[شهروند] وقتی از انقلاب روسیه سخن به میان می‌آید همه قیام اکتبر 1917 را به یاد می‌آورند که به صدها سال سیطره تزارها بر روسیه پایان داد. اما واقعیت این است که چند ماه قبل از وقوع انقلاب اکتبر و پایان کار تزار نیکلای دوم، یک انقلاب دیگر در روسیه به وقوع پیوست و در حقیقت این انقلاب نخست بود که تزاریسم را به شکل رسمی در روسیه باطل کرد. این انقلاب که از آن با عنوان انقلاب اول یاد کردیم به «انقلاب فوریه» معروف است و مبداء آن شهر پتروگراد یا سن‌پترزبورگ فعلی بود. انقلاب فوریه را باید انقلاب گرسنگان نامید، زیرا نبود مواد غذایی و مایحتاج ساده زندگی مردم به اندازه‌ای حاد شده بود که جان سپردن در خانه از گرسنگی یا به قتل رسیدن با گلوله‌های سربازان تزار، دیگر فرق چندانی برایشان نداشت. به همین خاطر مردم جان به لب رسیده راهی خیابان‌ها شدند و تازه آنجا بود که فهمیدند حتی سربازان حکومت نیز دیگر چیزی برای خوردن ندارند!
بزرگترین و آخرین اشتباه تزار نیکلای دوم
دخالت امپراتوری روسیه در جنگ جهانی اول که در راستای حمایت از صربستان اتفاق افتاد، به رغم چندین و چند پیروزی نظامی بزرگ و کوچک، در نهایت موجب شد شیرازه اقتصادی روسیه از هم بپاشد. با سخت شدن اداره کشور برای تزار نیکلای دوم، بلشویک‌ها که از مدت‌ها قبل نقشه شورشی بزرگ را کشیده بودند فرصت را مغتنم شمرده و مردم را برای حضور در خیابان‌ها تحریک کردند. همانطور که ذکر شد، آغاز شورش در پطروگراد و پیوستن سربازها به مردم، تزار نیکلای دوم را در عمل انجام شده قرار داد و دیگر هیچ چاره‌ای جز کناره‌گیری از سلطنت برای او باقی نگذاشت. پس از استعفای تزار، دولت موقتِ برآمده از انقلاب فوریه 1917، اقدام به بازداشت تزار و خانواده او کرد. پس از دستگیری تزار دیگر برای همه مسجل شده بود که انقلاب به ثمر رسیده است، اما چندی بعد مشخص شد که کار روسیه با «انقلاب» هنوز تمام نشده است.
انقلاب اکتبر، نتیجه بی‌کفایتی انقلاب فوریه
107 سال پیش در چنین روزی، برابر 16 سپتامبر 1917 میلادی، دولت موقت روسیه برپایی حکومت جمهوری در این کشور و پایان کار تزارها را اعلام کرد. با آن که تصور می‌شد دولت موقت کاملاً زمام امور را در دست دارد اما این دولت سوسیال دموکرات نتوانست آن‌گونه که باید و شاید کار را پیش ببرد. در این ایام ولادیمیر لنین از تبعید سوئیس خود را به پتروگراد رساند و لئون تروتسکی نیز به لنین پیوست. این در حالی است که از مدت‌ها قبل ژوزف استالین مقدمات برپایی یک شورش بزرگ را تدارک دیده بود. اجتماع لنین، تروتسکی و استالین در پطروگراد، نهایتاً به پیوستگی و اتحاد بلشویک‌ها در حد اعلای خود منجر شد. آن‌ها اشغال ادارات دولتی، راه‌آهن، پادگان‌ها و نهایتاً کاخ زمستانی تزار را در دستور کار خود قرار دادند و عرصه را بر دولت موقت سوسیال دموکرات تنگ کردند. سقوط این دولت در ماه اکتبر باعث شد بلشویک‌ها انقلاب دوم یا همان انقلاب اکتبر را مبداء تاریخ روسیه جدید در نظر بگیرند. انقلابی که مقدرات روسیه را با نام جدید «اتحاد جماهیر شوروی» برای 70 سال آینده رقم زد.