آمار نشان می‌دهد کمتر زنی در زمان حبس شوهرش تقاضای طلاق می‌کند درحالی‌که اغلب مردان بدون توجه به سرنوشت فرزندان اقدام به صدور طلاق غیابی می‌کنند. طبق تحقیقات به عمل آمده جرایم زنان شامل حمل و خرید و فروش موادمخدر، روابط نامشروع و قتل است. زنانی‌که به جرم قاچاق موادمخدر دستگیر می‌شوند بیشترین آمار را دارا هستند و طی بازجویی مشخص شده دلیل ارتکاب جرم وجود همسر معتاد و فقر شدید است. به عبارت دیگر بین مشکلات اقتصادی - اجتماعی با انحراف و گرایش زنان به سوی مصرف و حمل و قاچاق موادمخدر رابطه تنگاتنگی وجود دارد. ارتباط کم با اجتماع سالم، معاشرت با افراد ناصالح، عدم شناخت کامل دوستان، تطمیع، اغفال و وجود مراکز فساد، بیکاری همسر، نبودن فرصت شغلی مناسب و مشروع، ارتباط با افراد معتاد، اختلاف بیش از حد سطح زندگی افراد جامعه و ارزان و در دست بودن موادمخدر.
همچنین مهم‌ترین عواملی که در ارتکاب جرم از سوی زنان تأثیر زیادی داشته عبارتند از: بیسوادی و کم‌سوادی والدین، تعداد زیاد فرزندان، سردی و عدم پذیرش و کم عاطفه بودن والدین، درگیری و مشاجره دایم میان پدر و مادر و خشک و خشن‌بودن والدین. عوامل فردی و جسمی نظیر بیماری‌های روانی که به‌تازگی میان زنان ایرانی رشد فزاینده‌ای یافته و عوامل اجتماعی و اقتصادی به‌خصوص فقر در بزهکاری زنان و دختران موثر است که اثرات آن را می‌توان در تراکم روزافزون بندهای مخصوص نگهداری مجرمان زن مشاهده کرد.
تدوین برنامه جامعی در ارتباط با دوران محکومیت زنان زندانی به نحوی که کمترین میزان آسیب را به خانواده وارد کند، بسیار ضروری است. باید توجه داشت که مجازات زندانی‌شدن زنان موجب آموزش بیشتر و آشنایی با روش‌های پیشرفته‌تر و تحریک آنها برای رسیدن به روش‌های جرم نباشد. مسلم است که گاه محکومان پس از آزادی مورد پذیرش جامعه قرار نمی‌گیرند و دیگر نمی‌توانند به شرایط مطلوب زندگی دست یابند.
شايد در خبرها خوانده باشيد كه معاونان امور زنان و خانواده و حقوقی رئیس‌جمهوری با حضور در ندامتگاه زنان شهرری در جریان آخرین وضع سلامت، اشتغال و آموزش زنان زندانی قرار گرفتند. همزمان با دهه فجر شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانوداه رئیس‌جمهوری و الهام امین‌زاده، معاون حقوقی رئیس‌جمهوری با حضور در ندامتگاه زنان شهرری از بندهای مختلف این زندان بازدید کردند. معاونان رئیس‌جمهوری ضمن بازدید از اداره اشتغال و حرفه‌آموزی، کتابخانه، آمفی‌تئاتر، سالن ورزشی و بندهای مختلف ندامتگاه در گفتوگو با زنان زندانی در جریان مسائل و مشکلات آنها قرار گرفتند. بحث و گفتوگو درخصوص اشتغال زنان در دوران محکومیت و پس از آن، وضع سلامت محکومان، بودجه ندامتگاه و همچنین بررسی حقوقی مجازات‌های جایگزین ازجمله محورهای گفت‌وگوی معاونان رئیس‌جمهوری با مسئولان مربوطه بود.
