|  آرمین منتظری  | 

کمتر از 2 ماه به پایان ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای باقی مانده است و با توجه به اظهارات طرفین مذاکره کننده، به‌خصوص اظهارات مقامات ایرانی و آمریکایی، این‌گونه به نظر می‌رسد که بسیاری از مسائل مذاکرات مورد بررسی قرار گرفته است و طرفین وارد فاز تصمیم‌گیری درباره توافق نهایی شده‌اند. درواقع مذاکرات هسته‌ای وارد مرحله‌ای شده است که طرفین باید درباره پذیرش آن دست به تصمیم‌گیری بزنند.
با نگاهی به اظهارات مقامات عالیرتبه ایران و آمریکا و همچنین مواضع خصمانه مقامات رژیم صهیونیستی می‌توان استنباط کرد که مسیر توافق هسته‌ای جز اندکی از آن، طی شده است. باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنان چند روز پیش خود درخصوص مذاکرات هسته‌ای از کنگره خواست تا پایان ماه مارس از تصویب هرگونه تحریم جدیدی علیه ایران خودداری کند. او البته تأکید کرد که هنوز اختلافاتی میان ایران و آمریکا درخصوص برخی مسائل وجود دارد اما هیچ دلیلی نمی‌بیند از تهدید تحریم‌ها در این بازه زمانی خاص علیه ایران، حمایت کند. اما به‌طورکلی لحن اوباما در سخنانش نشان می‌دهد که کاخ‌سفید در روند مذاکرات با ایران از نکات فنی عبور کرده و آماده است تا تعهد پذیرفتن توافق نهایی را بر دوش ایران بیندازد. درواقع اوباما انتظار دارد که نخست ایران درباره توافق نهایی تصمیم بگیرد. به دیگر سخن اوباما از حصول توافق نهایی اطمینان دارد اما انتظار دارد که ایران نخستین گام را بردارد. در نقطه مقابل ایران نیز دقیقا در همین موقعیت قرار گرفته و تعهد پذیرفتن توافق نهایی را بر دوش آمریکا می‌گذارد. درست همان روزی که ظریف و کری در مونیخ دیدار کردند، مقام معظم رهبری در سخنانشان در جمع فرماندهان نیروی هوایی ارتش از «هر توافقی که بتواند عملی شود» و «بر خلاف منافع ملی ایران نباشد»، حمایت کرده و گفتند: «من با ادامه و پیشرفت مذاکرات و رسیدن به توافق خوب موافقم و قطعا ملت ایران هم با هر توافقی که در بر دارنده عزت و احترام او باشد، مخالفتی ندارد.» درواقع سخنان مقام‌معظم‌رهبری، کلام آخر ایران هم خطاب به مقامات غربی و هم خطاب به سیاست‌مداران ایرانی بود. سخنان مقام معظم رهبری نشان می‌دهد که ایران موضع مخالفی با توافق ندارد اما انتظار دارد که آمریکا شرایطش را بپذیرد.
چنین شرایطی در مذاکرات هسته‌ای دور از ذهن نبود. کاملا بدیهی است که هنگام نزدیک شدن هنگامه توافق نهایی، طرفین کلام آخر خود را بیان می‌کنند. وقتی زمان، به تصمیم‌گیری برسد و طرفین به مرحله انتخاب برسند، نوعی تعلیق بر مذاکرات حاکم خواهد شد. حالا که چارچوب توافق نهایی مشخص است و بسیاری از مسائل حل‌وفصل شده است، طرفین تا حدود زیادی از امتیازاتی که دریافت می‌کنند و امتیازاتی که باید واگذار کنند مطلع هستند. این موارد امروز روی میز است و طرفین مجبور هستند از میان آنها دست به انتخاب بزنند. این‌جاست که باید منتظر اظهارات صریح‌تر طرفین مذاکره‌کننده بود. اظهاراتی که گاه با چاشنی صراحت تام و تمام و گاه با چاشنی تهدید صورت می‌گیرد. حتی این امکان وجود دارد که مذاکرات تا روزهای آخر در شرایطی قرار بگیرد که همه گمان کنند، بن‌بستی در کار است، اما طی روزهای آخر آن تصمیم‌سازی نهایی صورت بگیرد. حتی امکان بن‌بست در مذاکرات را نیز نمی‌توان دور از ذهن دانست. چراکه طرفین تلاش خواهند کرد تا آخرین روزهای فرصت ضرب‌الاجل از اعمال فشار بر طرف مقابل استفاده کنند و در انتظار باشند تا طرف مقابل قدم نخست را برای انتخاب گزینه‌هایی که در روند مذاکرات در اختیارش نهاده شده است، بردارد. درواقع کاملا اشتباه است اگر گمان کنیم که امتیاز دادن یا گرفتن تنها در روند مذاکرات هسته‌ای انجام می‌شود. به دیگر سخن می‌توان گفت که بخش مهمی از پروسه امتیاز دادن یا امتیاز گرفتن می‌تواند پس از این‌که مذاکرات کامل شد، به وقوع بپیوندد. آن هم زمانی که طرفین با بررسی زوایای مختلف قرار است دست به انتخاب بزنند.
مضافا بر این‌که طرفین به خوبی می‌دانند که گذر زمان، دیگر به نفع مذاکرات نیست. تا بدین‌جای کار، به اندازه کافی مذاکره شده است، مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی به اندازه کافی دیدارهای دو‌جانبه داشته‌اند و طی گفت‌وگوهایی مفصل و صریح به زوایای خواسته‌های هم آگاه شده‌اند. بنابراین دو طرف می‌دانند که زمان دیگر کمکی به حصول توافق نخواهد کرد و تنها می‌تواند اهرم‌هایی را که در دست مخالفان توافق هسته‌ای است پرزورتر کند. درحال حاضر هم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به شدت در تلاش است تا به نحوی در روند حصول توافق نهایی خلل وارد کند. یوال اشتاینیتز وزیر امور اطلاعاتی اسراییل نیز سه روز پیش در سخنانی تهدید آمیز با بیان این‌که ایران در مذکرات با غرب هیچ امتیازی واگذار نکرده است گفت: «اسراییل می‌تواند به صورت یکجانبه علیه ایران وارد عمل شود زیرا ایران هیچ‌گونه انعطاف‌پذیری یا انعطاف‌پذیری کمی درباره موضوعات کلیدی نظیر غنی‌سازی اورانیوم، تخریب زیرساخت‌های مربوط و سرنوشت رآکتور هسته‌ای اراک و سایت فردو داشته است.» این مقام صهیونیستی گفت: «ما خوش‌بینی‌هایی از هر دو طرف می‌بینیم به نظر می‌رسد که تا پایان ماه مارس توافقی حاصل شود و این بدان معناست که بدون آن‌که ایران هیچ‌گونه اقدام قابل توجهی انجام دهد، توافق حاصل شده است.» اگرچه کاملا بدیهی به نظر می‌رسد که معنای توافق خوب از نظر کاخ‌سفید کاملا با معنای توافق خوب از نظر تل‌آویو، تفاوت دارد اما نکته این است که در هر صورت کنگره‌ای که امروز بر سر کار است از مقامات تل‌آویو حرف‌شنوی بیشتری دارد تا مقامات کاخ‌سفید.