[ ملیحه محمودخواه] در سیستان همچنان باد می‌وزد. انگار این بادهای گرم و شنی بنا ندارند دست از سر مردم بردارند. این بادها نه تازه‌اند و نه امروز مردم با آن روبه‌رو شده‌اند. سال‌هاست مردم این خطه با این بادها آشنا هستند، اما سال‌های اخیر این بادها بیشتر مردم را آزار می‌دهند، آن هم به‌خاطر ده‌ها سال خشکسالی که تغییر اقلیم باعث آن بوده است. مجید محبی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان‌وبلوچستان، به «شهروند» می‌گوید: «این بادها نامش 120روزه است، اما چند سالی است که تا 150روز ادامه پیدا می‌کند و مشکلات زیادی را برای مردم ایجاد کرده است.»
سیستانی‌ها هر سال بادهای 120روزه را تجربه می‌کنند، اوایل تیرماه که گرمای هوا در این خطه بیشتر می‌شود، روزگارشان با باد عجین می‌شود. این بادها در واقع از شمال ایران یعنی از همان دریای خزر به راه می‌افتند و بعد از گذر از خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی و نهبندان به سیستان می‌رسند.
منشأ اصلی بادهای پرفشار روی خزر و بعد از آن هوای سرد روی ارتفاعات هندوکش و هیمالیاست، به‌عبارت بهتر با قوی‌ترشدن بادهای پرفشار روی دریای خزر این عامل به‌عنوان عامل برتر به ایفای نقش می‌پردازد و هوا را به‌سوی کم‌فشار به جنوب‌شرق ایران می‌راند. هنگامی که بادهای پرفشار روی دریای خزر عقب‌نشینی می‌کند یا ضعیف‌تر می‌شود، هوای سرد روی ارتفاعات بلند هندوکش و هیمالیا به سمت کم‌فشار جنوب‌شرق ایران حرکت می‌کند که ابتدا جهت شمال‌شرقی دارد و زمانی که به خراسان‌جنوبی می‌رسد، جهتی شمالی پیدا کرده و سپس در سیستان به سمت جنوب‌شرق منحرف می‌شود.
بادهای پرماجرای 120 روزه پیشینه دراز دارد
طوفان‌های 120 روزه بخش زیادی از سیستان را دربرمی‌گیرند، زابل، هامون، هیرمند و نیمروز این روزها بیش از 150روز بادهای تند و شنی را تحمل می‌کنند، در واقع نیمی از سال می‌شوند مهمان ناخوانده مردم این منطقه.
مجید محبی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان‌وبلوچستان، در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: «اقلیم سیستان از نظر جغرافیایی در کنار افغانستان واقع شده که در واقع این محدوده انتهای رشته‌کوه هیمالیا به شمار می‌رود. در واقع چرخش باد از دریای خزر آغاز می‌شود و بعد از گذر از خطه پهناور خراسان‌ها به نهبندان و سپس سیستان می‌رسد.او بر این باور است که این بادها جزو اقلیم سیستان به شمار می‌رود، اما تنها شرایطش در این مدت تغییر کرده است و در توضیح آن بیان می‌کند: «ما پیش از این، در این محدوده، دریاچه هامون را داشتیم که جزو جغرافیای منطقه بود. این دریاچه همیشه آب داشت و سبب شده بود بزرگ‌ترین انبار غله در ایران در سیستان قرار داشته باشد. اما استمرار خشکسالی سبب خشک‌شدن این دریاچه شد و نتیجه‌اش این بود که زمین‌هایی که در آن کشت‌وکار انجام می‌شد، رها و به زمین‌های بایر تبدیل شوند، در واقع آبی هم وجود نداشت که کشاورزی و دامداری در آنجا ادامه پیدا کند.محبی توضیح می‌دهد که در سال‌های گذشته این بادها از روی دریاچه عبور می‌کردند و سبب می‌شدند فقط مردم مشکل‌شان باد باشد، اما امروزه به‌دلیل خشک‌شدن دریاچه بادها همراه با رس‌هایی که روی دریاچه قرار دارند، حرکت می‌کنند و این نرمه‌های شن همراه با خاکی که از روی زمین‌های بایرشده بلند می‌شود، مشکلات زیادی را برای مردم به همراه آورده است. کاهش بارندگی‌ها شرایط را در این منطقه سخت‌تر کرده و سبب شده کانون‌های ریزگرد در این محدوده افزایش پیدا کند.
افغانستان حق‌آبه ایران را نمی‌دهد
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان‌وبلوچستان، افغانستان را نیز در پدید آمدن این شرایط بی‌تقصیر نمی‌داند و می‌گوید: «همیشه آب هیرمند از سرچشمه‌های خارجی و آب رودخانه از خارج از مرز تامین می‌شد، اما از زمانی که بند انحرافی کمالخان زده شده، حق‌آبه هامون نیز قطع‌شده، هر چند که پیش از این نیز افغانستان حق‌آبه ما را پرداخت نمی‌کرد، اما سیلاب‌ها سبب می‌شد آب به سمت دریاچه سرازیر و همیشه پرآب شود. چاه‌نیمه‌ها همیشه پرآب بود و مشکلی به این اندازه وجود نداشت، اما شرایط جدید سبب شده سیلاب‌ها نیز به سمت بیابان گودزره در افغانستان بروند که باعث می‌شود هیچ آبی به دریاچه هامون وارد نشود.
او با اشاره به اینکه طرح‌های اضطراری در کشور انجام می‌شود، اما این طرح‌ها هزینه‌بر است، ادامه می‌دهد: «حتی بحث شیرین‌کردن آب دریا‌ها در این حوزه جوابگو نیست، زیرا نمی‌تواند آب کشاورزی منطقه را تامین کند.»محبی توضیح می‌دهد: «در مرز ایران و افغانستان، در این محدوده هیچ معاملاتی صورت نمی‌گیرد و از بین رفتن بحث کشاورزی نیز سبب شده بسیاری از مردم این منطقه مهاجرت کنند.»
افزایش بیماری‌های تنفسی
او می‌گوید: «از ابتدای سال تاکنون 15هزار و 800نفر از زمانی که شرایط نارنجی و زرد در استان اعلام شده است، به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که تعداد زیادی از آنها بستری و بسیاری از آنها با مشکلات تنگی نفس و چشمی روبه‌رو شده‌اند، این در حالی است که تصادفات در روزهای طوفان به‌دلیل گردوغبار موجود در فضا بسیار بالا می‌رود و به همین دلیل باید برای این ماجرا فکری اساسی کرد.»
راه‌حل چیست؟
راه‌حل تامین آب فقط از مسیر تعامل بین‌المللی می‌گذرد، زیرا با پرشدن هامون بسیاری از مشکلات در مورد بادهای 120روزه فروکش می‌کند.او ادامه می‌دهد: «امروز تقریبا مسئولان کشور در همه سطوح با مشکلات منطقه سیستان که در پی خشکسالی و وقوع طوفان‌های گردوخاک ایجاد شده، آشنا هستند و رئیس‌جمهوری نیز در این زمینه دستورات ویژه داده و هم‌اکنون نماینده معاون اول رئیس‌جمهوری به‌طور مستمر پیگیر مصوبات سفر رئیس‌جمهوری به استان است و اخیرا هم از منطقه سیستان بازدید داشته، اما باید موارد خاصی برای سیستان ازجمله طرح‌های آبرسانی و تامین آب منطقه دنبال شود که هم‌اکنون نیز در سه سطح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در حال اجراست.