در کشور آلمان در دوران بعد از جنگ، تمایل به تشکیل خانواده به شدت کاهش یافته است. این روند بهویژه به واسطه گسترش اشکال جایگزین برای خانواده (مثلا همزیستی زن و مرد بدون سند ازدواج) تقویت شده است. یکی از راههای دریافتن این موضوع که پیوندهای خانوادگی در یک جامعه تا چه اندازه قوی هستند، تعیین تعداد نسلهایی است که در یک خانواده زندگی میکنند، بدین معنا که پدربزرگ و مادربزرگ، پدر و فرزندان هرکدام نماینده یک نسل در نظر گرفته میشوند. یکی از ویژگیهای جوامع شرقی، تنوع تعداد نسلها در تعداد زیادی از خانوارها است ولی در کشور آلمان تنها 1/2درصد از مردم صاحب خانوادهای با 3 یا بیش از
3 نسل هستند. 55درصد از آلمانیها در خانوادهای زندگی میکنند که در آن دو نسل وجود دارد. عوامل متعددی در پدید آمدن این وضع دخیل هستند که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایین بودن نرخ تولد
- بالا بودن سطح انتظارات مردم از زندگی
- بالا بودن میانگین سنی جامعه
- تحول در ساختار اقتصادی و سکونتی مردم
- جدا شدن زودهنگام فرزندان از خانوادهها: در کشور آلمان فرزندان خیلی زود (حدودا از 16 سالگی) خانوادهها را ترک میکنند، به نحوی که بیش از نیمی از آنها تا 33 سالگی خانه پدری را ترک گفتهاند. طبق تحقیقات انجام شده دخترها زودتر از پسرها به ترک خانه میپردازند.
- پایین بودن تعداد فرزندانی که والدین خود را در نزد خود نگهداری میکنند: تنها 1/2درصد آلمانیها در خانوادهای با 3 نسل یا بیشتر زندگی میکنند. بالا بودن سطح رفاه و قوی بودن نظام تأمیناجتماعی برای اکثریت افراد مسن این امکان را فراهم کرده است که مستقل از فرزندان خود زندگی کنند.
یکی دیگر از نشانههایی که از سستی پیوندهای خانوادگی در کشور آلمان حکایت دارد، فاصله محل مسکونی فرزندان تا محل سکونت والدینشان است.
آلمان جزو یکی از کشورهای اروپایی با پایینترین ضریب تولد است. از هر 4 زن در غرب آلمان و از هر 10 زن در شرق آلمان که در سال 1339 متولد شدهاند، یکی بدون فرزند میماند. دلیل اصلی این امر، علاقه فزاینده مردم به تجرد است. پدیده بیفرزندی بهویژه در بین افراد تحصیلکرده رایج است، چرا که آنها اغلب به واسطه مشغلههای وقتگیر یا داشتن دیدی متفاوت به زندگی، تمایلی به بچهدار شدن ندارند. طبق برآوردهای انجام شده، 40درصد از زنان 35 تا 39 ساله در غرب آلمان که مدرک دانشگاهی دارند، بیاولاد ماندهاند.
بیشک حضور طولانی کودکان در کودکستانها و مراکز مشابه سبب میشود که آنها از محبت و صمیمیت خانواده بهره چندانی نبرند و شاید همین امر یکی از دلایل مهم برای سستی نسبی پیوندهای خانوادگی در این کشور باشد. کمرنگ شدن احساسات و عواطف در خانوادهها سبب شده است که نگاه دولت آلمان به مقوله تربیت آیندهسازان کشور دگرگون شود و به دیدی اقتصادی مبدل شود. بدین ترتیب در گزارشهایی که از سوی «وزارت امور خانواده، سالمندان، زنان و جوانان» تهیه شده، از فعالیت مردان و زنان در منزل بهعنوان «کار بدون دستمزد» یاد میشود.