شهروند| نروژ تنها کشور اروپایی با ذخیره‌ای انرژی قابل‌قبول است که توانسته درآمدهای نفتی خود را ذخیره کند و به وسیله آن بزرگترین صندوق ذخیره ارزی جهان را بسازد. این صندوق با دارایی850 ‌میلیارد دلار آمریکایی، سال‌هاست که به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف زیربنایی، تولیدی و تأمین انرژی می‌پردازد و به کسب‌وکار در این زمینه‌ها رونق می‌دهد. از سوی دیگر این کشور به کاهش گازهای گلخانه‌ای نیز تعهد دارد و به همین منظور تصمیم گرفته از مقدار سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها و شرکت‌هایی که آلودگی ایجاد می‌کنند، بکاهد. به نوشته روزنامه گاردین، صندوق ذخایر ارزی نروژ تاکنون حداقل 12پروژه سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی را رد کرده است. از سوی دیگر تعدادی از دانشگاه‌ها، شهرها و موسسات مذهبی این کشور اکنون به جنبشی پیوسته‌اند که «عدم سرمایه‌گذاری» نام گرفته است اما میزان تاثیرگذاری آنها کمتر است زیرا صندوق ذخایر ارزی یک سرمایه‌گذار بانفوذ در این خصوص محسوب می‌شود. در هفته گذشته این صندوق نخستین گزارش خود درباره مسئولیت سرمایه‌گذاری را منتشر کرد که حاوی جزییاتی درباره چگونگی ترازکردن وضع سبد سرمایه‌گذاری برای مقابله با خطرات تغییرات آب وهوایی بود.
عدم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفت شنی
این گزارش نشان می‌دهد طی 3‌سال گذشته، صندوق ذخیره ارزی از سرمایه‌گذاری در 114شرکت خودداری کرده است که اغلب آنها شرکت‌های استخراج زغال‌سنگ بوده‌اند اما میان آنها شرکت‌هایی وجود دارند که با سیمان، روغن پالم و نفت‌شنی (سند اویل) سروکار دارند. این صندوق اشاره کرده خطرات  انتشار ‌درصد بالایی از کربن، کاهش یخ‌های کره‌زمین و مدیریت ضعیف آب بسیار بیشتر از سودآوری است که از حفظ سهام این شرکت‌ها  ایجاد می‌شود. درحقیقت برخی منتقدان و محققان معتقدند با روند نزولی قیمت نفت و انرژی سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها (مانند شرکت‌هایی سوخت فسیلی تولید می‌کنند) چندان به‌صرفه نیست. این بنیاد به‌عنوان بخشی از یک برنامه درحال گسترش، بیش از 50‌میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فسیلی را کاسته است زیرا مدل‌های کسب‌وکار آنان با روندجهانی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای متفاوت بوده است. مجموعه‌ای از تحلیل‌ها نشان می‌دهد اگر دمای هوا را زیر 2 درجه سانتیگراد حفظ کنیم، فقط یک چهارم سوخت‌های فسیلی و قابل برداشت را می‌توان سوزاند که این میزان در سطح بین‌المللی مرز خطر نامیده شده است. مارک کارنی سرپرست بانک انگلیس، جیم یانگ کیم رئیس بانک جهانی و دیگران به سرمایه‌گذاران هشدار دادند که اقدامات درباره تغییرات آب‌وهوایی بسیاری از دارایی‌های مرتبط با سوخت فسیلی را بی‌ارزش خواهد کرد.  مارت اسکار سخنگویGPFG (صندوق بازنشستگی دولتی نروژ) که40‌میلیارد دلار در شرکت‌های سوخت فسیلی سرمایه‌گذاری کرده، می‌گوید: روش مبتنی‌بر ریسک ما نشان می‌دهد باید از بخش‌ها و حوزه‌هایی که در بلندمدت برای محیط‌زیست خطرناکند، دوری کنیم. به‌گفته او GPFG تاکنون به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای 22 شرکت را رها کرده است که 14 مورد آن، استخراج‌کنندگان زغال‌سنگ، 5 شرکت سند اویل و دو شرکت تولید سیمان همراه یک واحد تولید الکتریسیته زغال‌سنگی بوده‌اند. علاوه‌بر این شرکت‌ها، 16 استخراج‌کننده زغال‌سنگ در اندونزی و هند که باعث ویرانی جنگل‌ها می‌شدند نیز از سرمایه محروم شدند. جیمز لیتون مدیر تحقیقاتی در موسسه Carbon Tracker Initiative که ریسک دارایی‌های مرتبط با سوخت فسیلی را می‌سنجد، می‌گوید: یکی از بزرگترین موسسات سرمایه‌گذاری جهانی از علاقه خود به سوخت زغال‌سنگ کاسته است. این امر نشان می‌دهد مدل تجاری برای زغال‌سنگ در بازارهای غربی دیگر طرفداری ندارد. البته در این روند نروژ تنها نیست. دانشگاه استانفورد نیز سال‌گذشته 19‌میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تولید زغال‌سنگ کاست.
 بی‌پی و شل‌مصون از اقدامات
البته تصمیم صندوق ذخیره ارزی نروژ مربوط به‌ سال‌جاری نیست. در مارس 2014 صندوق ذخیره ارزی این کشور مشغول بررسی آن بود که سرمایه‌گذاری 84‌میلیارد دلاری در صنعت نفت باید متوقف شود یا خیر. همین موضوع گمانه‌زنی‌هایی را ایجاد کرد. بزرگترین صندوق ذخیره ارزی دنیا تصمیم داشت چنین سرمایه‌گذاری‌هایی را رها کند. البته چنین تصمیمی خیلی سریع درباره رویال داچ‌شل یا بی‌پی یا هرکدام از شرکت‌های نفت و گاز که 8.4‌درصد از سهام صندوق سرمایه‌گذاری را در اختیار دارند، به سرعت اجرا نخواهد شد. اما این تصمیم از جمع‌آوری سرمایه برای شرکت‌های تولید سوخت فسیلی جلوگیری می‌کند. با این وجود‌ سال گذشته هیاتی از کارشناسان به وزارت اقتصاد نروژ (نهاد ناظر بر صندوق ذخیره ارزی) پیشنهاداتی مبنی‌بر قطع کامل سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی ارایه کردند. آنها معتقد بودند صندوق باید سرمایه‌گذاری را به‌طورکلی متوقف کند و به شرکت‌های خصوصی و شخصی نیز سرمایه‌ای ارایه نکند.  این درحالی است که براساس آخرین گزارش عمومی درباره سرمایه‌گذاری‌های 3 ماهه چهارم 2014، شرکت‌های نفت و گاز حدود 8‌درصد و 6‌درصد مواد اصلی پورتفولیو سهام صندوق را تشکیل می‌دادند. نکته اینجاست که  سرمایه عظیم این صندوق از درآمد صنعت نفت و گاز این کشور تأمین شده است، طوری‌که در لفظ عامه آن را «صندوق نفت» می‌نامند. هرچند این صندوق به خود می‌بالد که با چه روشی به‌تدریج ظرفیت سرمایه‌گذاری را کاسته است،  اما بی‌تردید نفت و گاز همچنان بخش بزرگی از اقتصاد نروژ باقی می‌مانند و با توجه به تعهد این کشور به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، این تناقض پابرجاست.