پيش از اين در تاريخ 12 بهمن مدیرکل امور بانوان استانداری تهران گفته بود: قصد داریم زنان زندانی را توانمند کنیم. بدین منظور 20 بهمن‌ماه با حضور شهیندخت مولاوردی - معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده- از زندان زنان قرچک بازدید می‌کنیم. زهرا ساعی افزوده بود: در بازدید از زندان زنان قرچک ظرفیت‌های زندانیان زن و چگونگی توانمندسازی آنان را بررسی می‌کنیم.
اين در حالي است كه اين روزها در برخي رسانه‌هاي خارج از كشور درخصوص امكانات زندان قرچک ورامین شبهاتي القا مي‌شود. ازجمله اين‌كه اين زندان متشکل از چند سوله مرغداری است. این زندان در حقیقت سالنی بزرگ است با سقفی بلند که فاقد سلول است و در آن 2هزار زن با کمترین امکان بهداشتی در سرما و گرما زندگی می‌کنند. در این زندان جرایم تفکیک شده نیست و زندانیان از کمترین امکانات رفاهی و بهداشتی برخوردارند. زندانیان قرچک ورامین از آب گرم محروم هستند و تقریبا به ازای هر 80 نفر، یک یخچال کوچک وجود دارد! آب آشامیدنی و آب استحمام زندانیان شور است. البته دستگاه آب شیرین‌کن نیز وجود دارد که کارآیی چندانی ندارد و زندانیان مجبور به خرید آب معدنی هستند.
اما آيا اين واقعيت دارد؟ سايت مشرق در گزارشي در ارديبهشت امسال آورده بود: زندان قرچک پیش از این، محل نگهداری مجرمان موادمخدر بوده، اما حالا به زندان شهرری تغییر نام داده و جایی است برای نگهداری از زنان مجرمی که نه به مواد مخدر نه گفته‌اند، نه به سرقت، نه به قتل و نه به کارهای منافی اخلاق. زندان زنان شهرری، زمینی بزرگ و محصور است که ساختمانی از نفس افتاده دارد و باغچه‌های خشک و بی‌درختش به گرمای هوا دامن می‌زند. گفته نشد در این زندان چه تعداد زن تحمل کیفر می‌کنند، ولی شلوغی کارگاه خیاطی و فرشبافی و گله برخی زندانیان از اتاق‌ها و بندهای پرازدحام، از جمعیت قابل توجه زندان حکایت دارد... کافی‌شاپ زندان زنان را تازه افتتاح کرده‌اند. اینجا مجالی است برای سرگرمی زندانیان کلافه و بی‌تاب، جایی برای دور هم نشستن و خوردن غذاهای فست‌فودی و مکانی برای تغییر ذائقه زندانیانی که از پس خرید غذاهای آماده برمی‌آیند. راه‌اندازی کافی‌شاپ بهانه‌ای برای ایجاد شغل نیز هست، خود زندانیان آن را اداره می‌کنند و بابت کارشان دستمزد می‌گیرند که این چرخه ارایه خدمات و گرفتن دستمزد، امید را در زندان‌ها زنده نگه می‌دارد. کار برای زندانی نعمت است، حتی اگر درآمدش ناچیز بوده و واریزی‌ها منظم نباشد. زمان در ندامتگاه زنان به کندی می‌گذرد و روزهای محکومیت در آن کش می‌آید و فقط داشتن سرگرمی و آموختن یک حرفه است که زنان را به ماندن و صبور بودن وامی دارد...
سايت مهرخانه نيز در گزارش مفصل سال‌گذشته خود زندان را به‌گونه ديگر ديده بود كه بخش برگزيده‌اي از آن را با هم مي‌خوانيم: ... قبل از ورود به قرچک دوربرگردانی است که با گذر از آن به ندامتگاه شهرری می‌رسی؛ ندامتگاهی که تنها مخصوص زنان است و به گفته رئیس‌اش تنها زندان زنان در جهان محسوب می‌شود. به در طوسی رنگ بزرگی می‌رسیم که سرباز ما را به داخل آن هدایت می‌کند، فضای مربع شکلی است که ديوارهاي بلند دارد و سيم‌هاي خارداري که تا 2 متر روي ديوارها را پوشانده است؛ حتما اینها را گذاشته‌اند تا زندانی فکر فرار به سرش نزند. ساختمان‌های اداری و نانوایی در این فضا دیده می‌شود و در بزرگ آبی و سفید رنگ و نیمه‌بازی که بعدها فهمیدم ورودی زندان است.
