[بهزاد حاتمی ] چندی پیش بانک جهانی از رشد ۱۵درصدی پوشش جنگلی ایران و افزایش مساحت جنگل‌های ایران به بیش از ۱۰.۷میلیون هکتار طی دو دهه گذشته خبر داد.
براساس این گزارش مساحت جنگل‌های ایران طی 20ساله منتهی به سال 2021میلادی رشد 15درصدی داشته است. به بیانی در سال 2001میلادی مساحت مناطق جنگلی در ایران 9.3میلیون هکتار بوده اما این رقم در سال 2021به 10.7میلیون هکتار افزایش یافته که معادل همان رشد 15درصدی است.
رشد 15درصدی پهنه جنگلی ایران طی دو دهه گذشته در حالی مطرح شده که مساحت جنگل‌های جهان در این دوره به‌شدت کاهش داشته است. آمریکای جنوبی، جنوب آفریقا و آسیای جنوب‌شرقی کانون نابودی پهنه‌های جنگلی طی دو دهه گذشته بوده‌اند.
براساس این گزارش، ایران جزو کشورهای پیشرو در توسعه مناطق جنگلی خود در این مدت بوده است، علاوه بر ایران، چین، کوبا، روسیه، هند، آلمان، فرانسه، آمریکا، کانادا و مغولستان ازجمله کشورهایی بوده‌اند که مناطق جنگلی خود را در این مدت توسعه داده‌اند.
اما برزیل، آرژانتین، پاراگوئه، اکوادور، سودان، ساحل عاج و پاکستان ازجمله کشورهایی بوده‌اند که مساحت جنگل‌های آنها کاهش پیدا کرده است.
براساس این گزارش در دو دهه گذشته 2.4درصد از کل جنگل‌های دنیا برابر با 100میلیون هکتار از بین رفته است که معادل مساحت کشوری به‌اندازه مصر است، گرچه سرعت جنگل‌زدایی در جهان کندتر شده به‌طوری که در دهه 1990میلادی هرساله 16میلیون هکتار جنگل از بین می‌رفت، اما این رقم از سال 2015میلادی به 10میلیون هکتار در سال رسیده است.
رتبه 18ایران در افزایش پوشش جنگلی
این آمار در مورد ایران نشان می‌دهد که کشور ما در میان 227کشور در رتبه 18از نظر افزایش پوشش جنگلی خود قرار گرفته است. 87کشور ازجمله ایران توانسته‌اند پوشش جنگلی خود را طی دو دهه گذشته افزایش دهند و 95کشور نیز با کاهش مساحت جنگل‌های خود مواجه شده‌اند. پوشش جنگلی 45کشور نیز افزایش یا تغییری نداشته است.
اما نبی شعبانیان، معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، بر این باور است که نباید به این خبر چندان دل خوش کرد، چراکه ریشه اصلی این افزایش وسعت جنگل‌ها، در تغییر «تعریف» جنگل است.
البته او این خبر را نه تأیید و نه رد می‌کند، چراکه معتقد است 15درصد عدد بالایی است. وی در این زمینه به «شهروند» می‌گوید: اولا که آمارهایی که بانک جهانی اعلام کرده خیلی دقیق نیست مساحت‌های جنگل‌های ما تا 7سال قبل حدود 11.8میلیون هکتار بود اما حالا 14.3میلیون هکتار است. دلیل تغییر این عدد، این نیست که مساحت جنگل‌ها افزایش داشته بلکه به این معناست که تعریف جنگل تغییر کرده است.
شعبانیان در تشریح تعریف جدید جنگل می‌گوید: «جنگل تعریف مشخصی دارد. تا چند سال پیش جاهایی را که پوشش تاجی درختان آن بالای 10 درصد بود، جنگل می‌گفتند، اما در سال 1395تعریف جنگل عوض شد و حالا جاهایی که پوشش تاجی بین 5تا 10 درصدی هم دارند جزو جنگل به شمار می‌روند. به بیان ساده این تعریف سبب شد تا مساحت جنگل‌ها روی آمارها افزایش پیدا کند.»
او تأکید می‌کند: «مثلا مساحت جنگل‌های زاگرس 5میلیون هکتار بود که در تعریف جدید هم‌اکنون 6میلیون هکتار شده است. عملا در کل کشور دو میلیون هکتار به مساحت جنگل‌ها از نظر آماری اضافه شده که ممکن است بر همین اساس آمار مساحت جنگل‌ها افزایش پیدا کرده است.»
او با تأکید بر اینکه انتقاد‌هایی هم به این آمار جدید وارد شده و برخی می‌گویند این تعریف جدید، تنها آمار را تغییر می‌دهد، تصریح می‌کند: «اما باید به این اتفاق نگاه مثبت داشت. وقتی فائو قانع شد که 5تا 10درصد پوشش تاجی درختان را هم جزو جنگل به شمار بیاورد، از نظر من به‌عنوان کارشناس، نکته مثبتی است، چراکه قوانین حاکم بر جنگل بر این مناطق نیز غالب می‌شود. یعنی حتی اگر ما جاهایی را که پوشش تاجی زیر 10درصد دارند، از تعریف جنگل خارج کنیم بحث‌هایی مانند تصرف یا چرای دام می‌تواند بر آنها سایه انداخته و آنها را دچار مشکل کند.
اما اگر این تعریف بین 5تا 10 درصد هم در تعریف جنگل بماند و قوانین جنگل هم بر آن حاکم باشد قوانین جنگل سختگیرانه‌تر است و همین امر باعث می‌شود تا این مناطق از تاخت‌وتاز در جنگل مصون بماند.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا کاشت یک میلیارد درخت توانسته بر آمار جنگل‌های ما تأثیر‌گذار باشد، ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون نمی‌توان در این مورد اظهارنظر کرد چراکه هنوز آمار کاشت به میزان موردنظر نرسیده و بخشی از این کاشت به زراعت چوب مربوط است و تأثیری بر افزایش جنگل‌ها ندارد.»
معاون سازمان امور جنگل‌ها با اشاره به اینکه ایران جزء کشورهای کم‌جنگل در دنیا محسوب می‌شود و سرانه جنگل در کشور یک‌هزار و ۷۰۰ مترمربع است، ادامه می‌دهد: «سطح جنگل‌های کشور ۱۴.۳ میلیون هکتار است. به‌طوریکه سرانه جنگل در کشور یک‌هزار و ۷۰۰ مترمربع است، درحالی‌که این عدد در دنیا به‌طور میانگین ۶هزار مترمربع و در آسیا نیز ۷هزار مترمربع است که این امر بدان معناست که کمتر از یک‌سوم دنیا، جنگل داریم. این درحالی است که بهترین جنگل‌ها را از نظر تنوع و قدمت داریم. به‌عنوان مثال جنگل‌های هیرکانی قدمت ۴۰ تا ۶۰ میلیون سال دارند و از نظر تنوع به اندازه قاره اروپا تنوع جنگلی داریم.»
او تأکید می‌کند که با وجود این، ایران جزو کشورهایی است که در بحث مدیریت جنگل موفق عمل کرده که این اتفاق خوبی است.
درهرحال به‌نظر می‌رسد، باید این گزارش و مسئله افزایش دومیلیون هکتاری جنگل‌ها در ایران را به فال نیک گرفت، چراکه با این اتفاق مناطق بیشتری در سیطره جنگل قرار گرفته و قوانین سختگیرانه‌تری بر آن حاکم خواهد بود.