| نیما صائب |
شاید بسیاری از ایرانیان ندانند که زمانی در سواحل جنوبی ایران هم نهنگ یافت می‌شد و امروزه نیز بعضا جنازه این حیوانات عظیم‌الجثه در این سواحل پیدا می‌شود. نهنگ ایرانی سالیان‌سال است که در آب‌های گرم خلیج‌فارس زندگی می‌کرده و بعضی از فصول را به استرالیا کوچ می‌کرده است اما اکنون این‌گونه باابهت دریاها مدتی است که با سواحل ایران قهر کرده و این منطقه را ناامن می‌بیند. به جایش حضورش در استرالیا بیشتر شده و ظاهرا استرالیایی‌ها هم میزبانان دلسوزتری نسبت به او بوده‌اند.
در ایران اکنون بیش از آن‌که خبر از حضور نهنگ‌ها بشنویم خبر به گل نشستن‌شان در سواحل را می‌خوانیم. مانند اتفاقات تلخی که چندی پیش در سواحل بحرکان استان خوزستان و دیلم استان بوشهر افتاد و دلیلش هم بی‌رحمی انسان‌ها بود. از دیرباز 5گونه نهنگ به سواحل خلیج‌فارس ایران سفر می‌کردند. معروف‌ترینش نهنگ آبی است و بعدی‌ها نهنگ براید، نهنگ باله‌پشتی، نهنگ خاکستری و نهنگ گوژپشت. به‌تازگی هم گونه دیگری از نهنگ‌ها در دریای‌عمان و ساحل جنوبی جزیره لارک یافت شده‌اند به نام نهنگ پایلوت باله کوتاه که ویژگی نه‌چندان خوبش این است که ترسی از حضور قایق ندارد و به نوازش انسان‌ها نیز عادت دارد. نهنگی که از سواحل شرقی آسیا گذارش به ایران افتاده و معلوم نیست آیا قصد ازدیاد دارد یا خیر. این چند گونه تفاوت‌هایی در جثه، رنگ و ظاهر دارند اما ظاهرا برای شکارچیان نهنگ فرق چندانی ندارند. شکارچیانی که باعث شده‌اند نسل این نهنگ‌ها در معرض انقراض قرار بگیرند. نهنگ‌هایی که برخلاف همزادانشان در آب‌های سرد علاقه‌ای به کوچ ندارند و حضور همیشگی‌شان در آب‌های گرم خلیج‌فارس اکنون برایشان دردسر شده و منجر به کاهش تعدادشان شده تا جایی‌که نسل‌شان را در معرض انقراض قرار داده است. حتی تلاش سازمان محیط‌زیست ایران در سال 1387 با برپایی کارگروه‌های تخصصی بین‌المللی برای نجات نسل نهنگ‌ها فایده‌ای در بر نداشت. کارگروه‌هایی که به دلیل شکار گسترده نهنگ در دریای‌عمان و خلیج‌فارس با حضور کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در ایران برگزار شده و قرار بود که با ارایه درس‌های تکنیکی و برنامه عملیاتی منطقه‌ای جلوی مرگ‌ومیر رو به افزایش نهنگ‌ها را بگیرد. مرگ‌ومیری که به‌خاطر انسان‌هاست. از شکار گرفته تا تورهای ماهیگیری و کشتی‌هایی که در منطقه حضور دارند و نهنگ‌ها ناغافل به بدنه فولادی‌شان برخورد می‌کنند و جان می‌دهند. حتی حضور فراوان کشتی‌ها و قایق‌ها و ایجاد سروصداهای زیاد باعث از بین رفتن نهنگ‌ها می‌شود اما بدتر از همه نشت نفت نفتکش‌هاست که موجب خفگی نهنگ‌ها می‌شود. موجوداتی که متوسط عمرشان 80سال است و هر 2 تا 3سال یک‌بار تولیدمثل می‌کنند اینک بسیاری‌شان به سنین جوانی هم نمی‌رسند و به جای صدای سوت مانند بازی‌هایشان اینک فقط صدای خلأ شنیده می‌شود و اگر هم صدایی از آنها در اقیانوس به گوش برسد صدای ناله و حزن است. نهنگی که بنابه بعضی از تحقیقات هزاران سال است که در دریای عمان زندگی می‌کند و براساس تحقیقات مدیر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب و با استناد به آیات 140 تا 142 سوره صافات حضرت یونس توسط همین موجود بلعیده شده بود.