درخت‌های نارونی که در حیاط وجود دارد با باد اول صبح تکان می‌خورند و صدایشان در این فضای بزرگ و ساکت پخش می‌شود. این حیاط سرسبز برایت تداعی هر چیز را می‌کند جز زندان! گویی در یکی از خیابان‌های شهر قدم می‌زنی. مجوز حضورمان صادر می‌شود و با گذر از در آبی‌رنگ به همراه خانم حیدری، معاون ندامتگاه، به سمت در سفید و آبی‌رنگ می‌رویم. با عبور از این در، وارد محوطه اصلی ندامتگاه می‌شویم؛ محل نگهداری زندانیان. در گوشه‌ای دیگر تعدادی کانکس است که به گفته زهرا حیدری کانکس‌های ویژه نام دارد و شهرداری منطقه 20 آن را اهدا کرده است. او می‌گوید: این کانکس‌ها مخصوص زنان زندانی متأهل است و شوهران آنها می‌توانند با ارایه مدارک مبنی‌بر ازدواج رسمی و دایم، مدتی را با همسرانشان سر کنند. این کانکس‌ها دارای امکانات رفاهی مثل حمام، دستشویی، تلویزیون و... است و زنان زندانی می‌توانند ساعاتی را با همسرانشان در این کانکس‌ها بگذرانند.
پس از آن به سراغ بهداری ندامتگاه می‌رویم که زنان زندانی با چادرهای گلدار در آن تردد می‌کنند؛ محیط مربع شکلی است که چندین اتاق دارد؛ اتاق مخصوص رئیس بهداری، بخش مامایی و تنظیم خانواده، بهداشت و تغذیه، بهداشت محیط، داروخانه، بستری موقت و آزمایشگاه و تزریقات همه در این فضا قرار دارند و در سالنی بزرگ نیز برای 5 پزشک عمومی میزکار قرار داده‌اند که امروز
2 پزشک در این سالن درحال انجام فعالیت بودند.
به اتاق مدیر درمانگاه می‌رویم. دکتر رضایی خندان و بانشاط است و همه به‌راحتی در اتاقش رفت و آمد دارند. وی مهم‌ترین کار واحد بهداری در ندامتگاه زنان را پیشگیری عنوان می‌کند و می‌گوید: داخل ندامتگاه به دلیل زندگی دسته‌جمعی شیوع بیماری به راحتی صورت می‌گیرد به همین دلیل هر چند وقت یکبار سمپاشی در ندامتگاه صورت می‌گیرد و از سوی دیگر به بیماران خاص آموزش‌هایی ارایه می‌شود. رضایی گفت: ما با استفاده از اسلاید و پاورپوینت به کسانی که در قرنطینه (افراد تازهوارد به زندان) هستند، راه‌های انتقال بیماری به‌خصوص ایدز و هپاتیت را آموزش داده و اقداماتی را برای زندگی بهتر این افراد در زندان به آنها می‌آموزیم. به گفته وی زندانی‌ها آدم‌های پرخطری هستند و ما در حد توانمان کاری می‌کنیم که راه‌های گذشته را کنار بگذارند.
