[مریم رضاخواه] ثبت‌نام نکردن دانش‌آموزان با نمره پایین به چالش جدی برای برخی خانواده‌ها تبدیل شده است. گزارش‌هایی نشان می‌دهد که تعدادی از مدارس، از پذیرش دانش‌آموزانی که نمرات ضعیفی دارند، خودداری می‌کنند. این اقدام مدارس به نگرانی‌های جدی در میان والدین منجر شده است.
این درحالی است که طبق بخشنامه ثبت‌نام دانش‌آموزان که ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ از سوی رضا مراد صحرایی؛ وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شده، مدارس دولتی حق تعیین هیچ شرطی از جمله برگزاری آزمون، مصاحبه و تعیین شرط معدل و نمره انضباط برای ثبت‌نام دانش‌آموزان ندارند.
با این وجود مشکلات ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس در حال تکرار شدن است. دریافت هزینه در زمان ثبت نام، یکی از چالش‌هایی است که اکثر خانواده‌ها با آن درگیر هستند اما حالا در کنار مشکلاتی که هر سال در فصل ثبت‌نام دانش‌آموزان وجود داشته است، موضوع عدم‌ثبت‌نام دانش‌آموزان با نمرات ضعیف، خانواده‌ها را با چالش رو به رو کرده است. البته این اولین بار نیست که مدارس از ثبت‌نام دانش‌آموزان با نمرات پایین خودداری می‌کنند. در سال‌های گذشته نیز موارد مشابهی گزارش شده بود اما با مداخله وزارت آموزش و پرورش، مدارس مجبور به پذیرش دانش‌آموزان شدند. این موارد نشان می‌دهد که چنین تخلفاتی به‌صورت دوره‌ای در مدارس رخ می‌دهد و نیازمند نظارت دقیق‌تر و برخورد قاطع‌تر مسئولین است.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که مدارس به چه دلایل از پذیرش دانش‌آموزان با نمرات ضعیف خودداری می‌کنند و چرا با وجود غیرقانونی بودن، مدارس دولتی همچنان از خانواده‌ها پول دریافت می‌کنند، و این عدم ثبت نام چه پیامد‌هایی برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها دارد؟
احسان عظیمی راد، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی معتقد است که دریافت پول اجباری در مدارس دولتی به روال عادی تبدیل شده است. به گفته او مدارس دولتی نباید پول بگیرند و حتی به‌بهانه‌های فعالیت‌های فوق‌برنامه و جشن‌های مدرسه، اما این واقعیت در کشور وجود دارد که هزینه‌هایی از خانواده‌ها دریافت می‌شود، شاید دلیل اصلی هم این باشد که واقعاً مدارس دولتی سرانه‌ای دریافت نمی‌کنند و مدیر مدرسه برای تأمین هزینه‌ها به‌بهانه‌های مختلف از والدین پول دریافت می‌کند. عظیمی راد در رابطه با اینکه چرا برخی از مدیران مدارس دولتی شروطی را از جمله معدل بالا برای ثبت‌نام دانش‌آموزان مطرح می‌کنند و از دانش‌آموزان با نمرات ضعیف ثبت‌نام نمی‌کنند، هم می‌گوید: «تا امروز گزارشی دراین‌باره به کمیسیون آموزش و تحقیقات ارسال نشده است، ثبت‌نام نکردن مدارس دولتی از دانش‌آموزان با نمرات ضعیف، قانونی نیست. اگر خانواده‌ها گزارشی از این تخلفات را به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ارسال کنند یا مطلع شویم که این اقدام در مدارس تهران اتفاق می‌افتد به‌عنوان کمیسیون تخصصی ورود خواهیم کرد و حتماً نظارت لازم را اعمال می‌کنیم. »
در حالی که به نظر می‌رسد توجهی به بخشنامه‌های صادرشده از سوی وزارت آموزش و پرورش نمی‌شود و برخی مدارس دولتی عادی از ثبت‌نام دانش‌آموزان با نمرات ضعیف سر باز می‌زنند، خبرگزاری تسنیم نیز گزارشی منتشر کرده است که نشان می‌دهد والدین برای ثبت نام دانش‌آموزان با نمرات ضعیف دچار چالش شده‌اند.
