یکی از عوامل ایجادکننده سلامتروان در مدرسه، فضای مدرسه است. در عصر جدید، فضاهای آموزشی، کتاب درسی و معلم از اصول برنامهریزی درسی بهشمار میآیند تا حدی که متناسب با برنامههای درسی فضای آموزشی مناسب آن بهوجود میآید. امروزه فضاهای آموزشی میتواند برای برنامهریزی دقیق، توزیع عادلانه و بهرهوری مطلوب مورد استفاده قرار گیرد، بهطوریکه فضای کلاسها و حتی حیاط مدرسه انباشته از وسایل و تصاویر کمکآموزشی است. بچههای امروزی دیگر محکوم نیستند ساعتها ثابت در نیمکتها بنشینند. بلکه در صندلیهای تکنفرهای مینشینند که سطح میز آنها برای استفاده از وسایل آزمایشگاهی و کمکآموزشی صاف است. با وجود این صندلیها معلمان میتوانند متناسب با هر فعالیتی نحوه آرایش کلاس را تغییر دهند. چنانچه وضع فیزیکی مدرسه نامناسب باشد، موجب ناراحتی و سبب قطع رابطه شاگرد با معلم میشود و اگر هم محیط آموزشی مناسبتر باشد، موضوع درس بیشتر مورد علاقه شاگردان خواهد بود.
سالهاست که در جهان برنامههای آموزشی و بهدنبال آن فضاهای آموزشی تغییرات زیادی کردهاند و از هر فضایی در مدرسه برای آموزش دانشآموزان به بهترین وجه بهرهبرداری میشود.
دکتر علی شریفی، کارشناس آموزشی با بیان اینکه فضای آموزشی و نوع معماری در کیفیت آموزشی موثر است، میگوید: درحالیکه اصول خاصی بر معماری مدارس ما حکمفرما نیست و بسیاری از مدارس با داشتن دیوارهای بتنی و رنگهای نامناسب تصویر مطلوبی را برای دانشآموزان ایجاد نمیکند، نوع معماری مدارس بهعنوان یک عامل مهم در کیفیت فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانشآموزان میتواند در فرآیند یاددهی و یادگیری نقش مهمی ایفا کند.
بهگفته وی، طراحی مدارس باید بهگونهای باشد که دانشآموزان از حضور در آن احساس آرامش داشته باشند. همچنین طراحی مدارس باید با شرایط سنی و جسمی دانشآموزان متناسب باشد، اما متاسفانه در ساختوساز مدارس به این امر توجهی نشده و بیشتر به بهبود آموزش و عملکرد دانشآموزان رسیدگی شده است. در همين رابطه اخيرا مدیرکل آموزش و پرورش خراسانرضوی گفته است كه نتایج حاصل از طرح پژوهشی در راستای سنجش هیجانات و روحیه نشاط و شادابی بین دانشآموزان نگرانکننده است.
سیدجواد حسینی در مراسم تجلیل از ورزشکاران نمونه دانشآموز در مشهد بیان کرد: با اجرای طرح مطالعاتی و پژوهشی که سالگذشته بین ۷۰هزار دانشآموز انجام شد، سطح مطالعات بین دانشآموزان دختر و پسر نتایج نگرانکنندهای را نشان داد. در عزتنفس دختران ۳۷درصد و پسران ۳۹درصد و در خوشبینی دختران ۳۸درصد و پسران ۳۰درصد پایینتر از حد میانگین استاندارد شناخته شدند.
وی ادامه داد: در این تحقیق پژوهشی همچنین در شاخص نشاط نیز دختران ۴۰درصد و پسران ۳۴درصد پایینتر از حد میانگین استاندارد عنوان شدند. این درحالی است که در هیجانات منفی شامل افسردگی، اضطراب و خشم، دانشآموزان سنجششده بین ۱۸ تا ۴۰درصد بیش از حد میانگین استاندارد دچار این هیجانات بودند.
با نگاهي به اين آمار ميتوان به اين نتيجه رسيد كه شاخص شادابي بين دانشآموزان خراساني در نقطهبحراني قرار دارد. با توجه به اهميت شادابي و تاثير مثبت آن بر عملكرد تحصيلي و بهصدا درآمدن زنگخطر براي دانشآموزان اميدواريم كه مسئولان آموزشوپرورش براي حل اين مسأله تدابير درستي را اتخاذ كنند. مطالعات و تحقيقاتي كه درمورد شادابي و نشاط انجام شده نشان ميدهد، روشهاي مختلفي باعث ايجاد نشاط و شادماني است. موسوكوني و امت در پژوهشي با عنوان تاثير محتواي درسي مناسب بر موفقيت، نشان دادند، محتواي درسي مناسب علاوهبر تاثير مستقيمي كه بر نگرش دانشآموزان درباره راهكارهاي موفقيت دارد باعث ميشود كه آنها با يافتن روشهاي موفقيت، به اعتماد بهنفس و خودباوري و نشاط دست يابند. يا در پژوهشي كه در دبيرستانهاي شهر اصفهان انجام شده، اين نتايج بهدست آمده كه مشاركت دانشآموزان در فعاليتهاي كلاس و مدرسه، محتواي درسي مناسب، جو سازماني مدارس و امكانات آموزشگاهي از مهمترين عوامل ايجاد نشاط در مدارس است.
اشاره به وضعيت نامناسب شادابي بين دانشآموزان آنهم از سوي يك مقام دولتي و با استناد به پژوهش علمي صورت گرفته، ميتواند نقطه آغاز خوبي براي بررسي علل اين اتفاق و ارایه راهكارهاي درست و علمي در جهت كاهش اين مسأله مهم در مدارس باشد.