[شهروند] براساس اعلام رسانه‌های ترکیه، فتح‌الله گولن رهبر جریان گولن شامگاه یکشنبه به وقت پنسیلوانیای آمریکا بر اثر بیماری قلبی در بیمارستان جان باخت. فتح‌الله گولن که از سیاستمداران جنجالی ترکیه محسوب می‌شود در حوالی سه دهه پیش روابط دوستانه‌ای با اردوغان داشت و به نوعی در رشد سیاسی اردوغان مؤثر بود اما به مرور، اختلاف میان این دو تأثیرات گسترده‌ای در سیاست داخلی ترکیه داشت. اردوغان حاکم بلامنازع حدود ربع قرن اخیر در ترکیه، همواره جریان گولن را متهم به اخلال در کشور و نفوذ در سطوح ارتش، نهادهای حاکمیتی و ادارات برای کارشکنی کرده است. اوج این ادعاها در جریان کودتای ناموفق سال 2016 بود که در پی آن و به‌گفته برخی منابع اردوغان قریب 200هزار نفر را به بهانه وابستگی به جریان گولن و دخالت در کودتا، دستگیر، زندانی و یا از نهادهای نظامی و اداری اخراج کرد. بسیاری از تحلیل‌گران گولن را فردی ضدایرانی و به‌شدت وابسته به آمریکا دانسته و دلیل کمک ایران به اردوغان در جریان کودتای 2016را از این زاویه تحلیل کردند.
تسنیم در گزارشی به زندگی و سوابق گولن پرداخته و نوشته است: فتح‌الله گولن متولد ۲۷ آوریل ۱۹۴۱ در استان ارزروم بود که تا دهه ۱۹۸۰ در ترکیه به‌عنوان واعظ یا روحانی فعال بود. او کتاب‌های زیادی نوشته و در آثار خود درباره اسلام، فقه و نظام آموزشی بحث کرده است. آثار وی درباره عدالت اجتماعی و گفت‌وگوی ادیان بوده که سبب توجه بیشتر به او شد.
مهاجرت به بهانه بیماری و تبعید اجباری
فتح‌الله گولن از سال ۱۹۹۹ به آمریکا مهاجرت کرد و تقریبا منزوی زندگی می‌کرد و به ندرت در جمع‌ها حاضر می‌شد. با این حال از همان سال شبکه عظیم تربیتی-جاسوسی خود در کشور‌های آسیای میانه و شرق اروپا را اداره می‌کرد. یک سال بعد از مهاجرت، گولن به اتهام تلاش برای تغییر حکومت لائیک و روی کار آوردن یک حکومت دینی به‌صورت غیابی محاکمه و به 10سال حبس محکوم شد. مهاجرت گولن به آمریکا به بهانه درمان بود اما از آنجایی که در ترکیه برایش حکم تعقیب صادر کرده بودند، نتوانست برگردد و ماندگار شد. گولن در این سال‌ها تحت حمایت سرویس اطلاعاتی آمریکا (CIA) قرار داشت و با وجود درخواست‌های مکرر دولت ترکیه برای استرداد و محاکمه او، واشنگتن هیچ‌گاه حاضر به عودت وی نشد.
مریدی که خواستار استرداد و محاکمه مراد شد
جنبش وابسته به فتح‌الله گولن در آغاز با حزب اردوغان یعنی «عدالت و توسعه» مناسبات دوستانه‌ای داشت اما به‌تدریج روابطشان شکل رقابت و مخالفت گرفت. فتح‌الله گولن و رجب طیب اردوغان از اواسط دهه 90 با هم آشنا شدند؛ زمانیکه اردوغان شهردار استانبول بود. بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه، به واسطه تعریفی که حزب و اردوغان از اسلام ارائه می‌دادند و نزدیکی این نگاه به اندیشه‌های فتح‌الله گولن، طرفین به هم نزدیک شدند. اردوغان از پایگاه اجتماعی گولن استفاده کرد و گولن نیز از قدرت حزب که به حکومت رسیده بود بهره می‌برد. این روند همپوشانی ادامه داشت تا اینکه در سال‌های بعد به‌تدریج نشانه‌های اختلاف نمایان شد.
کودتای پر حرف و حدیث سال 2016 در ترکیه، منتسب به جریان گولن
کودتای پر حرف و حدیث سال 2016در ترکیه 250کشته و 3هزار زخمی بر جای گذاشت اما برای نخستین بار در تاریخ جمهوریت ترکیه موفق نشد. این اقدام که از سوی دولت ترکیه به جریان فتح‌الله گولن نسبت داده شد، آخرین ضربه به روابط اردوغان و گولن بود و باعث شد که اردوغان و حزب حاکم به‌صورت علنی فتح‌الله گولن را متهم به‌دست داشتن در این جریان کرده و تعقیب قضایی و بازداشت وسیع و همه ارکان حکومت از عناصر جریان گولن را دنبال کند. پرونده گولن یکی از مسائل اصلی بین ترکیه و آمریکا طی سال‌های اخیر بود. درحالی‌که اردوغان در دیدارهای خود با مقامات آمریکا همواره موضوع گولن را مطرح می‌کرد، اما طرف آمریکایی با این پاسخ که قوه قضاییه در آمریکا مستقل بوده و برای استرداد باید حکم قاضی آمریکایی باشد، از این اقدام طفره می‌رفت.
فتح‌الله گولن و ایران: از آنها متنفرم
فتح‌الله گولن نسبت به ایران نگاهی بسیار منفی داشت به‌طوریکه در یکی از سخنرانی‌هایی که از او منتشر شده با اشاره به نفرتش از ایران و ایرانی‌ها می‌گوید: اگر هفت دنیا هم جمع شوند و بگویند که به ایران برو اصلاً به آن فکر نخواهم کرد. اگر در آخرت بگویند که راه ورود به بهشت از ایران هست، می‌پرسم که راه دیگر آن کجاست تا از ایران عبور نکنم. من درباره مسائل دیگر تعادل را رعایت می‌کنم اما درباره ایرانی‌ها نفرت دارم و از آنها منزجرم.
گولنیسم پایان می‌یابد؟
به‌نظر می‌رسد با فوت گولن و پاکسازی‌‌های گسترده در سطوح مختلف ترکیه توسط حزب اردوغان بر سر ماجرای کودتای در حدود 8سال اخیر، جریان گولن مرتبا رو به تضعیف می‌رود و احتمالا درصورت تثبیت قدرت اردوغان و حزب عدالت و توسعه، لااقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، این جریان نخواهد توانست تحرک خاصی در ترکیه صورت دهد.