رئیس بهداری ندامتگاه زنان با بیان این‌که تعدادی مبتلا به ایدز در ندامتگاه وجود دارند، اظهار داشت: ما در زندان آزمایش غربالگری ایدز نمی‌گیریم؛ چراکه غیرقانونی است و هزینه‌های زیادی برای ما خواهد داشت. مگر این‌که خود زندانی به ما اعلام کند که مبتلا به ایدز است و ما از این طریق به آمار آنها دست پیدا می‌کنیم. او درخصوص کلینیک مثلثی که در طبقه بالای بهداری مستقر و هنوز تکمیل نشده است، گفت: کلینیک مثلثی به تازگی در سیستم ندامتگاه وارد شده و در مکان‌های پرخطر که بیماران هپاتیتی، مبتلایان به ایدز و معتادان حضور دارند، باید وجود داشته باشد. وی ادامه داد: متاسفانه موج سوم ایدز از طریق تماس جنسی در ایران درحال افزایش است و ما برای کنترل این بیماری آموزش‌هایی را به زنان زندانی ارایه می‌دهیم تا اگر مبتلا به ایدز هستند، از انتقال بیماری به افراد دیگر جلوگیری کنند و از سوی دیگر روانشناسان در این کلینیک مثلثی با بیماران مبتلا به ایدز به نوعی برخورد می‌کنند که آسیب کمتری از بیماری‌شان ببینند. دکتر رضایی به برنامه‌های کلینیک مثلثی برای زنان معتاد اشاره کرد و افزود: در این کلینیک‌ها برای کمک به ترک معتادان، متادون به آنها تزریق می‌شود و انجمن NA برای ترک زندانیان همکاری خوبی برقرار کرده است. از سوی دیگر در این کلینیک سندرم ترک نیز برای معتادان در نظر گرفته می‌شود تا عوارضی که برای معتادان پس از ترک ایجاد می‌شود، درمان شود.
خودش می‌خواهد در زندان بماند و می‌گوید من اگر اینجا نباشم چگونه هزینه‌های درمانم را تأمین کنم؟!
دکتر رضایی از دندانپزشکی گفت که با تعرفه رایگان خدمات دندانپزشکی را به بیماران ارایه می‌دهد. داروهای بیمار سرطانی‌ای را نشانمان داد که تاکنون 50میلیون تومان برای زندان هزینه داشته، درحالی‌که رد مال او 15میلیون تومان است. خانم حیدری در تکمیل صحبت‌های دکتر رضایی در این خصوص گفت: درحال رایزنی با ستاد دیه هستیم تا این زن 50 ساله با پرداخت بدهی‌اش از زندان آزاد شود، ولی خودش می‌خواهد در زندان بماند و می‌گوید من اگر اینجا نباشم چگونه هزینه‌های درمانم را تأمین کنم. از آنها می‌پرسم آیا کار در محیط زندان برای شما مزایای خاصی دارد و هردویشان به پاداش اخروی‌اش اشاره می‌کنند و می‌گویند به جز این مزایای دیگری برایشان ندارد.
... حالا فرصت پيدا مي‌کني که به همه سلول‌ها سرکي بکشي؛ وارد زندان می‌شویم، سالن قرنطینه قبل از ورود به اندرزگاه قرار دارد. اتاق‌های کوچکی است که زندانیان تازهوارد به مدت حداقل 3 روز در این مکان به سر می‌برند. دلم می‌خواهد چشمانم را ببندم تا با فضای داخل این ندامتگاه روبه‌رو نشوم، انتظار دارم پا به محوطه اندرزگاه که می‌گذارم با در‌های تودرتو و قفل شده مواجه شوم که قفل هرکدام یکی پس از دیگری باز شود و داخل آن هم دور تا دور اتاقک‌هایی با در‌های آهنی و تاریکی میهمان همیشگی آنها باشد؛ با این تفکر وارد اندرزگاه شدم، ولی آنچه دیدم با ذهنیت من بسیار فاصله داشت.