یکی از این والدین می‌گوید: پسرم در پایه ششم یکی از مدارس دولتی عادی تحصیل کرده و اکنون قرار است در پایه هفتم ثبت‌نام کند، اما به‌دلیل اینکه پسرم در سه درس، نمره قابل‌قبولی دارد، مدارس دولتی او را ثبت‌نام نکردند. پیگیری هم کردم اما فایده‌ای نداشت. منطقه 13 نامه‌ای را برای ثبت‌نام به یکی از مدارس نوشت اما هنگامی که به مدرسه مراجعه کردم، در کمال تعجب باز هم ثبت‌نام نکردند و گفتند؛ «منطقه، بیجا نامه زده است»! پس از ۴۵ روز دوندگی و صرف انرژی و زمان بسیار، نتوانستم فرزندم را در مدارس دولتی عادی ثبت‌نام کنم و به یکی از مدارس غیردولتی مراجعه و فرزندم را ثبت‌نام کردم.
محدوده‌بندی جغرافیایی تنها شرط ثبت نام مدارس دولتی
حمید یزدانی، مدیرکل دفتر آموزش دوره اول متوسطه در گفت و گو با «شهروند» از شرایط ثبت نام در مدارس دولتی می‌گوید: «مدارس دولتی هیچ‌گونه آزمون ورودی یا شرایط سختی برای ثبت‌نام دانش‌آموزان ندارند. تنها شرط ورود به مدارس دولتی محدوده‌بندی جغرافیایی است. به استناد ماده ۴ آیین‌نامه اجرایی مدارس به منظور توزیع متوازن دانش‌آموزان، محدوده‌بندی جغرافیایی با اولویت ثبت‌نام دانش‌آموزان در نزدیکترین مدرسه به محل سکونت آنان لحاظ می‌شود. برگزاری آزمون، مصاحبه و تعیین شرط معدل برای ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس دولتی جز در مواردی که مصوبه خاص از قبیل مدارس استعداد‌های درخشان، نمونه دولتی، هیأت امنایی و وابسته وجود دارد و نباید هیچ دانش‌آموزی به هر دلیلی از ثبت‌نام و تحصیل محروم شود. » او در ادامه تأکید می‌کند: «مدیران مدارس موظفند ثبت‌نام دانش‌آموزان را پیگیری و رصد کنند. اگر دانش‌آموزی ثبت‌نام نکرده بود آن را برای پیگیری به ادارات اعلام کنند. »
یزدانی عدم ثبت نام دانش‌آموزان توسط مدارس را تخلف می‌داند و در ادامه می‌گوید: « تاکنون در این رابطه شکایتی به آموزش و پرورش صورت نگرفته است اما والدینی که با مشکل ثبت‌نام غیرقانونی فرزندانشان مواجه می‌شوند، می‌توانند با مراجعه به اداره آموزش و پرورش منطقه خود، موضوع را گزارش داده و خواستار پیگیری قانونی شوند. »
مدیرکل دفتر آموزش دوره اول متوسطه دریافت پول در مدارس دولتی را هم تخلف می‌داند و می‌گوید: «اخذ هرگونه وجه به جز پول مربوط به بیمه دانش‌آموزی و هزینه کتاب درسی، غیرقانونی است. هیچ اجباری در پرداخت کمک به مدرسه وجود ندارد و دریافت یا اعطای کمک‌های داوطلبانه مردمی در خارج از فصل ثبت‌نام مدرسه بلامانع است. »
دلایل عدم ثبت نام دانش‌آموزان با نمرات ضعیف در مدارس
چه دلایلی وجود دارد که مدارس، دانش‌آموزان با نمره پایین را ثبت نام نمی‌کنند؟ این پرسشی است که عادل برکم کارشناس آموزش و پرورش به آن در گفت گو با «شهروند» پاسخ می‌دهد. او می‌گوید: «برخی مدارس به دلایل مختلف از پذیرش دانش‌آموزان با نمرات ضعیف امتناع می‌کنند. یکی از این دلایل که مدارس برای ثبت نام دانش‌آموزان با نمرات پایین ممانعت می‌کنند حفظ جایگاه‌شان در میان دیگر مدارس است. در واقع این مدارس به دلیل اینکه دانش آموزان ضعیف در مسیر آموزش ممکن است ترک تحصیل کنند یا با فت نمرات درسی میانگین معدل مدرسه را ضعیف نشان دهند از ورود این محصلین به مدرسه جلوگیری می‌کنند. همچنین با عدم پذیرش این نوع دانش‌آموزان در منابع و وقت معلمان و مسئولین مدارس صرفه‌جویی می‌کنند. »
