«روز جهانی نجوم» امسال مصادف با ۲۸ اردیبهشت است و انجمن نجوم به همین مناسبت روزهای ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت را «هفته نجوم» در کشور اعلام کرده است. قرار است در این هفته برنامههای متنوعی با همراهی و کمک گروهها و انجمنهای نجومی آماتور برگزار شود. روز جهانی نجوم ابتدا سال ۱۹۷۳ میلادی در آمریکا و به ابتکار «داگ برگر» رئیس انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی برگزار شد. او تلسکوپهای بسیاری را در مناطق شهری قرار داد تا عابران از مناظر آسمان لذت ببرند. این رویداد علمی از آن زمان توسعه یافت و اکنون شمار گستردهای از نهادها و انجمنهای فعال در زمینه نجوم از آن حمایت کرده و برنامههای متفاوتی برای بزرگداشت این روز و آشنایی بیشتر مردم با علم نجوم برگزار میکنند.
«روز نجوم» در اواسط ماه آوریل تا اواسط ماه می (فروردین تا اردیبهشت) قرار داده شد و برنامهریزیها بر این اساس بود که نزدیک به اولین «تربیع» ماه باشد. حال شاید این سوال برایتان پیش بیاید که «تربیع ماه» یعنی چه؟ هر ماه قمری را به چهار قسمت تقسیم میكنیم. قسمت اول از ابتدای ماه تا زمانی كه نیمی از سطح ماه روشن باشد. قسمت دوم از زمانی كه نیمی از سطح ماه روشن است تا زمانی كه تمام سطح ماه روشن است (ماه شب 14). قسمت سوم از زمانی كه تمامی سطح ماه روشن است تا زمانی كه دوباره نیمی از سطح ماه روشن میشود. در نهایت قسمت چهارم از زمانی كه نیمی از سطح ماه روشن است تا زمانی كه تمام سطح ماه تاریك میشود. به هر كدام از این قسمتها یك تربیع گفته میشود. تربیع اول، تربیع دوم، تربیع سوم و تربیع چهارم.
ماه در وضعیت تربیع، هنگام ظهر طلوع میکند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) میرسد و نیمهشب غروب میکند، به همین دلیل با دوربینها و تلسکوپهای آماتوری از ظهر به بعد میتوان پستی بلندیهای ماه را مشاهده کرد.انجمنهای نجوم یا نجوم آماتوری کشورهای مختلف معمولاً روز جهانی نجوم را برای برنامهریزی بهتر و برگزاری مناسبتر در قالب یک هفته برگزار میکنند. انجمن نجوم ایران نیز این روز را هر سال با برنامههای متنوعی گرامی میدارد و عنوان و شعار اصلی این روز در سال جاری «نجوم ایران، همبستگی و تعامل» است. این برنامهها شامل مصاحبه علمی با اخترشناسان و منجمان آماتور، مصاحبههای مردمی، چالش و مسابقههای علمی و چالشهای مردمی است.