برخی زنان با چادرهاي رنگي گلدارشان دايره‌‌وار در سالن در حرکت‌اند و برخی دیگر با بلوز و شلوار یا دامن‌های رنگارنگ در گوشه‌ای نشسته‌اند. نگاهم مي‌کنند؛ نگاه‌‌هايي که حتي لحظه‌‌اي بر نقطه‌‌اي ثابت نمي‌‌ماند. از چشم برخي از آنها اضطراب مي‌بارد؛ اضطرابي با کورسويي از اميد. نگاه سنگينشان دنبالم مي‌کند. سالن بزرگی در پیش چشم ما قرار دارد که دور تا دور آن اتاق‌های بزرگ زندانیان است. در هر کدام از آنها تختهای 3 طبقه با روکش‌های سبز و صورتی قرار دارد و 2 سالن هم درحال بازسازی است که امید آن می‌رود با کمک خیرین زودتر به شکل سالن‌های جدید درآید. در یکی از سالن‌ها زندانیانی حضور دارند که سیگار نمی‌کشند، سالن دیگر به کارگران کارگاه اختصاص دارد. دارالقرآن نیز در این سالن بزرگ دیده می‌شود که در آن حدود 30 نفر از مددجویان درحال گوش دادن به سخنان مبلغی هستند که برایشان صحبت می‌کند. برخی دیگر نیز در گوشه‌ای نشسته و قرآن می‌خوانند و محرابی زیبا و فرش‌هایی سبز رنگ در آن دیده می‌شود.
کمی آن‌طرف‌تر سالن ورزشی قرار دارد که در آن چند دختر جوان درحال بازی والیبال هستند و اعتنایی به ما نمی‌کنند. 2مددجو روی سکوها نشسته‌اند یکی از آنها سیگار می‌کشد و آن یکی با لبخند از ما استقبال می‌کند. خانمی‌که سیگار در دستانش است، ظاهرا در خانه فساد دستگیر شده و 6 ماه باید در زندان باشد، البته خودش این جرم را انکار می‌کند. دیگری هم به خاطر حمل موادمخدر باید 8 سال در زندان باشد می‌گوید من نمی‌دانستم در بسته‌ای که در دستانم بود مواد جاسازی کرده‌اند. در ورزشگاه تور بسکتبال و میز جمع شده تنیس هم وجود دارد و خانم حیدری می‌گوید، چند وقت پیش گروهی از هنرمندان از ندامتگاه بازدید داشته و در ورزشگاه کنار زندانیان نشسته‌اند. از سالن ورزشی که بیرون می‌آیم زنی حکم ابلاغش را به معاون زندان نشان می‌دهد و او با مهربانی می‌گوید، کارت را پیگیری می‌کنم شاید 6 ماه باقی مانده از محکومیت‌ات مشمول عفو شوی.
در سالنی دیگر، زندانیان 25-18سال قرار دارند، وکیل بند زنی 42 ساله است که به جرم قتل دامادش در زندان به سر می‌برد و حالا 11سال از اولین روزی که وارد زندان می‌شود، می‌گذرد. می‌گوید دخترش که نامزد این داماد بوده دست به خودکشی زده و سرنوشت نامعلومی در انتظارش است. بسیار زیباست و لباس شیکی به تن دارد، از گفتن ماجرایی که او را مجبور به قتل دامادش کرده، امتناع می‌کند و فقط می‌گوید من قاتل نیستم.
از خانم محسنی مسئول اندرزگاه می‌پرسم که وکیل بند چگونه انتخاب می‌شود؟ و او می‌گوید: کسی که خوش‌اخلاق بوده و سابقه درگیری و نزاع در پرونده‌اش وجود نداشته باشد و در برنامه‌های فرهنگی شرکت می‌کند، معمولا به‌عنوان وکیل بند انتخاب می‌شود.
معاون زندان از اقدامات خوب دادستانی کشور در این ندامتگاه تشکر می‌کند و می‌گوید: با همکاری خانم شکری، معاون دادستان تهران، روزانه زیرنظر یکی از مجتمع‌های قضایی، 4 قاضی ناظر در اینجا حضور دارند و پرونده‌های زنان را مورد بررسی قرار می‌دهند. درحال صحبت هستیم که وارد واحد فرهنگی می‌شویم. اتاقی پر از نشاط که در گوشه‌ای از آن روی تختهای مناسبت‌های سال نوشته شده و در گوشه دیگر کتابخانه کوچکی قرار دارد. این واحد برای هرکدام از این مناسبت‌ها برنامه‌ای خاص دارد، عکس‌های دیدار هنرمندان از مجموعه و هدیه‌ای که زهرا سادات حسینی راوی کتاب «دا» برای مسابقه کتابخوانی به مددجویان داده است را نشانمان می‌دهد.