این مشاور آموزش و پرورش ثبت‌نام نکردن دانش‌آموزان با نمره پایین در مدارس را اقدامی غیرقانونی و ناعادلانه می‌داند و می‌گوید: «این اقدام می‌تواند سرنوشت و آینده دانش‌آموزان را خدشه دار کند. عواقب جدی برای دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها به همراه دارد. دانش‌آموزان ممکن است از مسیر تحصیل دور شوند و به آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل
اضافه شوند. »
طبق مقررات وزارت آموزش و پرورش، مدارس موظف هستند تمامی دانش‌آموزان را بدون توجه به نمرات آن‌ها پذیرش کنند. قوانین آموزشی ایران تصریح می‌کند که هیچ مدرسه‌ای نمی‌تواند بر اساس نمرات ضعیف، از ثبت‌نام دانش‌آموزان خودداری کند. بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حق آموزش و تحصیل برای تمامی شهروندان تضمین شده است و هر گونه محرومیت از این حق، نقض حقوق اساسی محسوب می‌شود. مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش هم هر گونه امتناع از ثبت‌نام دانش‌آموزان با نمره پایین را تخلف می‌داند و با مدیران متخلف برخورد قانونی می‌کند.
مشکلات برای نسل‌های آینده با عدم پذیرش دانش‌آموزان در مدارس
نیلوفر اردلانی، مشاور دوره اول متوسطه و دانشجوی ارشد روانشناسی به تبعات و پیامد‌های بازماندگان از تحصیل به دلیل نمرات ضعیف به «شهروند» می‌گوید: «عدم پذیرش دانش‌آموزان ضعیف، سبب افزایش فشار روانی بر دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان می‌شود و به نوعی، تبعیض آموزشی را تشدید می‌کند. عدم ثبت‌نام این دسته از دانش‌آموزان، با کاهش انگیزه تحصیلی و افزایش نرخ ترک تحصیل همراه خواهد شد، حس ناکارآمدی در میان دانش‌آموزان افزایش پیدا می‌کند و دانش‌آموزان دچار سرخوردگی اجتماعی و آموزشی می‌شوند. در حالی که هدف از سیستم آموزشی، ایجاد فرصت‌های برابر برای تمامی دانش‌آموزان است، این اقدام باعث می‌شود تا برخی از کودکان از حق تحصیل خود محروم شوند. » اردلانی نگاه جامع تری به این موضوع دارد و در ادامه می‌گوید: « این چالش مشکل بزرگتری در آینده ایجاد می‌کند. ما والدینی خواهیم داشت که کارآمد نیستند و پختگی و تجربه را در پرورش فرزند ندارند. در واقع با نپذیرفتن دانش‌آموزان ضعیف در مدارس، نه تنها این نسل بلکه نسل‌های آینده را به خاطر کم کاری که انجام شده دچار چالش می‌کنیم. »
او در ادامه می‌گوید: «استعدادیابی دانش‌آموزان اگر از ابتدا در مدارس درست انجام شود با این چالش‌ها مواجه نخواهیم شد. باید به ویژگی‌های فردی هر دانش‌آموز توجه شود. چه بپذیریم چه نپذیریم برخی دانش‌آموزان اختلال یادگیری دارند. اختلال یادگیری باعث می‌شود که مغز نتواند خوب اطلاعات را دریافت، ارسال و پردازش کند. این دانش‌آموزان الزاماً کم هوش نیستند و می‌توانند دانش‌آموزان باهوشی باشند که در مهارت‌های تحصیلی مشکل دارند. این دسته از دانش‌آموزان اگر از چرخه تحصیل خارج شوند دچار یاس بی‌انگیزگی و ناامیدی می‌شوند که در مراحل مختلف زندگی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. باید این دانش‌آموزان به شیوه درست آموزش داده بشوند تا این اختلالات برطرف ، نه اینکه از چرخه رقابت حذف شوند. ما باید کاستی‌ها را درست کنیم. »