سهیل سُمّی مترجم سه‌گانه بکت

به آثار بکت از دیدگاه‌های بسیار متفاوتی نگاه شده است.  حتی نمایشنامه «در انتظار گودو» را از منظر باورها و مفاهیم هگلی بررسی کرده‌اند و آن دو شخصیت کمیک را مظهر ارباب و بنده دانسته‌اند؛ هریک از این بحث‌ها البته که ارزشمند و درخور توجه‌اند. خود بکت با فلسفه و روانشناسی آشنایی خوبی دارد و نشانه‌های این تعلق خاطر در کارهای او کاملا بارزند اما به نظر می‌آید که عمده توجه بکت در آثارش معضل ذهن است. آثار او از سه‌گانه‌اش گرفته تا نمایشنامه دست آخر بازی پر از احتمالات و بالقوگی‌های تفکرند. برای کسی که خودش به روانشناس مراجعه می‌کرده و گویا به جلساتی که با ویلفرد بیون داشته علاقه‌مند نیز بوده توجه به کارکرد و توپوگرافی ذهن چیز غریبی نیست. کاترین مالابو نیز از منظر دلوزی خوانش درخوری از مفهوم خستگی ذهن در آثار بکت ارایه داده است.  در مقدمه رمان بکت چاپ فیبر‌اند فیبر که به گمانم متنش بسیار معتبرتر از چاپ‌های انتشاراتی‌های دیگری مثل المپی است که با اشتباهات زیاد چاپ شده‌اند آمده که رمان مرفی نخستین اثر نثری بوده که بکت از نوشتن آن راضی بوده. در این اثر کاملا مشهود است که بکت بسیار تحت‌تأثیر معلم ایرلندی بزرگ خود بوده.  بکت از نخستین صفحه این کتاب همان کاری را می‌کند که جویس کرده بود. گستره تاریخ فلسفه و روانکاوی و منطق و کل علوم انسانی غرب در این رمان انعکاس یافته. تلمیح‌های فراوان و گاه غیرقابل رمزگشایی بکت در این اثر کار خواندن این رمان را بسیار دشوار کرده و اینها همه برای این‌که نویسنده می‌خواسته به شرح ارتباط ذهن و کارکرد آن بپردازد اما ذهنی که بکت تصویر می‌کند، ذهنی که قرار است عین یا جهان اطراف و پیچیدگی‌های آن را درک کند همیشه در آستانه فروپاشی و سقوط است. این ذهن قابل اعتماد نیست. بکت در مرفی با تلمیح‌های مداوم به فیثاغورث و شوپنهاور و لایبنیتس و به‌خصوص گئولینکس و خیلی‌های دیگر سعی می‌کند ابتر بودن این ذهن را در شرایطی کمیک به رخ بکشد. ناامیدی‌ای که سرانجام به بروز فاجعه می‌انجامد. این درونگرایی و تلاش نافرجام برای به درآمدن شخصیت‌های بکتی از این محبس درون و ارتباط برقرار کردن با جهان بیرون تلاشی واقعی نیست. نویسنده از پیش نتیجه را می‌داند. این جدوجهد محکوم به شکست است. بکت نه راه‌حلی ارایه می‌دهد و نه ظاهرا تمایلی به این کار دارد. او در شرح این تلاش برای بیرون آمدن از دنیای ذهن فقط تمهیدی پیدا می‌کند برای شرح سفرنامه‌ای که در درون ذهن آغاز و همان‌جا پایان می‌یابد. خصومت بکت با باور دکارتی که من می‌اندیشم پس هستم نیز ظاهرا از همین‌جا ریشه می‌گیرد.
در آغاز رمان «مالوی» شخصیت بکت یک انسان است.  عجیب است و در موقعیت عجیبی به تصویر کشیده می‌شود، اما در هر حال انسان است اما در حلقه پایانی، یعنی «نام ناپذیر» این شخصیت دیگر اساسا به انسان شباهتی ندارد.  موجودی در داخل چیزی شبیه به تنگ. این است نتیجه تلاش قهرمانان بکتی برای خروج از دنیای درون و درک دنیای بیرون.  نتیجه هولناک است. قهرمانان او حتی نمی‌توانند از چنبر ذهن خود به درآیند.  حال درک عالم بیرون که طلب ما.  کار به‌جایی کشیده که بعضی از روانکاوان از آثار بکت برای شرح آسیب‌شناسی روانی استفاده می‌کنند اما بکتی که در رمان «مرفی» بسیار تحت‌تاثیر جویس به نظر می‌آید، در رمان «وات» و بعد در «سه‌گانه» و «متن‌هایی برای هیچ» و ... به سرعت راه خودش را پیدا می‌کند و ادامه می‌دهد.  نویسندگان ایرلندی بیشتر متوجه اجتماع و تعامل انسان ایرلندی با این اجتماع هستند. از این لحاظ جویس و به‌خصوص بکت راهی را طی می‌کنند که تا حدی متفاوت است  و بکت در شرح این ادیسه درون‌ذهنی حتی بیشتر از پدر ادبی‌اش جویس درگیر تقابل عین و ذهن می‌شود. ذهن در برابر یک دیگری که آن هم سوبژکتیو است سعی در یافتن خویش دارد و در مسیر سفر شخصیتی که خود به‌ راه می‌افتد تا کسی دیگر را درک کند، یعنی موران که در رمان «مالوی» به‌دنبال مالوی می‌رود، خودش برای خودش به سوژه جست‌وجو تبدیل می‌شود.  موران نه‌تنها مالوی را نمی‌یابد که حتی خودش را هم گم می‌کند.  هر بلندپروازی‌ای برای برقراری عین و ذهن به این شکل به شکستی سخت منجر می‌شود. گویا بکت معتقد است که از همان آغاز راه را اشتباه آمده‌ایم و حال جز این‌که در شب تاریک روحمان به دنبال مغزمان بگردیم تا بتوانیم با آن اطرافمان را درک کنیم هیچ چاره دیگری نداریم. ظاهرا ابداع ذهن از ابتدا اشتباه بوده.  یاد سخن یکی از شخصیت‌های هنری میلر می‌افتم که می‌گفت داستایوفسکی درگیر مسأله روح و مفاهیم خیر و شر بود، اما نویسندگان بعد از او درگیر گرداب ذهن شدند. اگر این گفته درست باشد، مسلما بکت و آثارش بهترین گواه این پیشگویی هستند.