شهروند| هرروز کمرنگ‌تر می‌شوند و مشکلاتشان بزرگ‌تر. روزگاری وجود داشتند هم روی نقشه گربه شکل کشور و هم روی زمین واقعی، به دور از خط و خطوط و مرزها. روزگاری اسم و رسمی داشتند و حالا دور نامشان خطی قرمزی کشیده شده که نشان دهد، در دام بحران گرفتار شده‌اند و عمرشان رو به پایان است.
از انزلی گرفته تا هامون، از پریشان تا بختگان، سایه بحران هر روز بر سر تالاب‌های کشور پهن‌تر می‌شود. گستردگی‌اش، حتی پر بارش‌ترین استان کشور، یعنی گیلان را هم زیر سایه برده و تالاب انزلی را با مشکلات بزرگی روبه‌رو کرده. مشکلاتی که عمق تالاب را کاهش داده و نام آن را به فهرست مونترو (فهرستی که نام تالاب‌هایی که تغییرات اکولوژیک داشته و در معرض نابودی قرار گرفته اند، در آن ثبت می‌شوند) اضافه کرده است. چند سالی می‌شود که حال تالاب‌های کشور خوب نیست و خبرها از روزگار بد 80درصد تالاب‌های کشور حکایت دارند. 80درصدی که رقمی چشمگیر از تعداد تالاب‌هایی که بحران را بر سر خود می‌بینند، به نمایش می‌گذارد. ایران دارای هزار تالاب کوچک و بزرگ است، هزار تالابی که 80درصد آنها یعنی 800 تالاب آن با بحران روبه‌رو هستند.
بسیاری، مدیریت ناصحیح، تغییر و تبدیل کاربری زمین‌های تالاب‌ها، سدسازی، کم‌آبی و خشکسالی، اجرای طرح‌های عمرانی در حوضه‌های آبخیز تالاب‌ها و پرداخت نشدن حق‌آبه تالاب‌ها را ازجمله عواملی می‌دانند که به از بین رفتن تالاب‌های کشور منجر شده است. به گفته مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، وضع تالاب‌های کشور نشان می‌دهد توسعه ناپایدار در این حوضه سبب شده است حدود 70 تا 80درصد تالاب‌ها در وضع بحرانی یا در معرض خطر بسیار جدی قرار گیرند.
محسن سلیمانی روزبهانی به ایرنا گفته است: «وقتی از تالاب صحبت می‌کنیم هدفمان هم رودخانه‌ها، هم تالاب‌های داخلی و هم بخش‌هایی از سواحل است که براساس تعریف کنوانسیون رامسر در مجموعه تالاب‌ها می‌گنجد. متأسفانه در فرآیندهای توسعه‌ای که در حوضه آبریز تالاب‌ها شکل گرفته است به شرایط اکولوژیکی و طبیعی این تالاب‌ها توجه نشده است و بدون در نظر گرفتن حق‌آبه آنها عملیات ساخت‌وساز انجام شده زیرا همواره بهره‌برداری نسبت به سایر بخش‌ها در اولویت بوده است.»
13 بهمن‌ماه و مراسمی دیگر
برای روایت مشکلات تالاب‌ها
حال 70 تا 80درصد تالاب‌های کشور درحالی به گفته مدیرملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، خوب نیست که هر سال 13 بهمن‌ماه، همزمان با روز جهانی تالاب‌ها، در کنار تالاب‌های کشور، مراسمی به بهانه بزرگداشت این روز برگزار می‌شود، مراسم‌هایی که تاکنون فایده‌ای برای تالاب‌های کشور نداشته‌اند و تنها راوی مشکلات و بحران تالاب‌های کشور شده‌اند. دیروز هم در کنار تالاب هامون که امسال پس از 15سال، لبی تر کرد و خود را پر آب دید، مراسم روز جهانی تالاب‌ها با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، گری لوئیس هماهنگ‌کننده و نماینده مقیم سازمان ملل در ایران، سفیر کشور آلمان، سفیر کشور افعانستان، رحیم‌پور معاون وزیر امورخارجه، استاندار سیستان‌و‌بلوچستان، مدیران کل حفاظت محیط‌زیست استان‌ها و جمعی از مسئولان و مقامات محلی برگزار شد.
70 تالاب کشور در معرض آسیب قرار دارند
در این مراسم، رئیس سازمان محیط‌زیست با بیان این‌که تالاب‌ها مرز نمی‌شناسند و نیاز به مدیریت فرامرزی دارند، گفت: 70 تالاب در ایران وجود دارند که در معرض آسیب هستند و دولت یازدهم برنامه‌های حفاظتی مدیریت تالاب‌ها را با همکاری مردم و جوامع محلی در دست اجرا دارد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست (پام)، معصومه ابتکار با اشاره به این‌که پیام صلح، دوستی و آشتی با طبیعت، پیام آشکار مردم ایران به جهان از مراسم روز جهانی تالاب‌ها در زابل است، ادامه داد: «امروز همه مردم و مسئولان کشور برای نجات‌هامون متحد شده‌اند.» او با بیان این‌که هیچ مرز جغرافیایی و سیاسی برای تالاب‌ها قابل تعریف نیست و باید با نگاه و مدیریت فرامرزی تالاب‌ها را حفظ کرد، گفت: «یک برنامه ملی برای نجات هامون در دست تدوین است تا بتوانیم مشکلات هامون را برطرف کنیم و این اکوسیستم مهم آبی را احیا کنیم.»
