در سالهای اخیر بر تعداد متکدیان زن، کودک، جوان و متکدیانی که از نظر جسمی سالماند افزوده شده است و حتی برخی افراد با نگاهی حرفهای به این پدیده مینگرند که درآمد زیادی را نصیب آنها خواهد کرد. به عبارت دیگر اين روزها با پدیده «حرفهای» شدن تکدیگری روبهرو هستیم، پديدهاي كه در شهرهاي بزرگ و بهخصوص تهران ميتوان به راحتي آن را مشاهده كرد. تكديگري گاه شغلي خانوادگي محسوب ميشود. گاه متكدي تنها نيست و سرپرست يك خانواده و حتي بيشتر است.
براساس تقسيمبندي حاصل از پژوهش در يك مقطع زماني كه 1251متكدي از سطح شهر تهران جمعآوري شدند؛ 991 نفر مرد، 260 نفر زن، 18نفر دختر بچه و 21 نفر پسر بچه بودند. 75 نفر زير 10 سال، 40 نفر بالاي 80 سال، 872 نفر بيسواد و 155 نفر ديپلم به بالا بودهاند.580 نفر مجرد، 888نفر متأهل، 142نفر همسر فوت شده و 119 نفر نيز از همسرشان جدا شده بودند. 1219 نفر از گدايان از لحاظ جسمي و روحي سالم و 258 نفر از آنها بيمار و معلول بودند.
از نظر علتشناسی، متغیرهای اجتماعی همانند بیکاری، فقر و... ميتواند در ايجاد و رشد اين پديده اثر گذار باشد و از سويي ديگر تکدیگری یک تعامل اجتماعی میان کمککننده و متکدی است که مقابله با آن از یک جنبه نیازمند برطرفکردن زمینه ساختاری است که این پدیده را به وجود آورده و از جنبهاي دیگر تغییر نگرش جامعه نسبت به متکدیان و چگونگی کمک به افراد نیازمند را ميطلبد.
به عبارت دیگر از یک سو باید زمینه ایجاد اشتغال مناسب و با درآمد مکفی را در جامعه به وجود آورد تا همه افراد بتوانند از شغل مناسب برخوردار باشند و از سوی دیگر با ایجاد نظامهای حمایتی، حمایتهای لازم و کافی را برای آن دسته از متکدیانی که از روی اجبار به تکدیگری روی میآورند، فراهم کرد و در عینحال نگرشهای جامعه را نسبت به تکدیگری و نحوه کمک به افراد مستمند تغییر داد.
سالهاست که دستگاههایی در این زمینه فعال هستند، اما به دلیل تبدیل شدن تکدیگری به یک مسأله اجتماعی و همچنین فقدان هماهنگیهای لازم میان دستگاههای متولی و بعضا عدم اختصاص اعتبار لازم، اقدامهای یاد شده چندان قرین موفقیت نبوده است.
ديماه امسالهاشمی، رئیس سازمان بهزیستی کشور با تأکید بر اینکه تکدیگری در شهر تهران، چهره نامناسبی به نمایش گذاشته است، افزود: متولی اصلی این معضل در شهر تهران مشخص نیست و ما بارها بر تعیین متولی در قانون برای جلوگیری از این پدیده تأکید کردهایم، تنها امر قانونی در رابطه با این موضوع مصوبه سال ۷۶ شورایعالی اداری است که در این مصوبه دستگاههای مربوطه مشخص شده، اما این مصوبه به صورت شفاف متولی پدیده تکدیگری را مشخص نکرده است.
وی با بیان اینکه درحال حاضر وزارت بهداشت بهعنوان هماهنگ کننده در این حوزه عمل میکند، خاطرنشان کرد: ممانعت از تکدیگری دو بخش دارد؛ یکی جمعآوری متکدیان که وظیفه شهرداری بوده و این نهاد میتواند به سرعت نسبت به آن اقدام کند و دیگری بخش مربوط به قرنطینه، بازپروری و جامعهپذیری مجدد متکدیان است که این امر برعهده سازمان بهزیستی گذاشته شده كه متاسفانه بهرغم وظیفه سنگینی که در حوزه تکدیگری برعهده سازمان بهزیستی گذاشته شده، اما هنوز سرانهای برای این موضوع در نظر گرفته نشده و برای انجام وظایف خود در این زمینه از محل منابع داخلی سازمان استفاده میکنیم.
وی با بیان اینکه امسال در منطقه شمیرانات بیش از ۳۰۰ متکدی در مراکز بهزیستی رسوب کردهاند که برای مراقبت از این گروه هزینه زیادی را متحمل شدهایم، گفت: بهنظر من باید برای بهزیستی سرانهای در حوزه متکدیان در نظر گرفته شود، تا این سازمان بتواند درخصوص جامعهپذیری و بازتوانی متکدیان اقدامات لازم را انجام دهد، چرا که اگر این مهم صورت نگیرد با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
پيچيده بودن پديده تكديگري، عدم مطالعات درست علمي در ارتباط با علل ايجاد اين پديده، نامشخص بودن متولي در اين امر، ناديده گرفته شدن نقش مردم و سازمانهاي مردمي و خيريه در برطرف ساختن شرايط ساختاري اقتصادي و فرهنگي كه افراد را به اين سمت ميكشاند، بيتوجهي به پديده مهاجرت و رشد حاشيهنشيني كه در افزايش اين پديده موثر است و... مواردي است كه هرگونه اظهارنظر در رابطه با برطرف ساختن پديده تكديگري را، آن هم به صورت صريح و قاطعانه، به چالش ميكشد. اين درحالي است كه اخيرا فرزاد هوشیار، مدیرعامل جدید سازمان رفاه و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران در مراسم تکریم و معارفه جمعی از مدیران معاونت امور اجتماعی گفته است، قول میدهم در کمتر از 2سال تکدیگری در شهر تهران را جمع کنیم و شهر تهران تبدیل به شهری بدون گدا شود. نميخواهيم بگوييم سنگ بزرگ علامت نزدن است و كسي كه به تازگي عنوان مديرعامل سازمان رفاه و مشاركتهاي اجتماعي شهرداري را دريافت كرده با ناآگاهي از تمامي ابعاد اين پديده وعدهاي را ميدهد، اما خوب است مسئولان و برنامهريزان همراه با دادن وعده نسبت شرايط ايدهآل، راهكارهاي عملياتي آن را هم اعلام كنند تا بدانيم هميشه هم سنگ بزرگ علامت نزدن نيست!