تحقیق مستقل ۱۰ تن از متخصصان ایرانی حوزه مدیریت منابع آب در آمریکای شمالی و انگلستان نشان می‌دهد که دلیل اصلی کاهش 80‌درصدی حجم آب دریاچه ارومیه طی چهار دهه اخیر که سطح آب آن را در ابتدای مهرماه امسال به حدود 10‌درصد سطح اولیه آن در‌ سال 1351 شمسی کاهش داده، فعالیت‌های انسانی و توسعه سازه بي‌رویه در این حوضه آبریز بوده است. براساس این گزارش تأثیر خشکسالی و تغییرات آب و هوایی در منطقه در حدی نبوده که بتواند تغییرات سطحی و حجمی اینچنینی در دریاچه ایجاد کند.
این گزارش، که به تازگی در مجله بین‌المللی تحقیقات دریاچه‌های بزرگ به چاپ رسیده، دریافت جدیدی از روند کاهش سطح و حجم آب در دریاچه ارومیه و میزان خشکسالی هواشناسی با استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای ارایه کرده است.
دکتر کاوه مدنی، استاد برجسته کالج سلطنتی لندن در مدیریت منابع آب و چهره برتر عمران در‌ سال ۲۰۱۲ - به انتخاب انجمن مهندسان عمران آمریکا که از اعضای اصلی این تیم تحقیقاتی بوده به ایسنا گفت: این تحقیق حاصل همکاری داوطلبانه گروهی از محققان ایرانی در خارج از کشور است که عمیقا نگران ادامه وضع موجود در دریاچه ارومیه و تبعات آن بر امنیت آب، کشاورزی و محیط‌زیست کشور هستند. این گروه، گروهی کاملا مستقل است و تنها براساس تخصص و دغدغه مشترک در کنار هم قرار گرفته‌اند.
او افزود: از آن‌جا که اطلاعات یکدست و قابل اعتماد از روند تغییرات سطح دریاچه ارومیه، بارش و خشکسالی در حوضه آبریز دریاچه موجود نبود، تصمیم بر آن شد که در اولین گام با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای ناسا، تصویری دقیق از تغییرات سطح دریاچه و بارش استخراج شده و با هم مقایسه شود.
به گفته مدنی، نتایج این تحقیق نشان از آن دارد که دریاچه قربانی خودخواهی بشر در منطقه شده است: «وقتی که افزایش منافع و سود‌های کوتاه‌مدت هدف اصلی می‌شود بي‌آن‌که به اثرات غیرقابل بازگشت و پر هزینه پروژه‌های ساخت‌وساز و افزایش سطح زیر کشت توجه شود وضعیتی بهتر از آنچه که شاهد آن بوده‌ایم را نمی‌توان انتظار داشت. ما باید به نسل‌های بعدی به‌خاطر جنایات زیست محیطی خود پاسخگو باشیم.»
دکتر حمیدرضا نوروزی، استاد کالج صنعتی شهر نیویورک و دکتر مرضیه آذردرخش، استاد دانشگاه فیرلی دیکنسون در نیوجرسی آمریکا از دیگر اعضای این تیم تحقیقاتی هستند که مسئولیت رصد تغییرات سطح دریاچه را از ‌سال ۱۳۵۱ با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای به عهده داشته‌اند.
دکتر نوروزی با بیان این‌که با استفاده از اطلاعات ماهواره‌های لندست ناسا می‌توان محدوده فیزیکی دریاچه را با دقت ۳۰ متر اندازه‌گیری کرد، گفت: در این تحقیقات با استفاده از ترکیب تصاویر مختلف و در نظر گرفتن بیشترین دقت شبیه‌سازی، یکسری زمانی از تغییرات سالانه در سطح دریاچه استخراج شده است.
به گفته دکتر آذردرخش، این روش می‌تواند با دقت بسیار بالا تغییرات نسبی در سطح موثر دریاچه را در مقیاس سالانه ارایه کند.
دکتر امیر آقاکوچک، استاد دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین و از محققان برجسته بین‌المللی در زمینه خشکسالی که به همراه دکتر نسرین نصرالهی و دو تن دیگر ازهمکاران ایرانی خود در این دانشگاه تغییرات رصد شده را با شاخص استاندارد بارش در حوضه آبریز دریاچه مقایسه کرده‌اند، گفت: شاخص استاندارد بارش از روش‌های پذیرفته شده علمی برای استخراج میزان خشکسالی هواشناسی است. داده‌های ماهواره‌ای می‌تواند تصویری یکدست از میزان بارش در سطح حوضه آبریز ارایه کرده و به همین دلیل در این تحقیق به‌عنوان منبع استخراج شاخص استاندارد بارش استفاده شد.
دکتر نصرالهی در توضیح بیشتر گفت: براساس تحقیقات ما ارتباطی یک به یک میان تغییرات سالانه در سطح دریاچه و شاخص استاندارد بارش وجود نداشته است. بیشترین میزان خشکسالی هواشناسی مربوط به اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ شمسی بوده که طی این مدت سطح دریاچه به‌طور طبیعی روند کاهشی داشته است. با این حال با تغییر آب و هوا از خشک به‌ تر نه‌تنها روند کاهش سطح دریاچه متوقف نشده بلکه در سال‌های پربارش اخیر هم ادامه پیدا کرد.
دکترعلی میرچی، پژوهشگر دانشگاه صنعتی میشیگان درآمریکا و از دیگر نویسندگان این گزارش علمی اعتقاد دارد که «دریاچه ارومیه بیماری در بستر مرگ است». دکتر میرچی می‌افزاید: این بیماری برای متخصصان منابع آب آشنا است. دریاچه آرال هم همین بیماری را داشت و خشکید. او اما دلیل این بیماری را تغییرات آب و هوایی نمی‌داند و به ایسنا می‌گوید: دلیل اصلی این بیماری فعالیت‌های انسانی و توسعه سازه‌ای بي‌رویه در این حوضه آبریز است.
دکتر علیرضا ناظمی، همکار تحقیقاتی در مرکز جهانی امنیت آب در کانادا و از دیگر نویسندگان این مقاله علمی می‌گوید: سدسازی، حفر گسترده چاه‌ها، افزایش سطح زیر آبیاری، تغییر در کاربری زمین و رقابت شدید در استفاده از منابع آب نقشی به مراتب بیشتر از تغییرات آب و هوایی در امنیت آبی ایران به‌ویژه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارد. این پژوهشگر هم معتقد است که تغییرات آب و هوایی در منطقه در حدی نبوده که بتواند تغییرات سطحی و حجمی اینچنینی در دریاچه ایجاد کند.
او می‌افزاید: رفتار دریاچه در 40‌سال گذشته و عدم تغییر روند طبیعی بارش و خشکسالی در منطقه نشان می‌دهد که فرضیه خشکی دریاچه در اثر تغییرات اقلیمی کاملا منتفی است.