محمدرضا ممتازواحد منتقد
در مباحث گسترده مدیریتی و همچنین در برخی از رشته‌های فنی و مهندسی، معمولا یک فرایند و مجموعه را «سیستم» نام نهاده و قطع به یقین اولین اقدام قاطع در جهت مدیریت آن، ابتدا شناخت کامل سیستم و سپس، آسیب‌شناسی آن می‌باشد. مسلماً با شناخت همه‌جانبه و شکافت کامل یک سیستم است که می‌توان به اتیمولوژی آن پرداخت. شناخت ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم و مورفولوژی (شکافت) لایه‌های زیرساختی و روساختی -به‌خصوص مسائل بنیادین – و ارزیابی راندمان و بهره‌وری و در نهایت آسیب‌شناسی آن سیستم که خود، مهندسی‌معکوس و ساخت دوباره سیستم را دربر خواهد داشت. رویکرد و دیدگاه وزارت ارشاد دولت یازدهم و مدیران آن بي‌تردید درصدد ایجاد مدیریتی سیستماتیک بوده که درخصوص موسیقی نیز این مسأله به خوبی مصداق دارد.
یکی از اقدامات بنیادین دولت اخیر درخصوص سیستم موسیقی، تدوین سند جامع موسیقی با نظارت و همکاری موسیقیدانان و متخصصان این رشته است. لزوم برگزاری جلسات جهت بررسی‌های کارشناسی پیرامون سند اصول و سیاست‌های موسیقی کشور، بي‌شک یکی از ارکان سیاست‌گذاری دولت جهت تداوم روند فعالیت موسیقی در جامعه می‌باشد. الزام و التزام به تدوین سند جامع موسیقی از جانب وزارت ارشاد دولت یازدهم و همچنین ایجاد بستر و فضایی مناسب جهت تعامل و همفکری بین متخصصان موسیقی و متولیان امر و از همه مهم‌تر توجه بر خرد جمعی (که از تأکیدات ریاست محترم جمهوری است)، یک اقدام کاملا مهندسی و کارشناسی شده درخصوص مسائل زیربنایی سیستم موسیقی در کشور است.
همچنین از دیگر اقداماتی که دفتر موسیقی وزارت ارشاد درصدد انجام آن است، تدوین سند چشم‌انداز 10ساله جشنواره موسیقی فجر است که در صورت تحقق، کار ریشه‌ای و بنیادین دیگری است. متاسفانه کمبود منابع مالی، بسیاری از فعالیت‌های جشنواره را محدود کرده و به‌زعم مسئولان، بودجه امسال با بودجه سال 76 برابری می‌کند. تدوین سند مذکور نه‌تنها تخصیص بودجه مناسب‌تر را درپی خواهد داشت بلکه با بازنگری به اهداف جشنواره، بسیاری از مشکلات مهم آن نیز رفع خواهد شد. از جمله ارتقا و نیل به اعتبار و جایگاه واقعی آن به‌عنوان یک جشنواره 30ساله و مرتبه‌ای که واقعا بتوان نام بین‌المللی را روی آن نهاد. در جشنواره موسیقی فجر 92 بخش‌های خوبی به جشنواره اضافه شد، از جمله نسل دیگر و استعدادهای درخشان؛ ولی در مرحله حمایت ناکام ماند. به هر صورت بخش‌های مذکور نیز با هدف مشخصی به جشنواره سال گذشته اضافه شده بود و قطعا مبدعان این بخش‌ها با اندیشه و هدفی دست به این خلاقیت زده بودند. پس تدوین سند چشم‌انداز در جهت تبیین و تشریح اهداف و آرمان‌ها و روشن شدن راه جشنواره کمک بسزایی خواهد داشت. در این صورت هرگونه حذف و اضافات در بخش‌های جشنواره موسیقی فجر از سوی مسئولان آن، مصمم‌تر و باانگیزه‌تر صورت خواهد گرفت. مانند امسال که بخش «جشنواره جشنواره‌ها» به جشنواره موسیقی فجر 93 اضافه شده و امید است که آتیه آن سرنوشت بخش‌های جدید سال گذشته را منجر نگردد.
تعمیم این‌گونه اقدامات بنیادین در تمامی قسمت‌های موسیقی کشور بسیار موثر خواهد بود. از جمله برپایی مجدد ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر موسیقی ملی و شروع مجدد فعالیت‌های این دو ارکستر. واقعا برای تمدن کهن ایران که یکی از پنج تمدن نخستین موسیقی می‌باشد، ننگ‌آور است که از وجود دو ارکستر فوق و بلکه حتی ارکسترهای بیشتر بي‌بهره بماند. چرا قدیمی‌ترین ارکستر سمفونیک خاورمیانه باید در خاموشی به سر ببرد و در معتبرترین جشنواره موسیقی کشور، ارکستر سمفونیک عراق به هنرنمایی بپردازد؟ بهت‌آور است که کشوری جنگ‌زده دارای ارکستر سمفونیک باشد و حال ایران ... اقدامات زیربنایی و کارشناسی شده متولیان ارشاد گره‌گشای بسیاری از مشکلات موجود در جریان موسیقی کشور خواهد شد.
البته باید پذیرفت موسیقی در کشور ما در حالت فوق‌العاده است. بلاتکلیفی فقهی - سیاسی موسیقی هنوز هم پس از چنددهه، وضع موجود را دچار نوعی سردرگمی و ابهام کرده است. هنر ممنوعه‌ای که ممنوعه نیست ولی ممنوعه می‌پندارندش و این هنر شریف در کشاکش آرا و نظرات، همچون قایقی، در تلاطم و خروش امواج ناصواب است.
کلاف سردرگم این هنر مانع از جدّی‌انگاری است. قبول کنیم که مدیریت و آن هم مدیریت سیستماتیک در چنین وضعیتی کاری بس صعب و دشوار است. به‌هرحال ناامیدی چاره کار نیست زیرا موسیقی، روزهای تیره‌تر از این هم به خود دیده است.