اعتبار 5 میلیاردی برای احیای هامون
برگزاری مراسم روز ملی تالاب‌ها در کنار هامونی که سال‌هاست سرنوشتش با خشکسالی گره خورده، برگزار شد تا خبرهای خوشی درباره تصمیم‌هایی که برای این تالاب مرزی گرفته شده داده شود، خبرهای خوشی همچون خبری که احمدعلی کیخا معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی، داد و گفت: برای احیای تالاب هامون اعتبار ۵ میلیاردی اختصاص یافته است.
وضعیت هامون غمبار است
لب‌های خشک‌هامون، زندگی که از منطقه خداحافظی کرده و روزگار تلخی که به واسطه خشکی تالاب هامون می‌گذرد، موضوعی بود که در این مراسم، نماینده سازمان ملل در ایران به آن اشاره کرده و با یادآوری سفرهای قبلی خود به سیستان، گفت: «برای سومین بار است که به زابل سفر می‌کنم حدود 20سال قبل برای اولین‌بار به این منطقه آمدم؛ آبادانی و سرسبزی را دیدم اما امروز غمگینم که شاهد این وضع غمبار هستم.»
گری لوئیس با بیان این‌که درواقع علت حضور ما در این‌جا صرفا جشن گرفتن روز جهانی تالاب‌ها نیست بلکه اندیشیدن تدبیر و راهکاری برای نجات هامون است، ادامه داد: دیدن شرایط غمبار امروز هامون باید ما را وادار به چاره‌جویی برای برون‌رفت از این شرایط کند. امروز خوشحالم که شاهد حضور سفرای افغانستان و آلمان در این جمع هستم و این نشان از همگرایی جوامع بین‌المللی برای نجات هامون دارد. باید با هم تلاش کنیم و فکر کنیم که چکونه می‌توانیم تالاب‌هامون را به زمان آبادانی و سرسبزی آن بازگردانیم.»
سفیر افغانستان:
قطع حق آبه‌هامون سیاسی نیست
از روزی که‌هامون خشک شد و کم‌کم زندگی در آن مرد، بسیاری پرداخت نشدن حق آبه آن توسط افغانستان را دلیل مرگ هامون اعلام می‌کردند. افغان‌ها، دلیلی برای پرداخت حق‌آبه‌ای که پیمان‌های بین‌المللی برای هامون در نظر گرفته بود، نمی‌دیدند و این امر، هامون را به تالابی خشک و از دست رفته تبدیل کرد. تالابی که وقتی بهار امسال، بخشی از حق‌آبه آن پرداخت شد، سیستان را به پایکوبی بلند کرد. زندگی به هامون برگشته بود و مردم از خوشحالی سر از پا نمی‌شناختند. تن به آب می‌زدند و می‌دانستند پرندگان مهاجر بار دیگر به‌هامون باز خواهند گشت و صید ماهی دوباره آغاز خواهد شد. زندگی در هامون زمان زیادی طول نکشید اما همان زمان کوتاه هم برای مردم سیستان، شیرینی همچون عسل داشت. حالا دست‌های بسیاری در تلاش است تا هامون را دوباره احیا کند و بازتاب زندگی را در تالابی بببیند که در 15سال گذشته رنگ زندگی را به خود ندیده بود.
سفیر افغانستان، کشوری که انگشت اتهام خشک شدن هامون را به سمت خود می‌بیند یکی دیگر از میهمانان مراسم روز جهانی تالاب‌ها در کنار‌هامون بود. احمد نور، قطع حق‌آبه تالاب هامون را سیاسی ندانست و گفت: قطع حق‌آبه تالاب هامون سیاسی نیست و این کشور به هیچ عنوان مانع از ورود آب به داخل خاک ایران نشده است. همان‌طور که ایران از پدیده خشکسالی رنج می‌برد، کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.
او ادامه داد: «تغییر اقلیم آب و هوایی یکی از مهمترین چالش‌های دو کشور است که پدیده خشکسالی را دربرداشته که این امر چالش‌ها و مشکلات فراوانی را در دو سوی مرز ایجاد کرد. اکنون وضع مردم افغانستان در آن سوی مرز بدتر از سیستان است چراکه آنها هم از تبعات خشکسالی رنج می‌برند و این پدیده بر بسیاری از ابعاد زندگی مردم به‌ویژه اقتصادی و اجتماعی سایه انداخته است.»