت بیشتر شود، سلامت روان‌شان به مخاطره می‌افتد.
این مدرس سبک زندگی عنوان می‌کند: «داستایفسکی در کتاب تسخیرشدگان می‌گوید؛ اگر خدا نبود هر کاری مجاز بود. وقتی در جامعه‌ای نقش آموزه‌های دینی به‌ویژه آموزه‌های اخلاقی - دینی کمرنگ می‌شود، طبعا در آن جامعه بهداشت روان افراد، خانواده‌ها و در نهایت جامعه آسیب می‌بیند.» او ادامه می‌دهد: «در چنین جامعه‌ای انضباط‌پذیری و نقش‌پذیری اجتماعی کمرنگ می‌شود.»
جهانی شدن، فرصتی است برای پررنگ‌تر شدن معنویت
صدرا معتقد است جهانی شدن نه تنها یک تهدید برای آموزه‌ها و ارزش‌های دینی نیست، بلکه فرصتی است برای اینکه معنویت پررنگ‌تر شود. اما اینکه ما به چه میزان از این فرصت به درستی استفاده می‌کنیم، مساله اصلی است.
این مدرس درباره اینکه چطور می‌توان از این فرصت به نفع آموزش تعالیم دینی به نسل جدید بهره برد، بیان می‌کند: «در ابتدای امر همه کسانی که متولی امور فرهنگی و آموزشی هستند باید شناخت درستی از این نسل داشته باشند. البته یکی از الزامات، آموختنِ مهارت‌های ارتباطی با این نسل است.»
او ادامه می‌دهد: «متاسفانه نه شناخت و درک صحیحی از این نسل داریم و نه مهارت لازم برای برقراری ارتباط با آنها را فرا گرفته‌ایم.» این پژوهشگر معتقد است ما درگاه‌های ارتباطی با این نسل را به درستی شناسایی نکردیم. درواقع نسل گذشته نتوانسته مشترکاتی با نسل جدید بیابد.
صدرا عنوان می‌کند: «حضرت علی (ع) می‌فرمایند؛ فرزندانتان را طبق آداب خود تربیت نکنید، آنها برای روزگاری غیر از روزگار شما آفریده شده‌اند. طبق این روایت باید اقتضائات آنها را درک می‌کردیم.» بنابرنظر او خانواده‌ها، آموزش و پرورش، صدا و سیما، نهادهای فرهنگی باید به درستی پایبند به این اقتضائات باشند. صدرا ادامه می‌دهد: «در چنین شرایطی اطمینان می‌دهم نسل جدید در ارتباط‌گیری با معنویات پیشی خواهد گرفت.»
ادیان به‌دنبال ارتقای رشد معنوی و اخلاقی افراد هستند
تأکید دین بر اخلاقیات یکی از اصول اساسی بسیاری از مذاهب است. ادیان معمولا مجموعه‌ای از ارزش‌ها و اصول اخلاقی را ارائه می‌دهند تا انسان‌ها رفتارهای صحیح و نادرست را از هم تشخیص دهند. درواقع ادیان با ارائه قوانین و اصول، کمک می‌کنند تا انسان‌ها حتی در زندگی روزمره‌شان تصمیمات اخلاقی بگیرند. این قوانین می‌توانند شامل دستورهای مذهبی، احکام شرعی و آموزه‌های اخلاقی باشند. بسیاری از ادیان بر ارزش‌هایی مانند صداقت، عدالت، محبت، همدلی و بخشش تأکید دارند. این ارزش‌ها به تقویت روابط‌انسانی و ایجاد جامعه‌ای سالم کمک می‌کنند. دین، انسان‌ها را به مسئولیت‌های اجتماعی و کمک به دیگران تشویق می‌کنند. درواقع ادیان به دنبال ارتقای رشد معنوی و اخلاقی افراد هستند. این رشد می‌تواند شامل خودشناسی، تقویت فضایل اخلاقی و تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خداوند باشد.
به گفته مهرداد امیری، روانشناس به «شهروند» اهمیت اخلاقیات تا جایی است که در روانشناسی، شاخه‌ای با نام روانشناسی اخلاقی (Ethical Psychology) داریم. این شاخه از روانشناسی بر اخلاق‌گرایی تأکید دارد. درواقع این شاخه روانشناسی به بررسی اصول اخلاقی، ارزش‌ها و رفتارهای انسانی می‌پردازد و سعی دارد درک بهتری از چگونگی شکل‌گیری و تأثیر این اصول بر تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای فردی و اجتماعی ارائه دهد.
او بیان می‌کند: «روانشناسی مثبت‌گرا (Positive Psychology) هم یکی دیگر از شاخه‌های روانشناسی است که به جنبه‌های مثبت زندگی و ارزش‌های اخلاقی توجه دارد.»
اعتقاد به ارزش‌های دینی می‌تواند به بهبود سلامت روان کمک کند
صدرا با اشاره به اینکه روانشناسی اسلامگرا هم به بررسی و تحلیل رفتارها، احساسات و افکار انسان‌ها از منظر اصول و ارزش‌های اسلامی می‌پردازد، می‌گوید:«روانشناسی اسلامگرا با تأکید بر اصول و ارزش‌های اسلامی به دنبال ارائه راهکارهایی برای بهبود سلامت روان و ارتقای کیفیت زندگی افراد است. این رویکرد می‌تواند به عنوان ابزاری مفید برای درک بهتر رفتارها و احساسات انسانی در زمینه فرهنگی و دینی عمل کند.» بنابرنظر این روانشناس پایبندی به ارزش‌های دینی می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر سلامت روان انسان‌ها داشته باشد. اعتقاد به ارزش‌های دینی می‌تواند به افراد حس معنویت و هدف در زندگی بدهد که این موضوع می‌تواند به بهبود سلامت روان کمک کند.»
بنابرنظر این روانشناس جوامع دینی معمولاً شبکه‌های حمایتی قوی دارند که می‌توانند در زمان‌های سختی به افراد کمک کنند. او اظهار می‌کند: «بسیاری از آموزه‌های دینی به مدیتیشن، دعا و رفتارهای آرامش‌بخش اشاره دارند که می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند. پایبندی به ارزش‌های دینی می‌تواند به رفتارهای مثبت اجتماعی و اخلاقی منجر شود که به تقویت روابط بین فردی کمک می‌کند.»