عروسک‌هایی که قرار است چند وقت دیگر نمایشی در ندامتگاه به اجرا درآورند را در معرض دیدمان قرار می‌دهند، همه اینها با وسایل خیلی معمولی و به همت مددجویان تهیه شده و کارمندان این بخش بیشتر از ما از تماشای این عروسک‌ها ذوق‌زده می‌شوند. این واحد کلاس‌های نهضت سوادآموزی را راه‌اندازی کرده و با همکاری دانشگاه پیام‌نور اجازه تحصیل را نیز برای مددجویان فراهم می‌کند، معاون مرکز از زنی برایمان می‌گوید که در این زندان فوق‌لیسانس حقوق گرفته است و قول می‌دهد که او را نشانمان دهد. خانم افروز، مسئول بخش فرهنگی از کتابخانه‌ای برایمان می‌گوید که 800 عضو دارد و از این‌که فرهنگ کتابخوانی در ندامتگاه رواج دارد، بسیار خوشحال است...
... رئیس ندامتگاه زنان از مدیریت خوب زنان در این ندامتگاه تشکر می‌کند و می‌گوید: 95درصد کارهای این ندامتگاه بر دوش زنان است و آنها به بهترین نحو مسئولیتشان را انجام می‌دهند و کارهای اندکی در این زندان به عهده مردان است.
وی اظهار داشت: همه زنان مجرم در مناطق 22گانه تهران و شهرهای حاشیه‌ای آن چون کرج، قرچک، ورامین و پیشوا به این زندان منتقل می‌شوند. پیش از این زندان زنان در کنار زندان مردان قرار داشت و طرح زندان زنان شهرری از اردیبهشت‌ماه سال 90 به صورت پایلوت آغاز به کار کرده است. مدیر این ندامتگاه زنانه ادامه داد: در این ندامتگاه 32 رشته آموزشی برای زنان درنظر گرفته شده و امکاناتی چون ادامه تحصیل، مشاوره، وسایل ورزشی، کارگاه اشتغال و... برایشان فراهم شده است؛ به طوری‌که تاکنون و در طول این 2سال فعالیت، تعداد قابل توجهی از مددجویان مدرک آموزش فنی و حرفه‌ای دریافت کرده‌اند.
رئیس ندامتگاه شهرری نگاه مسئولان قوه قضائیه و دادگستری به این ندامتگاه را بسیار ویژه دانست و تصریح کرد: زنان قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند و از همین‌رو مسئولان قوه‌قضائیه و دادگستری نگاه ویژه‌ای به این زندان دارند و شاید بتوان گفت بهترین امکانات را به ما ارایه می‌دهند. رئیس ندامتگاه زنان نیز از فقدان مهدکودک در زندان زنان انتقاد کرد و گفت: ضرورت این امر در تنها ندامتگاه زنان کشور احساس می‌شود و انتظار می‌رود مسئولان برای ساخت مهدکودک در کنار زندان فکری کنند. مي‌بينيد كه فاصله ميان گفته‌هاي رسانه‌اي در خارج از ايران با گزارشات داخلي بسيار است اما به‌هر صورت بايد توجه داشت زنان زندانی مثل سایر زنان جامعه در معرض آسیب‌های مختلفی هستند. محکومیت طولانی‌مدت زنان، شیرازه عاطفی و مدیریت خانواده را از هم می‌پاشد. باتوجه‌به این‌که تداوم و استحکام خانواده مستلزم حضور زن است، کودکان و همسران زنانی که در محکومیت به سر می‌برند، به سختی قادر به ادامه حیات خواهند بود.